Kim byli Goci? Jakie są ich związki z gotykiem i subkulturą gotycką?
Nazwa got/goci – którą są określani przedstawicie subkultury gotyckiej – pochodzi od nazwy plemienia Gotów. Byli to wywodzący się ze Skandynawii koczownicy, którzy byli postrzegani przez ówczesnych Rzymian jako lud barbarzyński. (Więcej na temat plemienia i o czynach Gotów napisał Metuonis – mnich pochodzenia gockiego i autor dzieła Getia).
Termin „gotycki” z biegiem lat – a dokładnie w średniowieczu – zaczął być używany jako nazwa budowli wzniesionych w pewnym charakterystycznym stylu. Styl ten był uważany za mało cywilizowany i mało wyrafinowany w porównaniu do starożytnych rzymskich budowli.
Potem – od końca XVIII wieku – epitetem „gotycka” zaczęto określać mroczną literaturę, w której roiło się od: mrocznych zamków, duchów, zjawisk nierzeczywistych, cudownie tajemniczych i tych związanych ze śmiercią. Stąd już tylko krok do powstania subkultury o tej nazwie, w której wiele nawiązuje do literatury gotyckiej...
Subkultura gotycka – kilka słów historii
Każde pokolenie wnosi ze sobą muzyczne i wizualne wpływy swoich czasów. Subkultura gotycka, której członków określa się potocznie mianem gotów, wyłoniła się w XX wieku (jej początki sięgają przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych XX wieku) i była ściśle powiązana z muzyką alternatywną.
Geneza powstania tego nurtu jest dość złożona, ale korzenie sięgają bezpośrednio ruchu punkowego i przemian na brytyjskiej scenie muzycznej, kiedy to zespoły, takie jak: Bauhaus, Siouxsie and the Banshees czy The Cure zaczęły eksperymentować z mroczniejszymi tonacjami, łącząc punkową energię z poetycką melancholią.
Termin „gotyk” w muzyce został wprowadzony przez dziennikarza Tony’ego Wilsona, który w ten sposób opisał brzmienie zespołu Joy Division (uznawanego za prekursora gatunku). Nazwa szybko wykroczyła poza scenę gotycką i stała się symbolem całej subkultury, która – w przeciwieństwie do wielu innych ruchów młodzieżowych – przetrwała dekady, adaptując się do zmieniających się warunków społecznych. Kluczowym momentem było powstanie londyńskiego klubu Batcave. To właśnie w tej legendarnej przestrzeni ukształtował się charakterystyczny wizerunek gotów: czarne – często ekstrawaganckie – stroje, teatralny makijaż podkreślający bladość cery oraz intrygujące fryzury. Wbrew pozorom moda gotycka nie stanowiła jedynie powierzchownego wyrazu buntu.
Pełniła funkcję kodu komunikacyjnego. Pozwalała identyfikować się wewnątrz grupy i manifestować ustalone postawy artystyczne. Co ciekawe, styl ubioru ewoluował równolegle do rozwoju muzyki (wpływy death rocka, cold wave, a później także elementów metalowych i industrialnych).
Filozofia subkultury gotyckiej – często błędnie utożsamianej z totalnym kultem śmierci czy fascynacją mrokiem – w rzeczywistości opiera się na znacznie subtelniejszych fundamentach. Goci postrzegają życie jako równowagę między światłem a ciemnością. Akceptują zarówno radość, jak i melancholię jako integralne części ludzkiej egzystencji, stąd duże skoncentrowanie na cechach indywidualistycznych i nonkonformistycznych.
Subkultura gotycka od zawsze przyciągała i nadal przyciąga osoby poszukujące alternatywy dla mainstreamowych wzorców. Tworzy przestrzeń dla artystycznej ekspresji.
Subkultura gotycka w Polce
W Polsce subkultura gotycka zyskała znaczącą popularność dopiero w latach dziewięćdziesiątych, a to za sprawą audycji radiowych Tomasza Beksińskiego w Programie Trzecim Polskiego Radia. Dziś najważniejszym wydarzeniem integrującym polskich gotów jest festiwal Castle Party w Bolkowie. Od 1994 roku gromadzi miłośników muzyki tego mrocznego nurtu.
Odmiany stylu gotyckiego
Subkultura gotycka wykształciła liczne odmiany stylistyczne. Choć mają wspólny mianownik, poszczególne nurty różnią się znacząco – zarówno w warstwie formalnej, wizualnej, jak i ideowej.
Tradycyjny gotyk (Old School Goth)
Wywodzi się z brytyjskiego postpunku lat siedemdziesiątych – czarna skóra, kontrastowy makijaż (blada cera, ciemne usta), fryzury inspirowane Siouxsie Sioux. Muzyka surowa (Bauhaus, Siouxsie and the Banshees), skupienie na artystycznym buncie.
