Szczepienie przeciw WZW A dla dzieci – czy jest obowiązkowe? Zalecenia, cena

WZW A – co to za choroba i jak się można zarazić?

Wirusowe zapalenie wątroby typu A (w skrócie WZW A) to ostra choroba zakaźna wywoływana przez wirusa HAV. Atakuje on wątrobę, powodując jej stan zapalny, co może prowadzić do nieprzyjemnych objawów, takich jak: gorączka, bóle brzucha, osłabienie, nudności czy zażółcenie skóry, białek oczu czy błon śluzowych.

Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową, czyli przez spożycie skażonych: wody, lodu, surowych owoców i warzyw lub niedogotowanego jedzenia, które zawiera wirusa.

WZW A nazywa się także „chorobą brudnych rąk”, bo wystarczy nieumycie rąk po skorzystaniu z toalety czy po kontakcie z osobą zakażoną, aby wirus się przeniósł.

Pierwsze oznaki choroby łatwo pomylić z grypą (gorączka, ból mięśni, osłabienie) i problemami żołądkowymi – częste odbijanie, nudności, zgaga, wzdęcia czy uczucie napchania pojawiają się na samym początku.

Do nich może dojść ciemny mocz, jaśniejszy stolec oraz zażółcenie skóry, białek oczu oraz błon śluzowych i objawy zapalenia wątroby. Niekiedy pojawia się również świąd skóry (postać cholestatyczna WZW A).

Objawy zazwyczaj pojawiają się nagle i gwałtownie, konieczne jest wprowadzenie leczenia ambulatoryjnego, a w skrajnych przypadkach chory wymaga hospitalizacji. Wirus wydalany jest wraz ze śliną i kałem przez kilka tygodni, a co najważniejsze – chory może to robić na długo przed wystąpieniem żółtaczki, nieświadomy swojego stanu.

Choroba często dotyka osoby podróżujące do krajów o niższym standardzie sanitarnym. Jednak do zakażenia może dojść także w Polsce – szczególnie w: żłobkach, przedszkolach i szkołach, gdzie dzieci mają ze sobą bliski kontakt.

Przeczytaj również:

Kleszczowe zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Kiedy należy zaszczepić dziecko przeciwko WZW A?

Szczepienie przeciwko WZW A nie należy w Polsce do obowiązkowych, ale jest zalecane, zwłaszcza w określonych sytuacjach. Najlepszy moment na podanie szczepionki to okres po ukończeniu przez dziecko 1. roku życia. Szczepienie szczególnie warto rozważyć, jeśli:

• dziecko uczęszcza do żłobka, przedszkola lub szkoły, gdzie łatwo o transmisję wirusa ze względu na bliski kontakt między dziećmi;

• planujecie wakacje za granicą – zwłaszcza do krajów o niskim poziomie higieny i wysokim ryzyku WZW A;

• w otoczeniu dziecka wykryto przypadki WZW A;

• dziecko ma choroby wątroby lub inne schorzenia przewlekłe.

Szczepionka przeciw WZW – schemat szczepienia. Czy jedna dawka wystarczy?

Szczepienie przeciwko WZW A składa się z 2 dawek, które należy przyjąć w określonym odstępie czasu. Po podaniu 1. dawki organizm zaczyna wytwarzać przeciwciała i uzyskuje ochronę już po ok. 2–4 tygodniach. Jednak – aby zapewnić długotrwałą odporność – konieczne jest przyjęcie 2. dawki przypominającej po 6–12 miesiącach od 1. szczepienia.

Jedna dawka może zapewnić tymczasową ochronę, szczególnie przydatną np. przed pilną podróżą, ale bez 2. dawki odporność może z czasem osłabnąć.

Dlatego pełny schemat składający się z 2 dawek jest rekomendowany przez lekarzy, aby zapewnić skuteczną i trwałą barierę przed wirusem HAV.

Przeczytaj również:

Wirus HPV – przyczyny, jak wykryć, jak się objawia, szczepionka przeciw HPV

Szczepionka przeciw WZW A dla dzieci – nazwy

W Polsce dostępnych jest kilka preparatów szczepionkowych przeciwko WZW A, które mogą być bezpiecznie podawane dzieciom w różnych grupach wiekowych:

• AVAXIM 160 U – szczepionka przeznaczona dla dzieci od ukończenia 16. roku życia i dla osób dorosłych. Zawiera inaktywowanego wirusa HAV i podawana jest w 2 dawkach w odstępie 6–12 miesięcy.

• Havrix 720 Junior – szczepionka przeznaczona dla małych dzieci od ukończenia 1. roku życia do 15. roku życia. Również zawiera inaktywowanego wirusa HAV i podawana jest w 2 dawkach w odstępie 6–12 miesięcy.

