Czym jest dyskalkulia?
Dyskalkulia to zaburzenie rozumienia idei matematycznych. Nie istnieje jeden wzorzec, który byłby charakterystyczny dla każdej osoby borykającej się z tymi trudnościami. Gdyby porównać ludzki mózg do komputera, można by w tym przypadku zauważyć pewną analogię z niską pojemnością pamięci roboczej. A to z kolei wiąże się z kłopotami w wykonywaniu operacji matematycznych.
Dyskalkulia najczęściej dostrzegana jest w szkole. Taki uczeń ma problemy z wykonywaniem działań, nie umie przywołać odpowiedniej procedury liczenia, utyka na poszczególnych etapach wykonywania zadań, myli wyniki, a nawet symbole matematyczne (cyfry, liczby i inne znaki).
Naukowcy zajmujący się problematyką dyskalkulii zauważyli, że osoby dotknięte tym zaburzeniem mają niższą elastyczność poznawczą i trudno im zmieniać strategię w sytuacji, kiedy raz obrana droga liczenia nie przynosi rozwiązania.
Rodzaje dyskalkulii
Nie istnieje jeden rodzaj dyskalkulii. Specyficzne zaburzenia umiejętności arytmetycznych możemy podzielić na:
- dyskalkulię operacyjną,
- dyskalkulię leksykalną,
- dyskalkulię słowną,
- dyskalkulię graficzną,
- dyskalkulię pojęciowo-poznawczą,
- dyskalkulię wykonawczą.
Dyskalkulia operacyjna
Ten rodzaj zaburzenia dotyczy bezpośrednio rozumienia i wykonywania działań matematycznych. Dziecko z dyskalkulią operacyjną może nie rozumieć sensu działań, mieć trudności z ich automatyzacją, może również nie potrafić zastosować odpowiedniego wzoru w konkretnej sytuacji.
Dyskalkulia leksykalna
Dotyczy głównie problemów z czytaniem symboli matematycznych. Osoba dotknięta dyskalkulią leksykalną może: mylić podobne znaki, nie rozpoznawać cyfr, mieć trudności z odczytaniem liczb wielocyfrowych czy zapisanych w formie ułamków.
Dyskalkulia werbalna (słowna)
To rodzaj dyskalkulii, w której dziecko ma problemy z rozumieniem i używaniem języka matematycznego. Ma trudności z: nazywaniem liczb i cyfr, rozumieniem pojęć matematycznych, takich jak „więcej” czy „mniej”, rozwiązywaniem zadań słownych oraz opisywaniem własnych obliczeń.
Dyskalkulia graficzna
Dyskalkulia graficzna związana jest z trudnościami w zapisywaniu symboli matematycznych. Dziecko z dyskalkulią graficzną może: nieprawidłowo odtwarzać kształty cyfr, mieć problemy z orientacją przestrzenną, odwracać cyfry lub liczby, a także nie potrafić zapisać ich w odpowiedniej kolejności.
Dyskalkulia pojęciowo-poznawcza
Dyskalkulia pojęciowo-poznawcza jest związana z trudnościami w rozumieniu abstrakcyjnych pojęć matematycznych i wychwytywaniu zależności między nimi.
Dyskalkulia wykonawcza
Dyskalkulia wykonawcza dotyczy problemów z wykonywaniem czynności matematycznych, które wymagają umiejętności manualnych. Dziecko z takim rodzajem dyskalkulii może mieć trudności z: liczeniem na palcach, korzystaniem z linijki czy cyrkla, a także z wykonywaniem obliczeń pisemnych.
Dyskalkulia – objawy i diagnozowanie zaburzenia zdolności matematycznych
Objawy dyskalkulii można zauważyć już na początkowym okresie nauki w szkole. Dzieci z dyskalkulią mogą mieć trudności: w liczeniu (nawet w wykonywaniu prostych działań matematycznych – jak dodawanie czy odejmowanie – czy z liczeniem ilości przedmiotów), w szeregowaniu liczb (od najmniejszej do najmniejszej i odwrotnie), w dostrzeganiu zależności liczbowych czy w nauce tabliczki mnożenia. Zaburzona jest także umiejętność dokonywania obliczeń pamięciowych, a nawet orientacja w terenie.
