Co to jest poród przedwczesny?
Poród przedwczesny definiuje się jako urodzenie dziecka przed ukończeniem 37. tygodnia ciąży. W terminologii medycznej określa się go również mianem samoistnego porodu przedwczesnego, jeśli rozpoczyna się samoistnie, bez interwencji lekarskiej. W przeciwieństwie do niego jatrogenny poród przedwczesny jest efektem świadomego zakończenia ciąży z powodu zagrożenia zdrowia lub życia matki bądź płodu – na przykład w: przebiegu ciężkiego stanu przedrzucawkowego, ograniczenia wzrastania płodu, niedotlenienia czy odklejenia łożyska.
Przeczytaj również:
Poród bez bólu – czy to w ogóle możliwe?
Jak często występuje poród przedwczesny?
Częstość występowania porodu przedwczesnego na świecie jest różna – 12% w krajach afrykańskich i azjatyckich, a 6–7% w Europie. W Polsce każdego roku rodzi się przedwcześnie ok. 27 tys. dzieci. Dane epidemiologiczne wskazują, że częstość wystąpienia porodu przedwczesnego nie maleje mimo coraz lepszej diagnostyki i opieki nad ciężarnymi. W wielu krajach obserwuje się wręcz wzrost liczby porodów przed 37. tygodniem ciąży – głównie ze wskazań medycznych związanych z poprawą możliwości rozpoznawania zagrożenia płodu i częstszym wykonywaniem cięcia cesarskiego.
Przeczytaj również:
Poród po terminie – jakie są powikłania i jak zapobiec ciąży przenoszonej?
Jakie mogą być przyczyny porodu przedwczesnego?
Etiologia porodu przedwczesnego jest wieloczynnikowa. Mechanizmy prowadzące do przedwczesnego zakończenia ciąży obejmują: procesy zapalne, zakażenia bakteryjne dróg rodnych, niedokrwienie łożyska, nadmierne rozciągnięcie jamy macicy, zaburzenia immunologiczne oraz stres. W wielu przypadkach nie udaje się jednoznacznie określić, która z tych dróg jest dominująca.
Jedną z najczęstszych przyczyn jest infekcja wewnątrzmaciczna. Bakterie wnikające z pochwy do płynu owodniowego i błon płodowych mogą wywołać reakcję zapalną, która prowadzi do przedwczesnego pęknięcia pęcherza płodowego i wystąpienia porodu przedwczesnego.
Z kolei niedokrwienie łożyska obserwowane w stanach takich jak nadciśnienie tętnicze czy stan przedrzucawkowy, powoduje wzrost poziomu cytokin i prostaglandyn, które pobudzają czynność skurczową macicy.
Nie bez znaczenia są także czynniki anatomiczne – mięśniaki macicy, wady budowy jamy macicy, niewydolność cieśniowo-szyjkowa czy skrócona szyjka macicy – które mogą mechanicznie sprzyjać wcześniejszemu rozpoczęciu akcji porodowej.
Przeczytaj również:
Mięśniaki macicy – jakie dają objawy, z czego się biorą, kiedy je trzeba usunąć?
Jakie czynniki ryzyka porodu przedwczesnego wymieniają lekarze?
Lista czynników ryzyka porodu przedwczesnego jest długa i obejmuje zarówno czynniki medyczne, jak i środowiskowe. Największe znaczenie mają:
przebyte wcześniej przypadki porodu przedwczesnego;
ciąża wielopłodowa;
odstęp między ciążami krótszy niż sześć miesięcy;
ciąża po zapłodnieniu pozaustrojowym.
Do istotnych przyczyn należą też: infekcje dróg rodnych, zakażenia układu moczowego, stres, urazy, palenie papierosów, nadmierna aktywność fizyczna czy nieprawidłowe odżywianie.
Przeczytaj również:
Torbiel jajnika – czy utrudnia zajście w ciążę?
W jaki sposób objawia się poród przedwczesny?
Objawy zagrażającego porodu przedwczesnego mogą być niepozorne i często są mylone z fizjologicznymi dolegliwościami ciąży. Wczesne sygnały ostrzegawcze to: bóle w podbrzuszu, uczucie ucisku w dole pleców, zwiększona wydzielina pochwowa, plamienia z dróg rodnych lub wrażenie pęknięcia pęcherza płodowego i odpływania płynu owodniowego. Czasami pierwszym objawem jest regularna czynność skurczowa macicy – co najmniej 6 skurczów na godzinę – prowadząca do skracania i rozwierania szyjki macicy. Regularne skurcze odczuwane przed 37. tygodniem ciąży powinny skłonić ciężarną do natychmiastowej wizyty w szpitalu.
Przeczytaj również:
Czy możliwy jest poród bez parcia?
Jak rozpoznać poród przedwczesny?
Rozpoznanie opiera się na: ocenie klinicznej, badaniu wziernikiem, badaniu ultrasonograficznym oraz analizie wydzieliny szyjkowo-pochwowej. Ocena szyjki macicy w badaniu ultrasonograficznym pozwala na określenie jej długości – wynik poniżej 25 mm przed 24. tygodniem ciąży świadczy o zwiększonym ryzyku wystąpienia porodu przedwczesnego.
