Czym jest podstawa programowa?
Podstawa programowa to oficjalny dokument opracowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej określający dokładnie, czego uczniowie powinni się uczyć na różnych etapach swojej nauki w szkole. Można nazwać ją fundamentem oświaty, bo dzięki zapisom w niej zawartym edukacja w całym kraju ma jednolity charakter i daje naszym dzieciom równe szanse na zdobycie wiedzy oraz umiejętności, niezależnie od tego, czy uczęszczają do szkoły w dużym mieście, czy w małej miejscowości. W przypadku języka polskiego szczególny nacisk w podstawie programowej kładzie się na trenowanie czytania (w tym czytania ze zrozumieniem), analizowanie i interpretowanie tekstów, a także na rozwijanie zdolności do tworzenia własnych wypowiedzi – zarówno ustnych, jak i pisemnych.
Nieodłącznym elementem podstawy programowej jest wykaz lektur. Ten dostosowywany jest do poziomu rozwoju uczniów na różnych etapach edukacji i stara się nadążać za nowinkami czytelniczymi. W najmłodszych klasach dzieci poznają głównie takie utwory literackie, jak bajki, baśnie i wiersze z repertuaru dziecięcego. W klasach starszych pojawiają się już bardziej wymagające teksty.
Lista lektur szkolnych nie jest sztywna. Zmienia się wraz z modą na danego autora i dostosowuje do współczesnego świata. Oczywiście pewne klasyki pozostają constans. Nie wyobrażamy sobie, żeby nasze dzieci nie znały „Pana Tadeusza” czy „Ani z Zielonego Wzgórza”. Jednak wielu obecnych lektur nie będziemy kojarzyć z własnego dzieciństwa.
Choć podstawa programowa wyznacza wspólne standardy kształcenia, nie jest sztywnym schematem – nauczyciele mają swobodę w doborze metod i materiałów dydaktycznych.
Lista lektur czy wybranych fragmentów tekstów kultury nie określa, jaka książka ma być przeczytana dokładnie w której klasie. Tu również poloniści mogą decydować o kolejności. I tak, to, co poznają dzieci w czwartej klasie, zależy od konkretnego nauczyciela, który wybiera dane lektury z listy lektur (obowiązkowych i uzupełniających), przewidzianych ustawą programową dla klas 4-6.
Przeczytaj również:
Środki stylistyczne – rodzaje, funkcje, przykłady, zwroty
Obowiązkowe lektury klasa 4
Jeżeli chodzi o książki zadawane do czytania do domu, z reguły nauczyciel nie wybiera w jednym semestrze więcej niż dwie obszerniejsze lektury. Pozostałe pozycje będą krótsze (lub we fragmentach), możliwe do poznania w jeden bądź dwa wieczory.
Spośród lektur obowiązkowych przewidzianych dla klas 4-6, nauczyciel może wybrać w klasie czwartej szkoły podstawowej m.in. takie tytuły:
Jan Brzechwa, „Akademia Pana Kleksa”,
Janusz Christa, „Kajko i Kokosz. Szkoła latania” (komiks),
René Goscinny, Jean-Jacques Sempé, „Mikołajek” (wybór opowiadań),
Ignacy Krasicki, wybrane bajki,
Clive Staples Lewis, „Opowieści z Narnii. Lew, czarownica i stara szafa”,
Adam Mickiewicz, „Powrót taty”, „Pani Twardowska”, „Pan Tadeusz” (fragmenty),
Ferenc Molnár, „Chłopcy z Placu Broni”,
John Ronald Reuel Tolkien, „Hobbit, czyli tam i z powrotem”,
Józef Wybicki, „Mazurek Dąbrowskiego”,
wybrane mity greckie – np. mit o powstaniu świata, o Syzyfie, o Prometeuszu, o Ikarze i Dedalu, o Eurydyce i Orfeuszu, o Heraklesie czy o Tezeuszu i Ariadnie,
wybrane podania i legendy polskie oraz baśnie europejskie,
wiersze znanych poetów – m.in. wybrane wiersze Władysława Bełzy, Juliana Tuwima, Jana Brzechwy, Joanny Kulmowej czy Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego,
wybrane przypowieści ewangeliczne.
W porównaniu z Rozporządzeniem MEiN z 2021 roku, w 2024 roku z podstawy programowej dla klas 4-6 usunięto z lektur obowiązkowych m.in takie książki, jak:
Bolesław Prus, „Katarynka”,
Henryk Sienkiewicz, „W pustyni i w puszczy”,
Juliusz Słowacki, „W pamiętniku Zofii Bobrówny”.
W szkole podstawowej uczniowie poznają je jedynie fragmentarycznie, albo wcale. Zmiana ta tłumaczona jest przeładowanym programem czy niekiedy zbyt archaicznym językiem proponowanych lektur.
Lektury uzupełniające, czyli już nie Henryk Sienkiewicz i Adam Mickiewicz
Lektury uzupełniające to dodatkowe propozycje, które uczniowie dostają do przeczytania spośród różnorodnych gatunków literackich. Tu również jest pełna dowolność dla nauczyciela.
Adam Bahdaj, „Kapelusz za 100 tysięcy”,
Frances Hodgson Burnett, „Tajemniczy ogród” (lub inna powieść),
Lewis Carroll, „Alicja w Krainie Czarów”,
Carlo Collodi, „Pinokio”,
Aleksander Dumas, „Trzej muszkieterowie”,
John Flanagan, „Zwiadowcy. Księga 1. Ruiny Gorlanu”,
Olaf Fritsche, „Skarb Troi”,
Emilia Kiereś, „Rzeka”,
Joseph Rudyard Kipling, „Księga dżungli”,
Janusz Korczak, „Król Maciuś Pierwszy”,
Rafał Kosik, „Felix, Net i Nika oraz Gang Niewidzialnych Ludzi”,
Marcin Kozioł, „Skrzynia Władcy Piorunów”,
Selma Lagerlöf, „Cudowna podróż”,
Stanisław Lem, „Cyberiada”,
Maria Kownacka, Zofia Malicka, „Dzieci z Leszczynowej Górki”,
Janusz Korczak, „Król Maciuś Pierwszy”,
Alan Alexander Milne, „Kubuś Puchatek”,
Kornel Makuszyński, wybrana powieść,
Lucy Maud Montgomery, „Ania z Zielonego Wzgórza”,
Mark Twain, „Przygody Tomka Sawyera”,
Jacek Podsiadło, „Czerwona kartka dla Sprężyny”,
Louis de Wohl, „Posłaniec króla”,
wybrane pozycje z serii „Nazywam się...”.
Przeczytaj również:
Metafora – co to jest? Jakie ma funkcje? Przykłady metafor
Gdzie szukać lektur szkolnych?
Książki do klasy czwartej dostępne są w bibliotekach szkolnych czy w oddziałach i filiach bibliotek publicznych: miejskich, gminnych czy wojewódzkich. Dzieci mogą również czytać na specjalnych czytnikach, które są wyposażone w tzw. e-papier, który nie męczy oczu. To pewien ukłon w stronę technologii i kompromis między tradycją a współczesnością. W multimedialnych bibliotekach z łatwością znajdziemy e-booki a nawet audiobooki wybranych pozycji. Wiele lektur znajduje się również w wolnym dostępie (w domenie publicznej) i można je pobrać na komputer czy telefon bez żadnych opłat ani rejestracji.
