Czy szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce jest obowiązkowa?

Szczepionka MMR przeciwko odrze (measles), śwince (mumps) i różyczce (rubella) jest szczepionką obowiązkową (bezpłatną) wykonywaną w ramach Programu Szczepień Ochronnych (PSO) realizowanego z budżetu Ministerstwa Zdrowia. Obowiązek ten istnieje w Polsce od 2004 roku. Przed wprowadzeniem szczepionki trójskładnikowej szczepienia w Polsce przeciwko odrze były obligatoryjne od 1975 roku a przeciwko różyczce od 1988.

Dzieciom i młodzieży, którym nie podano szczepienia podstawowego w należytym terminie, należy uzupełnić brakujące dawki jak najszybciej. Termin podania szczepionki 19 lat.

Przeczytaj również:

Świnka u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie, szczepienie, powikłania

Schemat szczepienia dziecka przeciwko odrze, śwince i różyczce

Szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce podawana jest jako szczepionka tzw. skojarzona, czyli zawierająca więcej niż 1 drobnoustrój chorobotwórczy w swoim składzie. Jest to szczepionka żywa z patogenami atenuowanymi, czyli wirusami o obniżonej chorobotwórczości (zjadliwości). Podaje się ją podskórnie lub domięśniowo – w zależności od rodzaju preparatu.

Według PSO każde dziecko powinno otrzymać 1. dawkę szczepienia podstawowego MMR w 13.–15. miesiącu życia. Druga dawka, czyli dawka uzupełniająca, powinna zostać podana w 6. roku życia, w celu uzyskania przez dziecko długotrwałej odporności. Wcześniej, czyli od 2004 do 2019 roku, 2. dawka szczepionki przypadała na 10. rok życia, jednak zostało to zmienione, gdyż wykazano, że wcześniejsze szczepienie uzupełniające polepsza wyniki ochrony populacyjnej wśród najmłodszych, zapewniając im trwałą odporność i zmniejszając tym samym ryzyko epidemii tych chorób.

Przeczytaj również:

Ospa party i odra party – co to jest? Jakie mają konsekwencje?

Czy szczepionkę MMR można łączyć z innymi?

W przypadku podania szczepionki MMR można łączyć z innymi szczepieniami, ale z racji, że jest to szczepionka żywa, to należy pamiętać o kilku zasadach przy jej stosowaniu.

Zgodnie z ogólnymi rekomendacjami dotyczącymi podawania szczepień:

• Szczepionki żywe, takie jak MMR, mogą być podane jednocześnie (w trakcie jednej wizyty lekarskiej) z innymi szczepionkami żywymi np. przeciw ospie wietrznej (Varicella Zoster Virus — VZV). Jednak jeśli 2 żywe szczepionki nie zostaną podane tego samego dnia, wówczas należy zachować pomiędzy ich aplikacją co najmniej 4 tygodnie odstępu.

• Szczepionki inaktywowane (zabite), np. przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP) można podawać w dowolnym odstępie czasu. Nie trzeba zachowywać 4 tygodniowej karencji. Mogą one zostać podane podczas tej samej wizyty lekarskiej lub kilka dni później.

Szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce – nazwy szczepionek

W Polsce dostępne są obecnie 2 podstawowe szczepionki MMR:  Priorix produkowana w Belgii oraz M‑M‑R VaxPro wytwarzana we Francji. Obie chronią przed: odrą, świnką i różyczką i zawierają atenuowane szczepy wirusów: odry (np. Enders‑Edmonston lub Schwarz), świnki (Jeryl Lynn lub RIT 4385) i różyczki (Wistar RA 27/3) oraz składniki pomocnicze, takie jak: sorbitol, mannitol, laktoza czy neomycyna. Każda ze szczepionek ma postać proszku i rozpuszczalnika do sporządzenia zawiesiny do wstrzyknięcia. Pojedyncza dawka każdej z nich to 0,5 ml.

Przeczytaj również:

Odczyn poszczepienny – co to jest, jak wygląda, kiedy ustępuje odczyn po szczepieniu?

Jakie są przeciwwskazania do szczepienia przeciw odrze śwince i różyczce?