Romantyczny gotyk (Victorian Goth/Romantic Goth)
Nurt czerpiący inspiracje z epoki wiktoriańskiej i edwardiańskiej – długie, aksamitne suknie, gorsety, aksamitne płaszcze, koronkowe detale, biżuteria z symbolami (krzyże, klepsydry). Kolory: burgundu, fioletu, subtelny makijaż.
Cyber gotyk
Powstał w latach dziewiecdziesiatych. Dominują tu: syntetyczne materiały (lateks, winyl), neonowe akcenty, dredy z LED-ami. Muzyka elektroniczna (aggrotech). Futurystyczne akcesoria (gogle, implanty). Co ciekawe, choć styl ten bywa krytykowany za odejście od „autentyzmu”, jego przedstawiciele podkreślają, że stanowi naturalną ewolucję subkultury w erze cyfrowej.
Deathrock
Amerykański mix punka i horroru – postrzępione stroje, sztuczna krew w makijażu, motywy wampiryczne. Charakterystyczne dla niego są: szybkie tempo, dysonansowe riffy gitarowe oraz tekstury nawiązujące do horroru klasy B.
Steampunk Goth
Nurt ten wprowadza do subkultury elementy fantastyki naukowej. Charakterystyczne są: brązowe i miedziane akcenty, gogle, zegary kieszonkowe oraz ubrania zdobione trybikami i przekładniami.
Pastel Goth
Odmiana narodziła się w pierwszej dekadzie XXI wieku pod wpływem estetyki kawaii i kultury internetowej. Charakteryzuje się połączeniem gotyckich motywów (np. czaszki, kotwice) z pastelowymi kolorami: różem baby, miętą, błękitem. W makijażu dominują „słodkie” akcenty – jak błyszczące rozświetlacze czy brokat – jednak z zachowaniem charakterystycznych dla stylu podkrążonych oczu.
Gothic Lolita
Japoński styl – połączenie niewinności i groteski. Dominują tu: krótkie bufiaste spódniczki, bluzy z wysokim kołnierzem, pluszowe nietoperze.
Industrial Goth
Styl należący do najbardziej oryginalnych. Charakterystyczne są: militarystyczne akcesoria (kamizelki taktyczne), metaliczne detale, makijaż imitujący obwody. Muzyka industrialna.
Muzyka – rock gotycki
Warto też wspomnieć o muzyce gotyckiej. Choć scena gotycka zmaga się z pewną komercjalizacją i homogenizacją, to nadal muzyka pozostaje niekwestionowanym spoiwem tej subkultury, przy czym jej granice gatunkowe są celowo płynne.
Obok klasycznego rocka gotyckiego – reprezentowanego przez wspomniane już Bauhaus czy The Sisters of Mercy – scena gotycka wchłonęła wpływy: dark wave, ethereal wave, a nawet neofolku.
Miało to swoje skutki, jak chociażby wewnętrzne spory o definicję „prawdziwego” gotyckiego brzmienia. Utwór Bela Lugosi’s Dead zespołu Bauhaus (rekordowo długi, bo trwający ponad dziewięć minut) uznawany jest za nieformalny hymn ruchu.
Gotycka moda, czyli czego potrzeba do stworzenia gotyckich strojów?
Trochę było już napisane o modzie, ale wejdźmy w szczegóły. Stworzenie gotyckiej stylizacji wymaga odpowiedniego doboru elementów. Podstawą są tekstylia:
aksamit,
koronka,
skóra lub lateks (w cyber odmianie).
Jeżeli chodzi o kolor to dominuje czerń, przełamywana głęboką czerwienią, fioletem lub pastelami (w odmianie pastel goth). Kluczowe są warstwowe kompozycje – np. wiktoriańskie suknie z gorsetem i woalką, postpunkowe zestawy z podartymi rajstopami i glanami czy industrialne kamizelki taktyczne z metalowymi detalami.
Niezbędne są również charakterystyczne akcesoria:
biżuteria z motywami symbolicznymi (krzyże, klepsydry);
rękawiczki bez palców;
parasole z koronką;
buty platformowe.
Indywidualny charakter stroju gotyckiego osiąga się dzięki ręcznym modyfikacjom – np. naszywanie koronek na skórzany materiał czy malowanie wzorów inspirowanych mrocznym średniowieczem. Każda odmiana gotyku (choćby: deathrock, steampunk, lolita) wprowadza własne detale – od sztucznej krwi w makijażu po japońskie spódniczki z pluszowymi nietoperzami.