• Havrix Adult – szczepionka przeznaczona dla dzieci od ukończenia 16. roku życia.

• TWINRIX Adult – szczepionka przeznaczona dla dzieci od ukończenia 16. roku życia. Jest to szczepionka skojarzona, która pozwala na jednoczesne uodpornienie przeciwko WZW typu A i WZW typu B. Wymaga podania 3 dawek w odstępach – 2. dawka po miesiącu i 3. po 6 miesiącach.

Wszystkie szczepionki są dobrze tolerowane przez dzieci i mają podobną skuteczność w zapewnianiu długotrwałej ochrony przed wirusem HAV. 

Przeczytaj również:

Szczepienie przeciw WZW B dla dziecka

Szczepienie przeciw WZW typu A – cena

Szczepienie przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A nie jest refundowane przez NFZ i jest w pełni odpłatne. Cena szczepionki zależy od wybranego preparatu oraz indywidualnej polityki apteki, w której go zakupimy. W przypadku dzieci najczęściej stosowana jest szczepionka Havrix 720 Junior, której cena w aptekach wynosi ok. 150 złotych za dawkę. Ponieważ pełna ochrona wymaga podania dwóch dawek w odstępie kilku miesięcy, całkowity koszt szczepienia dziecka wyniesie ok. 300 zł. Do tego należy doliczyć ewentualny koszt wizyty lekarskiej lub kwalifikacji do szczepienia, jeśli nie jest wykonywane w ramach wizyty refundowanej przez NFZ.

Czy na szczepienie przeciwko WZW A trzeba mieć skierowanie?

Na szczepienie przeciwko WZW A nie jest wymagane skierowanie od lekarza rodzinnego. Jednak zgodnie z polskim prawem każde szczepienie musi być poprzedzone kwalifikacją lekarską, czyli oceną stanu zdrowia dziecka przez lekarza.

Taka kwalifikacja może być przeprowadzona w ramach wizyty prywatnej lub podczas wizyty w poradni POZ i jest ważna 24 godziny od momentu jej przeprowadzenia. Po uzyskaniu zgody lekarza można zgłosić się na szczepienie w placówce, która ma dostęp do danej szczepionki.

W przypadku zakupu szczepionki w aptece konieczna będzie recepta od lekarza, ale nie trzeba mieć osobnego skierowania na szczepienie.

Przeczytaj również:

Pneumokoki – czym są? Szczepienie na pneumokoki

Czym się różni szczepienie przeciwko WZW A a WZW B?

WZW A i WZW B to 2 różne choroby wywoływane przez inne wirusy (HAV i HBV), przenoszące się różnymi drogami.

WZW A rozprzestrzenia się głównie drogą pokarmową, natomiast WZW B – przez kontakt z krwią lub innymi płynami ustrojowymi.

Odmienny jest również schemat szczepienia – szczepienie przeciwko WZW A obejmuje 2 dawki szczepionki w odstępie 6–12 miesięcy, natomiast przeciwko WZW B to 3 dawki – szczepionka podawana jest w odstępie 1 miesiąca i 6 miesięcy od 1. dawki. Dodatkowo szczepienie przeciwko WZW A jest zalecane, a przeciwko WZW B – obowiązkowe u każdego dziecka zgodnie z programem szczepień ochronnych.

Przeczytaj również:

Wirus RSV u dziecka – czym grozi i czy jest na niego szczepionka?

Szczepienie WZW typu A – działania niepożądane

Szczepionka przeciwko WZW A jest ogólnie uważana za bezpieczną i dobrze tolerowaną – zarówno przez dzieci, jak i dorosłych. Jednak tak jak każdy inny preparat leczniczy może powodować pewne działania niepożądane, choć zwykle są one łagodne i krótkotrwałe.

Do bardzo często zgłaszanych skutków ubocznych zalicza się: drażliwość, ból głowy oraz ból i zaczerwienienie skóry w miejscu wstrzyknięcia (reakcje miejscowe). Często obserwuje się również: utratę apetytu, senność, biegunkę, nudności, złe samopoczucie, gorączkę oraz stwardnienie i obrzęk w miejscu podania preparatu. Inne niezbyt częste powikłania to między innymi: zakażenie górnych dróg oddechowych, nieżyt nosa, zawroty głowy, wymioty, wysypka, ból i sztywność mięśni, a także choroba grypopodobna. Do najrzadziej zgłaszanych objawów ubocznych włączyć można zaburzenia czucia, parestezje, świąd skóry, dreszcze, reakcje alergiczne, drgawki, zapalenie naczyń krwionośnych oraz ból stawów.

