Czym jest i skąd się wzięło pojęcie „wychowanie bezstresowe”?
Koncepcja bezstresowego wychowania wywodzi się z psychologii humanistycznej. Choć to Benjamin McLane Spock jest uważany za jednego z propagatorów bezstresowego wychowania, to koncepcja ta była rozwijana przez wielu badaczy, pedagogów i psychologów. Co warte zauważenia, samo określenie bezstresowe wychowanie występuje jedynie w Polsce – w anglojęzycznej literaturze stosuje się pojęcie wychowanie permisywne, które zostało wprowadzone przez Dianę Baumrind, psycholożkę rozwojową. Nazwała ona i opisała trzy główne metody wychowawcze: styl autorytatywny, autorytarny i właśnie permisywny.
W Polsce koncepcja bezstresowego wychowania zyskała popularność w latach 90. XX wieku, gdy stała się alternatywą dla autorytarnego wychowania socjalistycznego. Trend ten przyciągnął uwagę młodych rodziców, którzy poszukiwali nowego podejścia pedagogicznego, uwzględniającego większą swobodę, zrozumienie i akceptację dla dziecięcych potrzeb.
Nie da się nie zauważyć, że termin „bezstresowe wychowanie” często jest używany w negatywnym sensie i utożsamiany z brakiem wychowania – jako synonim braku wpływu, kontroli i odpowiedzialności rodziców nad dzieckiem. Powszechnie uważa się, iż przy takiej metodzie łatwo jest zanadto pobłażać dziecku i popełniać błędy wychowawcze, które mogą nieść opłakane skutki.
Wychowanie bezstresowe: rzeczywistość czy mit?
Czy da się zupełnie wyeliminować stres w życiu dziecka? Bezstresowe wychowanie to dość kontrowersyjny temat i często mylnie rozumiany. Nie ma tu mowy o braku wychowania. Kiedy dziecko krzyczy, niszczy zabawki czy bije kolegów, absolutnie nie należy tego faktu ignorować. Niektórzy rodzice, którzy błędnie przyswoili ideę tej koncepcji, być może – będąc świadkami takiej sytuacji – nie zwrócą uwagi, chcąc ograniczyć stres swojemu dziecku. W wychowaniu bezstresowym chodzi jednak zupełnie o coś innego. To mądre stawianie granic, ale również dawanie przestrzeni do wyrażania własnego zdania. Okazywanie szacunku i budowanie wzajemnych relacji w taki sposób, aby dziecko miało poczucie bezpieczeństwa. Bezstresowe wychowanie jest podejściem, które stawia nacisk na minimalizowanie stresu w procesie wychowawczym, a nie jego zupełne eliminowanie.
Zalety bezstresowego wychowania dla dzieci i rodziców
Mądrze poprowadzone bezstresowe wychowanie może przynieść wiele korzyści. Badania wskazują, że minimalizowanie stresu sprzyja zdrowemu funkcjonowaniu emocjonalnemu. Dzieci, które rosną w przyjaznej atmosferze, wykazują większą samoakceptację, mają lepszą samoocenę i wyższy próg odporności na stres w dorosłym życiu. Ponadto, większa harmonia i spokój w domu sprzyjają tworzeniu silnych więzi.
Wychowanie bezstresowe niesie również inne zalety. Należą do nich m.in.:
- wyższa samodzielność – dzieci wychowywane w pozytywnej atmosferze mają większą swobodę i możliwość podejmowania samodzielnych decyzji. To może przyczynić się do rozwinięcia ich umiejętności samokontroli i zarządzania własnym życiem;
- kreatywność i innowacyjność – bezstresowe wychowanie daje dzieciom większą przestrzeń na eksperymentowanie, wyrażanie siebie i rozwijanie kreatywności. Pozbawione ograniczeń i presji, mogą rozwijać unikalne talenty i zdolności;
- pozytywny rozwój emocjonalny – bezstresowe wychowanie stawia nacisk na akceptację, empatię i zrozumienie dla emocji dziecka.
Nie tylko pozytywnie o bezstresowym wychowaniu
Do zagrożeń wynikających z bezstresowego modelu wychowania dzieci można zaliczyć:
- brak konsekwencji i ograniczeń – dzieci mogą nie czuć wyraźnych wytycznych dotyczących odpowiedzialności, a to może prowadzić do braku dyscypliny i konsekwencji w ich postępowaniu;
- brak przygotowania do rzeczywistości – dzieci wychowane w permisywnym stylu mogą napotkać trudności w dostosowaniu się do wymagań społeczeństwa i rzeczywistości, która często jest strukturalna i wymaga postępowania według określonych reguł;
- brak umiejętności radzenia sobie z frustracją – bezstresowe wychowanie często ogranicza narażenie dzieci na trudności i niepowodzenia. Brak doświadczenia frustracji może wpływać na rozwój umiejętności zarządzania emocjami.
Wyłamywanie się z pułapki naginania zasad – granice w bezstresowym wychowaniu dzieci
Mimo licznych korzyści, bezstresowe wychowanie może stawiać przed rodzicami pewne wyzwania i ograniczenia. Jednym z najważniejszych aspektów jest konieczność ustanawiania granic. Dzieci potrzebują jasnych wytycznych i zrozumienia, że istnieją pewne ograniczenia. Muszą również brać odpowiedzialność za swoje decyzje i ponosić konsekwencje. Bez konieczności radzenia sobie z trudnościami, mogą mieć trudności w odnalezieniem się w społeczności.
Kluczowe jest również znalezienie równowagi między bezstresowym wychowaniem a zapewnianiem odpowiednich wyzwań. Komunikacja jest kluczowa w tym procesie. Rodzice powinni utrzymywać otwarty dialog z dziećmi, aby zrozumieć ich potrzeby. Ważne jest także stwarzanie okazji do samodzielności i rozwiązywania problemów, ale w sposób dostosowany do wieku i zdolności dziecka.
Wyzwania bezstresowego wychowania – jak znaleźć odpowiednią równowagę i czy pozwalać dziecku na wszystko?
Bezstresowe wychowanie nie oznacza całkowitego braku troski czy odpowiedzialności. Chodzi raczej o uzyskanie równowagi między wsparciem a umożliwianiem samodzielnego rozwoju. Kluczem do efektywnego wychowania jest znalezienie odpowiedniego połączenia między bezstresowym podejściem, a ustaleniem konsekwencji, reguł i wartości. Nie należy popadać w przesadę, w żadną stronę. Ani pozwalanie dziecku na wszystko, ani utrzymywanie rygoru, nie przynosi korzystnych rezultatów wychowawczych.
