Jakie metody łagodzenia bólu porodowego są obecnie dostępne?
Poród siłami natury wiąże się z doświadczaniem skurczów, które w miarę postępu porodu nasilają się. Ich intensywność odczuwana jest przez każdą pacjentkę indywidualnie, co zależy od wielu czynników, takich jak próg bólu, przygotowanie psychiczne czy rozwarcie szyjki macicy, którego stopień określa postęp porodu.
Jak już zaznaczyliśmy we wstępie, w polskich szpitalach dostępne są farmakologiczne i niefarmakologiczne metody łagodzenia bólu porodowego.
Ulga w bólu – metody niefarmakologiczne
Nie wymagają podawania leków i mogą być stosowane już od początku akcji porodowej. Najczęściej stosowane są:
Ciepła kąpiel – zanurzenie w wodzie o temperaturze około 37°C pozwala się pacjentce rozluźnić, zmniejsza napięcie mięśniowe i łagodzi skurcze, zwłaszcza w pierwszej fazie porodu.
Ciepłe okłady na krocze – stosowane w końcowym etapie porodu, mogą przyczynić się do lepszego ukrwienia tkanek, a tym samym zmniejszenia bólu i ryzyka pęknięć.
Masaż – delikatne masowanie okolicy lędźwiowej przez osobę towarzyszącą lub położną pozwala zredukować napięcie i działa relaksująco.
Aromaterapia – olejki eteryczne, np. lawendowy lub miętowy, mogą wspomóc relaksację i ułatwić skupienie się na oddechu.
TENS (przezskórna stymulacja nerwów) – urządzenie przekazuje impulsy elektryczne, które blokują przewodnictwo bólowe.
Techniki oddechowe – kontrolowany oddech (np. głęboki oddech przeponowy, oddychanie „na świeczkę”) pozwala lepiej znieść skurcze porodowe.
Choć metody te nie eliminują bólu całkowicie, przynoszą rodzącej ulgę i pomagają oszczędzać siły na II okres porodu, czyli narodziny dziecka.
Przeczytaj również:
Tokofobia – jak poradzić sobie z panicznym strachem przed porodem? Jak uzyskać zaświadczenie?
Poród bez bólu – metody farmakologiczne
W sytuacji silnego bólu i na życzenie pacjentki możliwe jest skorzystanie z metod farmakologicznych, których celem jest bardziej skuteczne zmniejszenie bólu. Najczęściej stosowane są:
Analgezja wziewna – polega na samodzielnym wdychaniu przez pacjentkę mieszaniny podtlenku azotu i tlenu (tzw. gaz rozweselający). Działa szybko, choć ma ograniczoną skuteczność i może powodować zawroty głowy.
Znieczulenie zewnątrzoponowe (ZZO) – to najskuteczniejsza forma farmakologicznego łagodzenia bólu porodowego. Polega na podaniu leku znieczulającego do przestrzeni zewnątrzoponowej kręgosłupa. Znieczulenie zewnątrzoponowe nie wyłącza świadomości i pozwala aktywnie uczestniczyć w porodzie.
Znieczulenie podpajęczynówkowe – stosowane rzadziej, głównie przy planowanych zabiegach, np. cięciu cesarskim. Działa szybciej i mocniej, ale krócej niż znieczulenie zewnątrzoponowe.
Znieczulenie miejscowe krocza – wykorzystywane najczęściej przy nacięciu lub szyciu krocza po porodzie, a nie jako metoda na cały czas porodu.
Należy podkreślić, że wymienione wyżej metody znieczuleń nie zawsze są dostępne w każdym szpitalu, dlatego przed wyborem porodówki warto dokładnie sprawdzić tę kwestię.
Przeczytaj również:
Hipnoporód – co to jest i na czym polega?
Jakie są najczęstsze przeciwwskazania do znieczulenia zewnątrzoponowego?
Znieczulenie zewnątrzoponowe jest najczęściej wybierane przy porodach siłami natury. Jest ono uznawane za bezpieczne i wysoce skuteczne, ale nie każda rodząca może je otrzymać. Do najczęstszych przeciwwskazań należą:
zaburzenia krzepnięcia krwi,
infekcja skóry w miejscu wkłucia,
zaawansowane wady kręgosłupa – mogą utrudniać lub uniemożliwiać podanie znieczulenia,
brak współpracy pacjentki – np. przy zaburzeniach świadomości czy lęku przed procedurą.
