Szyjka macicy w ciąży – jaka jest jej rola w procesie zapłodnienia i w czasie ciąży?
Szyjka macicy stanowi dolny odcinek macicy i pełni funkcję anatomicznego łącznika pomiędzy pochwą a jamą macicy. Zbudowana jest z tkanki mięśniowej i włóknistej, co zapewnia jej dużą wytrzymałość mechaniczną oraz elastyczność. W procesie zapłodnienia odgrywa rolę bramy, przez którą plemniki mogą przedostać się do jamy macicy i dalej do jajowodów. Istotnym elementem tego procesu jest wydzielina produkowana przez gruczoły szyjkowe – tzw. śluz szyjkowy.
Jego konsystencja i skład chemiczny ulegają zmianom w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego, co bezpośrednio wpływa na zdolność plemników do przeżycia i poruszania się w drogach rodnych kobiety.
W czasie ciąży szyjka macicy przechodzi zasadniczą przemianę funkcjonalną – jej głównym zadaniem staje się utrzymanie szczelności kanału szyjki oraz ochrona rozwijającego się płodu przed czynnikami infekcyjnymi i mechanicznymi. Tworzy się tzw. czop śluzowy, który działa jak naturalna bariera immunologiczna chroniąca jamę macicy przed drobnoustrojami bytującymi w drogach rodnych. Jednocześnie struktura tkanki szyjki musi pozostać wystarczająco wytrzymała, by przeciwdziałać przedwczesnemu otwieraniu się kanału szyjki pod wpływem rosnącego ciężaru macicy i płodu. Prawidłowa długość i konsystencja szyjki macicy w ciąży są zatem jednymi z najważniejszych wskaźników jej zdolności do donoszenia ciąży.
Przeczytaj również:
Wysoki puls w ciąży – jaki jest niebezpieczny, jak go obniżyć?
Budowa szyjki macicy – jaki ma kształt, rozmiar?
Szyjka macicy ma kształt cylindryczny i długość przeciętnie 3–5 cm u kobiet nieciężarnych. Składa się z części pochwowej oraz kanału szyjki, którego ujście zewnętrzne u kobiet nieródek ma kształt punktowy, a u wieloródek – szczelinowaty. Ściana szyjki zbudowana jest z: tkanki łącznej, włókien mięśniowych i kolagenowych, co nadaje jej odpowiednią wytrzymałość, a jednocześnie zdolność do stopniowego rozluźniania się w czasie porodu.
Przeczytaj również:
Od kiedy widać brzuch ciążowy? Czy niewidoczny brzuszek to powód do niepokoju?
Szyjka macicy – jak zmienia się w trakcie cyklu menstruacyjnego i owulacji?
W cyklu miesiączkowym szyjka macicy ulega dynamicznym zmianom pod wpływem hormonów. Po menstruacji szyjka pozostaje nisko położona, twarda i zamknięta, a śluz jest gęsty, co utrudnia przejście plemników. W miarę zbliżania się owulacji szyjka unosi się wyżej, staje się miękka i jej ujście częściowo otwarte, a wydzielina staje się przezroczysta i rozciągliwa. Po owulacji, w fazie lutealnej, szyjka ponownie przybiera twardą, zamkniętą postać, a śluz gęstnieje, przygotowując drogi rodne na ewentualne zagnieżdżenie komórki jajowej lub menstruację.
Czy da się samodzielnie wyczuć, czy szyjka macicy jest otwarta czy zamknięta?
Samodzielna obserwacja szyjki macicy w cyklu jest możliwa, ale wymaga regularności i świadomości własnego ciała. Kobieta może wyczuć zmiany w położeniu, konsystencji i stopniu otwarcia szyjki macicy. Tego rodzaju ocena szyjki macicy daje orientacyjne informacje o płodności, jednak nie zastępuje badania ginekologicznego, które pozwala dokładnie określić jej długość i szerokość ujścia wewnętrznego.
Przeczytaj również:
Przepuklina pępkowa w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie
Szyjka macicy – jak się zmienia w trakcie ciąży?
W czasie ciąży szyjka macicy pozostaje twarda, długa i szczelnie zamknięta przez czop śluzowy. Prawidłowa długość szyjki macicy w 2. trymestrze wynosi zwykle 35–45 mm. W miarę postępującej ciąży może występować niewielkie skracanie szyjki macicy, co jest fizjologicznym przygotowaniem do porodu. Jednak zbyt wczesne skracanie szyjki macicy we wczesnym etapie ciąży może być pierwszym objawem niewydolności szyjki macicy, co może skutkować porodem przedwczesnym.