W diagnostyce wykorzystuje się także oznaczenie stężenia fibronektyny płodowej w wydzielinie szyjkowo-pochwowej. Ujemny wynik badania praktycznie wyklucza ryzyko wystąpienia porodu przedwczesnego w najbliższych dniach, co pozwala uniknąć niepotrzebnych interwencji.
U kobiet z objawami zagrażającego porodu przedwczesnego wykonuje się również: badanie krwi matki, ocenę stanu płodu i kontrolę objętości płynu owodniowego.
Jak wygląda leczenie porodu przedwczesnego? Jak mu zapobiegać?
Postępowanie zależy od wieku ciążowego i przyczyny porodu przedwczesnego. W większości przypadków konieczna jest hospitalizacja i ścisły nadzór nad ciężarną. Stosowanie leków tokolitycznych ma na celu hamowanie czynności skurczowej macicy i umożliwienie przedłużenia ciąży o 48–72 godziny – czas potrzebny do podania kortykosteroidów przyspieszających dojrzewanie płuc płodu.
Kortykosteroidy (betametazon lub deksametazon) podaje się pomiędzy 24. a 34. tygodniem ciąży w celu zmniejszenia ryzyka niewydolności oddechowej, krwotoków dokomorowych i martwiczego zapalenia jelit u wcześniaków.
W wybranych przypadkach stosuje się siarczan magnezu, który nie pełni już funkcji leku tokolitycznego, ale działa neuroprotekcyjnie, ograniczając ryzyko porażenia mózgowego u dzieci urodzonych przed 32. tygodniem ciąży.
Antybiotykoterapia znajduje zastosowanie głównie w przypadku przedwczesnego pęknięcia błon płodowych. W wielu przypadkach, oprócz leków, stosuje się także poniższe metody zapobiegania PP.
Przeczytaj również:
Cesarskie cięcie – jak przygotować się do planowanej cesarki?
Szef okrężny
Założenie szwu szyjkowego, czyli tzw. szwu okrężnego, to jedna z metod zapobiegania przedwczesnemu zakończeniu ciąży u kobiet z niewydolnością cieśniowo-szyjkową. Polega na mechanicznym wzmocnieniu szyjki macicy, aby zapobiec jej przedwczesnemu rozwieraniu. Zabieg wykonuje się profilaktycznie u pacjentek z co najmniej trzema poronieniami lub porodami przedwczesnymi w wywiadzie albo interwencyjnie jako tzw. szew ratunkowy, gdy w badaniu ultrasonograficznym stwierdza się skrócenie szyjki macicy przed 24. tygodniem ciąży.
Pessar szyjkowy
Pessar to silikonowy pierścień zakładany na szyjkę macicy, który zmienia jej oś i odciąża dolny odcinek macicy. To metoda mniej inwazyjna niż szew okrężny i niewymagająca znieczulenia oraz hospitalizacji. Pessar szyjkowy stosuje się głównie u kobiet z krótką szyjką macicy i ciążą pojedynczą, u których nie ma cech infekcji dróg rodnych ani przedwczesnego pęknięcia błon płodowych.
Monitorowanie szyjki macicy (USG)
Regularna ocena długości szyjki macicy w badaniu ultrasonograficznym to skuteczna metoda przewidywania porodu przedwczesnego. Badanie wykonywane przez pochwę pozwala wcześnie wykryć skracanie szyjki i wdrożyć odpowiednie działania profilaktyczne.
Przeczytaj również:
Poród lotosowy – co to jest, jak przebiega, zalety, opinie
Leczenie progesteronem (dopochwowo)
Stosowanie progesteronu dopochwowo to uznana metoda profilaktyki porodu przedwczesnego w ciąży pojedynczej. Hormon ten pomaga utrzymać ciążę, wpływając na błony płodowe i czynność skurczową macicy. Leczenie progesteronem jest szczególnie skuteczne u kobiet z krótką szyjką macicy (<20 mm przed 24. tygodniem ciąży).
Przeczytaj również:
Poród w wodzie – jak przebiega, przeciwwskazania
Czy dziecko urodzone przedwcześnie ma szansę na zdrowy rozwój?
Dzięki rozwojowi neonatologii wcześniaki mają dziś znacznie większe szanse na przeżycie niż jeszcze kilkanaście lat temu. W większości przypadków dzieci urodzone po 32. tygodniu ciąży rozwijają się prawidłowo, choć mogą wymagać specjalistycznej opieki.
Największe ryzyko powikłań dotyczy dzieci urodzonych przed 28. tygodniem ciąży – to u nich najczęściej obserwuje się: niewydolność oddechową, krwotoki dokomorowe, zakażenia i długotrwałe problemy neurologiczne.
Każdy dzień utrzymania ciąży ma ogromne znaczenie dla zdrowia dziecka. Dlatego profilaktyce porodu przedwczesnego, wczesnej diagnostyce i skutecznemu leczeniu należy poświęcać maksymalną uwagę. Poród przedwczesny to wciąż jedno z najpoważniejszych powikłań ciąży, ale szybka reakcja lekarzy, kontrola czynników ryzyka i odpowiednia opieka medyczna nad ciężarną mogą sprawić, że wcześniak będzie miał realną szansę na zdrowe życie.