Dyskalkulia rozwojowa nazywana jest często: dysleksją matematyczną. To przez to, że niektórzy nią dotknięci mają kłopot z nazywaniem cyfr, mylą je, a odwzorowywanie figur geometrycznych sprawia im trudność.
Mimo tych specyficznych trudności, dyskalkulicy nie mają stwierdzonych zaburzeń emocjonalnych. Z reguły wychowują się w prawidłowych warunkach, nie są zaniedbani, chcą się uczyć, tylko nie potrafią rozwinąć umiejętności matematycznych.
Jeśli chodzi o przyczyny dyskalkulii, to te najpewniej są wrodzone. Mówimy tu o dyskalkulii rozwojowej. Nadal nie wiemy jednak, dlaczego pojawiają się nieprawidłowości w części mózgu odpowiedzialnej za zdolności matematyczne. Po prostu u niektórych osób nabywanie umiejętności arytmetycznych przebiega wolniej. Większe ryzyko pojawienia się tego zaburzenia jest u dzieci, u których w rodzinie występowały problemy matematyczne lub inni krewni również mieli stwierdzoną dyskalkulię.
Szkoła nie może samodzielnie wystawić diagnozy, może jedynie zasugerować rodzicom zauważenie występowania trudności w liczeniu. Wtedy należy udać się z dzieckiem do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Tam specjaliści po wykonaniu odpowiednich badań, przeprowadzeniu wywiadu i wykluczeniu pseudodyskalkulii (ta występuje, gdy uczeń nie potrafi ujawnić potencjalnych zdolności matematycznych na skutek choroby fizycznej, braku wystarczającej wiedzy czy zmęczenia) wystawiają odpowiednią opinię i zaświadczenie.
Prawa ucznia ze stwierdzoną dyskalkulią
Diagnoza dyskalkulii (wg ICD-10 specyficzne zaburzenia matematyczne) wystawiona przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną daje możliwość dostosowania systemu oceniania ucznia do jego specyficznych trudności – zarówno jeśli chodzi o oceny śródroczne, jak i organizację egzaminu maturalnego.
Dyskalkulia na maturze
Chociaż nie istnieje możliwość zwolnienia z obowiązkowego egzaminu maturalnego z matematyki dla osób z dyskalkulią, to są przewidziane pewne dostosowania mające na celu umożliwienie sprawiedliwej oceny, m.in.:
-
Indywidualne podejście do oceny prac – prace maturzystów z dyskalkulią są oceniane przez specjalnie przeszkolonych egzaminatorów, którzy są świadomi specyfiki tego zaburzenia. Często brany jest pod uwagę pomysł na wykonanie zadania, a nie końcowy wynik.
-
Dodatkowy czas na rozwiązanie zadań – osoby z dyskalkulią mogą otrzymać wydłużony czas na napisanie egzaminu, co umożliwia im dokładniejsze przemyślenie rozwiązań.
-
Możliwość korzystania z pomocy technicznych – w niektórych przypadkach (na wniosek ucznia i za zgodą dyrektora CKE) mogą być dopuszczone do użytku kalkulatory lub inne narzędzia ułatwiające obliczenia.
Dyskalkulia u dorosłych
Dyskalkulii – podobnie jak dysleksji – nie da się zupełnie pozbyć. Można jednak złagodzić jej skutki i ułatwić naukę matematyki w szkole – dzięki podjętej terapii. Polega ona na opanowaniu zasad pamięciowych tak dobrze, aby móc przeprowadzać podstawowe obliczenia. Udział ucznia w zajęciach wyrównawczych oraz wsparcie emocjonalne pozwalają zminimalizować stres i poczucie wykluczenia społecznego. A to właśnie problemy, które są często zgłaszane przez osoby dotknięte dyskalkulią i innymi zaburzeniami poznawczymi. Nieustanne ćwiczenie zdolności matematycznych pomaga po prostu lepiej funkcjonować – tak w szkole, jak i w życiu dorosłym.