Przeczytaj również:
Jak przetrwać upały w ciąży? Co pomoże ciężarnym w gorące dni lata? Podajemy sposoby
Szyjka macicy – jak się zmienia w trakcie porodu?
W okresie okołoporodowym szyjka macicy mięknie, skraca się i rozwiera pod wpływem skurczów porodowych. Rozwarcie następuje stopniowo, a ujście szyjki macicy zwiększa swoją szerokość aż do pełnego otwarcia (10 cm), umożliwiając przejście główki płodu przez kanał rodny.
Skrócona szyjka macicy w ciąży – co to oznacza?
Skrócona szyjka macicy w ciąży definiowana jest jako długość szyjki macicy poniżej 25 mm w badaniach ultrasonograficznych przeprowadzonych przed 24. tygodniem ciąży. Taki stan znacząco zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu oraz wcześniactwa. Skracanie szyjki macicy może przebiegać bezobjawowo, dlatego regularna ocena szyjki macicy w 2. trymestrze jest bardzo ważna.
W niektórych przypadkach skracaniu szyjki towarzyszą: ból podbrzusza, uczucie napięcia w dolnej części macicy, zwiększona ilość gęstej wydzieliny pochwowej lub niewielkie plamienia. Jeśli skracaniu szyjki macicy towarzyszą nieleczone infekcje układu moczowego lub dróg rodnych, mogą wystąpić dodatkowe objawy, takie jak: podwyższona temperatura, dyskomfort podczas oddawania moczu czy stan zapalny, co dodatkowo zwiększa ryzyko komplikacji okołoporodowych.
Przeczytaj również:
Co na zaparcia w ciąży? Różne sposoby na to, jak się pozbyć zaparć
Miękka szyjka macicy w ciąży – kiedy można ją zaobserwować?
Miękka szyjka macicy pojawia się naturalnie pod koniec ciąży jako przygotowanie do porodu. Wcześniejsze wystąpienie tego objawu może być sygnałem niewydolności szyjki macicy. Lekarz dokonuje oceny szyjki macicy w badaniu ginekologicznym lub ultrasonograficznym, określając długość szyjki macicy i stopień rozwarcia (szerokość ujścia wewnętrznego).
Niewydolność szyjki macicy w ciąży – do czego może prowadzić?
Niewydolność szyjki macicy w ciąży oznacza jej przedwczesne mięknięcie i skracanie szyjki macicy, które może prowadzić do niekontrolowanego rozwierania się ujścia szyjki macicy bez obecności skurczów macicy. W konsekwencji może dojść do przedwczesnego odejścia wód płodowych i porodu przedwczesnego, co znacząco zwiększa ryzyko powikłań dla płodu i matki. Ryzyko niewydolności szyjki macicy jest wyższe u kobiet z: wcześniejszymi stratami ciąż, ciążą mnogą, niedoborem progesteronu w przebiegu ciąży, przebyciem urazów szyjki macicy, zabiegami chirurgicznymi w obrębie szyjki lub u kobiet, u których w przeszłości zastosowano łyżeczkowanie lub cięcie cesarskie.
Przeczytaj również:
Zakrzepica w ciąży – objawy, jak leczyć, badania, poród
Niewydolność szyjki macicy w ciąży - przyczyny i leczenie
Przyczyny niewydolności szyjki macicy w ciąży są wieloczynnikowe. Należą do nich: wrodzone wady tkanki łącznej, które powodują zmniejszoną wytrzymałość szyjki macicy, przebyte urazy mechaniczne szyjki macicy. Wymienić należy także zabiegi ginekologiczne, takie jak: łyżeczkowanie, konizacja czy cięcie cesarskie, a także zbyt intensywny tryb życia w czasie ciąży, który może zwiększać ryzyko skracania szyjki macicy.
Leczenie szyjki macicy zależy od stopnia niewydolności i ryzyka powikłań. Najczęściej stosuje się szew okrężny w celu mechanicznego podparcia szyjki, pessar położniczy jako dodatkową ochronę przed rozwieraniem się szyjki, a także leczenie farmakologiczne progesteronem, który pomaga utrzymać ciążę.
Istotne jest także wprowadzenie odpowiednich zmian w stylu życia ograniczających nadmierny wysiłek fizyczny i stres.
Regularna ocena szyjki macicy, monitorowanie długości szyjki macicy i szerokości ujścia wewnętrznego w okresie ciąży pozwalają wcześnie wykryć patologiczne zmiany i zastosować odpowiednie leczenie, minimalizując ryzyko powikłań, w tym przedwczesnego porodu i przedwczesnego odejścia wód płodowych.