Szczepienie przeciw WZW – najnowsze badania (2024–2025)

• Duże badanie w Turcji (2025) – analiza 9858 dzieci z lat 2019–2024 oceniła odporność po szczepieniu. Pełne zaszczepienie (dwie dawki) dawało seropozytywność na poziomie 93%, pojedyncza dawka – 83%, a brak szczepienia tylko 63%. Badacze podkreślają potrzebę domykania luk immunizacyjnych u starszych, nieszczepionych dzieci.

• Epidemiologia w Polsce – Główny Inspektorat Sanitarny informuje, że do końca lutego 2025 r. zgłoszono 116 przypadków WZW A w Polsce, w 2024 r. łącznie 319 przypadków, a w 2023 r. 209 przypadków. Polska utrzymuje niski poziom endemiczności, lecz rosnąca liczba zachorowań w sąsiednich krajach zwiększa ryzyko importowanych zakażeń.

• Wzrost zachorowań w Europie – w pierwszej połowie 2025 r. w Austrii, Czechach, na Węgrzech i w Słowacji zaobserwowano ponad 2000 przypadków WZW A, głównie wśród osób bez dostępu do higieny (osoby bezdomne, narkomani, społeczności romskie). ECDC zaleca szczepienia ukierunkowane na grupy wysokiego ryzyka, szczepienia poekspozycyjne u bliskich kontaktów oraz zapewnienie dostępu do higieny.

Przeczytaj również:

Szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce dla dziecka

Polskie rekomendacje na 2025 r.

Polski Program Szczepień Ochronnych 2025 wymienia grupy osób, którym zaleca się szczepienie przeciw WZW A:

1. Podróżni wybierający się do krajów o wysokiej lub pośredniej endemiczności.

2. Pracownicy produkcji i dystrybucji żywności, osoby sprzątające odpady, konserwujące kanalizację.

3. Dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym oraz młodzież, które nie chorowały na WZW A.

4. Osoby z grup ryzyka, w których obserwuje się zwiększoną liczbę zachorowań (np. osoby doświadczające bezdomności, użytkownicy narkotyków).

5. Pracownicy medyczni (oddziały zakaźne, gastroenterologiczne, pediatryczne).

Główny Inspektorat Sanitarny dodaje, że szczepienie jest najskuteczniejszą metodą profilaktyki. Odporność po pełnym schemacie utrzymuje się ok. 20 lat, a w niektórych badaniach nawet dłużej. W sytuacjach narażenia (kontakt z chorym, spożycie skażonej żywności) szczepienie poekspozycyjne należy wykonać nie później niż 2 tygodnie po kontakcie.

Wytyczne europejskie i zasady profilaktyki

• Skuteczność szczepionek – Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) podkreśla, że dostępne szczepionki są bezpieczne i skuteczne; można je podać nawet do dziesięciu dni po ekspozycji na wirusa. ECDC zaznacza, że nie istnieje swoiste leczenie WZW A, pacjenci zdrowieją samoistnie.

• Rekomendacje podczas ognisk – w ocenie ryzyka z czerwca 2025 r. ECDC zaleca: (1) badanie dróg transmisji i sekwencjonowanie wirusa; (2) ukierunkowane szczepienia grup bardziej narażonych; (3) szczepienia poekspozycyjne u bliskich kontaktów zgodnie z wytycznymi krajowymi; (4) zapewnienie osobom zagrożonym dostępu do podstawowej higieny (woda, mydło).

Metody leczenia i postępowanie po narażeniu

• Brak specyficznego leku – amerykańskie Centrum Kontroli Chorób (CDC) informuje, że nie ma specyficznego leczenia przeciwwirusowego. Większość przypadków leczona jest odpoczynkiem, nawadnianiem i zbilansowaną dietą. Choroba nie przechodzi w przewlekłe zapalenie wątroby.

• Immunoglobulina – w niektórych sytuacjach zaleca się podanie immunoglobuliny (pre‑ i poekspozycyjnie). Musi być podana w ciągu 2 tygodni od narażenia, a u osób szczególnie narażonych może być podawana równocześnie z pierwszą dawką szczepionki.

• Zasady higieny – GIS przypomina o tzw. „5 krokach do bezpiecznej żywności”: utrzymywanie czystości, oddzielanie żywności surowej od gotowanej, dokładne gotowanie, przechowywanie w odpowiedniej temperaturze i stosowanie bezpiecznej wody. ECDC dodaje, że szczepienie powinno być uzupełnione higieną rąk (mycie po wyjściu z toalety, przed przygotowywaniem posiłków).

Przeczytaj również:

Karta szczepień dziecka – co to jest, do czego służy?

