Immunoglobulina w ciąży – czym są immunoglobuliny?
Immunoglobuliny – zwane potocznie przeciwciałami – to glikoproteiny wytwarzane przez komórki plazmatyczne w odpowiedzi na obecność antygenów. Ich zasadniczym zadaniem jest rozpoznanie i neutralizacja patogenów i czynników obcych dla organizmu – takich jak: bakterie, wirusy czy komórki nowotworowe.
W kontekście ciąży szczególne znaczenie mają immunoglobuliny klasy IgG, ponieważ jako jedyne przenikają przez barierę łożyskową i mogą oddziaływać na organizm płodu. W medycynie perinatalnej ważną rolę odgrywa immunoglobulina anty-D – preparat zawierający przeciwciała anty-D, który podaje się profilaktycznie kobietom z grupą krwi Rh ujemną (Rh-), gdy istnieje ryzyko, że ich organizm zacznie wytwarzać przeciwciała przeciwko krwinkom płodu z antygenem D.
Przeczytaj również:
Przepuklina pępkowa w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie
Dlaczego podaje się immunoglobulinę anty-D w ciąży?
Podanie immunoglobuliny anty-D w ciąży ma na celu zapobieżenie wytworzenia przeciwciał przez organizm matki w odpowiedzi na kontakt z krwią płodu zawierającą antygen D (czynnikiem Rh dodatnim). W wyniku takiego kontaktu – np. podczas: mikrouszkodzeń łożyska, poronień, zabiegów inwazyjnych prowadzonych w obrębie jamy macicy czy porodu – krwinki płodu mogą przedostać się do krwioobiegu matki, co prowadzi do tzw. uczuleniowej odpowiedzi immunologicznej. Jej konsekwencją może być choroba hemolityczna noworodka, a w ciężkich przypadkach również obumarcie wewnątrzmaciczne płodu.
Przeczytaj również:
Badanie KTG w ciąży – na czym polega i kiedy się je wykonuje?
Co to jest konflikt serologiczny?
Konflikt serologiczny to stan immunologicznej niezgodności między matką a płodem – najczęściej w zakresie antygenu D układu Rh. W sytuacji gdy kobieta jest Rh-ujemna, a płód Rh-dodatni, organizm matki może rozpoznać krwinki płodu jako obce i wytworzyć przeciwciała anty-D. Ich obecność w osoczu ciężarnych może prowadzić do niszczenia erytrocytów płodu, czego klinicznym efektem mogą być: niedokrwistość, obrzęk uogólniony, a nawet zgon wewnątrzmaciczny płodu.
Przeczytaj również:
Poronienia nawykowe (nawracające) – przyczyny, badania, leczenie
Profilaktyka konfliktu serologicznego w czasie ciąży
Podanie immunoglobuliny anty-D w ciąży stanowi standard profilaktyki konfliktu matczyno-płodowego.
Według aktualnych rekomendacji profilaktykę śródciążową należy przeprowadzać między 28. a 30. tygodniem ciąży u kobiet Rh-ujemnych, u których nie wykryto przeciwciał anty RhD.
W Polsce rekomenduje się jednorazowe podanie immunoglobuliny w tej fazie ciąży, co znacznie ogranicza ryzyko immunizacji.
Immunoglobulina anty-D po porodzie
Kolejnym istotnym elementem profilaktyki jest podanie immunoglobuliny anty-D po porodzie, o ile noworodek urodził się z grupą krwi Rh dodatnią. Podanie leku powinno nastąpić w ciągu 72 godzin od porodu. Dawka immunoglobuliny anty-D zależy od rodzaju porodu i jego przebiegu: po porodzie siłami natury zwykle podaje się 150 µg immunoglobuliny, natomiast po cesarskim cięciu lub w przypadku ciąży mnogiej – 300 µg. Celem tej procedury jest neutralizacja krwinek płodowych, które mogły się przedostać do krwiobiegu matki w trakcie porodu, a tym samym – zapobieżenie wytworzeniu przeciwciał odpornościowych.
Kiedy podaje się immunoglobulinę anty-D w ciąży?
Poza standardową profilaktyką w III trymestrze ciąży, istnieje szereg sytuacji klinicznych, w których wskazane jest dodatkowe podanie immunoglobuliny anty-D. Stosuje się ją, m.in.:
po poronieniach samoistnych i zabiegowych,
po usunięciu ciąży pozamacicznej,
po inwazyjnych procedurach prenatalnych (amniopunkcja, biopsja kosmówki),
w przypadku krwawienia w trakcie ciąży,
po urazach brzucha,
w ciąży mnogiej lub przy cięciu cesarskim.
W każdym z tych przypadków celem jest eliminacja nawet śladowych ilości krwi płodu z krwiobiegu matki, które mogłyby spowodować odpowiedź immunologiczną.
Jakie badanie wykonać przed podaniem immunoglobuliny?
Przed podaniem immunoglobuliny anty-D należy wykonać test na obecność przeciwciał odpornościowych w osoczu ciężarnych. Jest to test pośredni Coombsa, który pozwala ocenić, czy doszło już do immunizacji. Jeżeli wykryto przeciwciała anty RhD, podanie immunoglobuliny jest nieskuteczne – wówczas konieczne jest monitorowanie ciąży pod kątem powikłań związanych z chorobą hemolityczną płodu. Coraz większe znaczenie przypisuje się również diagnostycznej przydatności detekcji genu RHD płodu z wolnokrążącego DNA w osoczu matki.
Przeczytaj również:
Ciąża pozamaciczna – przyczyny, objawy, postępowanie
Dawkowanie i sposób podania immunoglobuliny anty-D w ciąży
Immunoglobulina anty-D podawana jest w formie zastrzyku domięśniowego. Standardowe dawkowanie w ciąży obejmuje:
300 µg między 28. a 30. tygodniem ciąży (profilaktyka rutynowa),
50 µg – w przypadku narażenia na immunizację przed 20. tygodniem ciąży,
150 µg – po zabiegach inwazyjnych lub poronieniu po 20. tygodniu ciąży.
Zastrzyk najczęściej robi się w pośladek, u szczupłych kobiet może być to górna część ramienia. Współczesna ginekologia i położnictwo, zgodnie z rekomendacjami instytucji takich jak WHO, NFZ czy Polskie Towarzystwo Ginekologiczne, jednoznacznie wskazują na konieczność szerokiego stosowania immunoglobulin anty-D u kobiet Rh ujemnych, co znajduje potwierdzenie w danych klinicznych. Profilaktyczne podanie immunoglobuliny anty-D w ciąży i po porodzie pozostaje najskuteczniejszą metodą zapobiegania konfliktowi serologicznemu oraz jego powikłaniom.