Przeciwwskazaniami do szczepienia są:

• silna reakcja alergiczna (anafilaktyczna) gdy nastąpi podanie pierwszej dawki szczepionki;

• uczulenie na składniki preparatu, takie jak neomycyna lub żelatyna;

• ciąża (zaleca się, aby kobiety unikały zajścia w ciążę przez co najmniej 1 miesiąc po szczepieniu);

• czynna nieleczona gruźlica;

• choroby układu krwiotwórczego – białaczki lub chłoniaki;

• zaburzenia odporności spowodowane chorobą lub leczeniem immunosupresyjnym;

• niedawna transfuzja krwi, osocza lub zastosowanie preparatów ludzkich immunoglobulin – w takim przypadku szczepienie należy odroczyć na okres od 3 do nawet 11 miesięcy;

• zaostrzenie choroby przewlekłej lub zakażenie przebiegające z wysoką gorączką.

Skutki uboczne po szczepieniu przeciwko odrze, śwince i różyczce

Szczepionki MMR są uznawane za bezpieczne. Dotychczas podano niemal 600 mln dawek tej szczepionki na całym świecie.

Po jej podaniu mogą wystąpić łagodne poszczepienne odczyny miejscowe utrzymujące się 1 dzień lub 2. Objawy te mogą być wynikiem prawidłowego procesu nabierania odporności przez organizm.

Do łagodnych, ogólnych odczynów poszczepiennych należą objawy takie jak: 

• Niewielki stan podgorączkowy ≥ 37,5° C lub gorączka  > 39° C, która pojawia się zazwyczaj po tygodniu od szczepienia i utrzymuje się około 48 godzin (podwyższona temperatura obserwowana jest u średnio 10% szczepionych dzieci).

• Zapalnie ucha środkowego, spadek apetytu, nerwowość, nietypowy płacz, trudności ze snem, zapalenie spojówek, zapalenie oskrzeli, kaszel, nieżyt żołądkowo-jelitowy.

• Wysypka skórna (przeciętnie u 5% dzieci), która pojawia się zazwyczaj po tygodniu od szczepienia i utrzymuje zwykle 48 godzin.

• Uogólnione powiększenie węzłów chłonnych.

• Obrzęk ślinianki przyusznej, obserwowany rzadko, zwykle do 2 tygodni od szczepienia.

Ciężkie niepożądane odczyny poszczepienne odnotowywane są bardzo rzadko:

• Ciężka reakcja alergiczna (anafilaksja) – szacunkowo 1–3 przypadki na milion dawek. Najczęściej związana z alergią na składniki pomocnicze szczepionki, np. neomycynę lub żelatynę.

• Immunologiczna plamica małopłytkowa – spadek liczby płytek krwi prowadzący do wybroczyn, siniaków i krwawień (0,3–3 przypadki na 100 000 dawek). Zazwyczaj łagodna i samoistnie ustępująca.

• Zapalenie mózgu – bardzo rzadkie, opisywane z częstością 1 przypadek na 1–3 miliony dawek. Ze względu na rzadkość występowania tego powikłania są trudne do jednoznacznego powiązania przyczynowego ze szczepieniem.

• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – pojedyncze przypadki opisywane po szczepieniu szczepem świnki typu Urabe (obecnie wycofanym z użycia w Polsce i większości krajów).

• Zapalenie stawów lub przejściowe bóle stawowe – zwłaszcza u dorosłych kobiet – bywa obserwowane między 1–3 tygodniem od szczepienia (jest znacznie łagodniejsze niż w przebiegu naturalnego zakażenia wirusowego).

Przeczytaj również:

Meningokoki – szczepienie – wskazania, przygotowanie i skutki uboczne szczepionki na meningokoki

Na ile starcza szczepienie przeciw odrze, śwince i różyczce?

Szczepionka MMR cechuje się wysoką skutecznością po podaniu 2 dawek i zapewnia długotrwałą ochronę na każdą z tych chorób przez kilkadziesiąt lat.

W przypadku świnki wraz z upływem czasu od szczepienia odporność maleje i nie u każdego może być bezterminowa. Jej skuteczność szacowana jest na 88%. Po kilkudziesięciu latach od szczepienia  osoby z obniżoną odpornością po kontakcie z osobą chorą na świnkę mogą również zachorować. Pomimo tego szczepionka MMR uznawana jest za  jedną z najskuteczniejszych szczepionek, zapewniając większości populacji całkowitą ochronę przed każdą z wyżej wymienionych chorób zakaźnych.