Szczepionka przeciw WZW A – najczęściej zadawane pytania 

W jakim wieku najlepiej zaszczepić dziecko przeciw WZW A i ile dawek jest potrzebne?
Pierwszą dawkę szczepionki przeciw WZW A podaje się zwykle u dzieci w wieku 12–23 miesięcy. Drugą dawkę trzeba podać po co najmniej sześciu miesiącach (zwykle między 6. a 12. miesiącem po pierwszej dawce), aby uzyskać pełną, długotrwałą odporność. Szczepionki dostępne są w formie monowalentnej (tylko WZW A) oraz skojarzonej z WZW B.

Ile przed wyjazdem trzeba zaszczepić dziecko przeciwko żółtaczce typu A?

Jeśli planujesz wyjazd zagraniczny z dzieckiem, warto pomyśleć o szczepieniu przeciwko WZW A odpowiednio wcześnie. Zaleca się, aby 1. dawka szczepionki została podana co najmniej 2 tygodnie przed podróżą, ponieważ tyle czasu organizm potrzebuje na wytworzenie ochronnych przeciwciał. Optymalnie jednak warto zaszczepić dziecko już na 4–6 tygodni przed wyjazdem, by mieć pewność, że odporność się utrwali i zapewni pełną ochronę w czasie wakacji.

Jak długo utrzymuje się ochrona po szczepieniu przeciw WZW A i czy potrzebne są dawki przypominające?
Badania i obserwacje wskazują, że pełny schemat szczepienia (dwie dawki) zapewnia odporność na co najmniej 20 lat. W większości krajów nie zaleca się rutynowych dawek przypominających. U osób z obniżoną odpornością lekarz może zaproponować kontrolę poziomu przeciwciał i ewentualne doszczepienie.

Kto powinien rozważyć szczepienie przeciw WZW A w 2025 r.?
Polskie rekomendacje zalecają szczepienie nie tylko dzieciom, lecz także:
• osobom podróżującym do krajów o wysokiej lub pośredniej zapadalności na WZW A;
• pracownikom produkcji i dystrybucji żywności, osobom sprzątającym odpady i konserwującym kanalizację;
• wszystkim dzieciom i młodzieży, które dotąd nie chorowały na WZW A;
• osobom z grup podwyższonego ryzyka, np. uzależnionym od narkotyków, bezdomnym czy żyjącym w społecznościach o niskim poziomie higieny;
• pracownikom medycznym (szczególnie w oddziałach zakaźnych czy gastroenterologicznych).

Jakie są najczęstsze działania niepożądane po szczepieniu przeciw WZW A?
Szczepionki przeciw WZW A są uznawane za bezpieczne. Najczęściej występują łagodne objawy, takie jak: drażliwość, ból głowy, zmęczenie, ból i zaczerwienienie w miejscu wstrzyknięcia, senność lub niewielka gorączka. Zwykle ustępują samoistnie w ciągu kilku dni. Ciężkie niepożądane odczyny poszczepienne są bardzo rzadkie.

Czy można zaszczepić dziecko przeciw WZW A po kontakcie z osobą zakażoną?
Tak. Zarówno polskie, jak i europejskie wytyczne podkreślają, że szczepionkę można podać jako profilaktykę poekspozycyjną. Należy to zrobić jak najszybciej, najlepiej w ciągu dwóch tygodni od kontaktu. ECDC zaznacza, że szczepionka zachowuje skuteczność nawet do dziesięciu dni po ekspozycji. U osób o bardzo wysokim ryzyku (np. chorujących na przewlekłe choroby wątroby) lekarz może dodatkowo zalecić immunoglobulinę ludzką.

Ile kosztuje szczepienie przeciw WZW A i czy jest refundowane?
W Polsce szczepienia przeciw WZW A nie są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia, więc pacjent finansuje je w całości. Ceny zależą od preparatu i dawki – u dzieci koszt jednej dawki wynosi zwykle 100–150 zł, a u dorosłych 150–200 zł. Szczepionka dostępna jest tylko na receptę, więc przed zakupem trzeba odbyć wizytę kwalifikacyjną u lekarza.

Czy istnieje specyficzne leczenie wirusowego zapalenia wątroby typu A? Jak chronić dziecko poza szczepieniem?
Nie ma swoistego leczenia przeciwwirusowego WZW A – choroba zazwyczaj ustępuje samoistnie, a leczenie polega na odpoczynku, odpowiednim nawodnieniu i kontrolowaniu objawów. Najskuteczniejszą profilaktyką jest szczepienie, a dodatkowo ważne są zasady higieny: mycie rąk po wyjściu z toalety i przed jedzeniem, picie niezanieczyszczonej wody oraz dokładne gotowanie żywności. W przypadku narażenia na wirusa u osób szczególnie wrażliwych (np. z chorobami wątroby) można rozważyć podanie immunoglobuliny, ale zawsze wymaga to konsultacji lekarskiej.

współpraca: redakcja Mamazone