Każdorazowo decyzja o podaniu znieczulenia wiąże się z oceną przez anestezjologa, który uwzględnia stan matki, postęp porodu i ewentualne przeciwwskazania.
Ile kobiet rodzi bez znieczulenia?
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego oraz analiz ośrodków klinicznych wynika, że w Polsce większość porodów siłami natury odbywa się bez znieczulenia zewnątrzoponowego, które uznawane jest za najskuteczniejsze.
Szacuje się, że jedynie 10–15% kobiet w szpitalach publicznych otrzymuje takie znieczulenie przy porodzie. W szpitalach prywatnych odsetek ten jest wyższy, jednak nadal wiele kobiet rodzi bez farmakologicznego wsparcia w łagodzeniu bólu.
W krajach Europy Zachodniej oraz w Stanach Zjednoczonych znieczulenie zewnątrzoponowe jest znacznie bardziej dostępne i powszechniej stosowane niż w Polsce. Dla porównania – we Francji, Hiszpanii, Wielkiej Brytanii i krajach skandynawskich ZZO otrzymuje 60-90% rodzących. W niektórych szpitalach jest to wręcz standardowy element porodu siłami natury. Z kolei w USA, gdzie opieka medyczna jest sprywatyzowana, nawet 80% porodów odbywa się ze znieczuleniem zewnątrzoponowym.
Nasuwa się zatem pytanie: Dlaczego w Polsce nie dają znieczulenia do porodu?
Przeczytaj również:
Poród w wodzie – jak przebiega, przeciwwskazania
Dlaczego lekarze nie dają znieczulenia przy porodzie?
Przyczyn jest kilka. Po pierwsze – dostęp do anestezjologa na polskich porodówkach jest mocno ograniczony. W mniejszych szpitalach lekarz anestezjolog nie zawsze jest obecny na miejscu przez całą dobę, a bez niego znieczulenie zewnątrzoponowe nie może być podane. Nawet jeśli personel medyczny jest przygotowany do porodu ze znieczuleniem, brak specjalisty stanowi problem, którego nie da się obejść, zwłaszcza że polski system opieki zdrowotnej cierpi na brak wykwalifikowanych anestezjologów. Dlaczego? To jedna z najtrudniejszych i najmniej dostępnych dla studentów medycyny specjalizacji.
Po drugie – wiele pacjentek nie zostaje odpowiednio poinformowanych o dostępnych metodach łagodzenia bólu porodowego. Zdarza się, że kobieta nie wie, w jakim momencie może zgłosić chęć otrzymania znieczulenia, co należy omówić jeszcze przed porodem – najlepiej z lekarzem prowadzącym ciążę lub podczas wizyty w szkole rodzenia. Bez tej wiedzy rodząca może nie zdążyć skorzystać z opcji znieczulenia, ponieważ czas jego podania jest ograniczony ze względu na postęp porodu i stopień rozwarcia szyjki macicy.
Nie bez znaczenia jest także nastawienie personelu medycznego oraz samej pacjentki. W niektórych przypadkach decyzja o niepodaniu znieczulenia nie wynika z braku możliwości technicznych/kadrowych, lecz z przekonania, że ból porodowy jest „naturalny” i należy go po prostu przeżyć. Choć każda kobieta ma prawo do świadomego wyboru, należy pamiętać, że podjęcie decyzji o porodzie ze znieczuleniem powinno być poprzedzone rozmową z lekarzem i położną – nie w chwili skurczów, ale wcześniej, podczas przygotowań do porodu.
Przeczytaj również:
Poród rodzinny – zalety i wady
Kiedy jest za późno na znieczulenie przy porodzie?
Znieczulenie zewnątrzoponowe wymaga czasu – zarówno na ocenę stanu klinicznego pacjentki, jak i samo podanie oraz zadziałanie leku. W momencie gdy rozwarcie szyjki macicy przekracza 7 cm, a skurcze są bardzo częste, lekarz może uznać, że jest już za późno na wykonanie procedury. Wówczas stosuje się inne metody, np. analgezję wziewną lub wsparcie technikami niefarmakologicznymi.
Ile kosztuje znieczulenie przy porodzie?
W placówkach prywatnych, gdzie pacjentka rodzi odpłatnie, poród ze znieczuleniem zewnątrzoponowym jest zwykle wliczony w pakiet porodowy lub dostępny za dodatkową opłatą. Koszt waha się od 800 do 1500 zł w zależności od regionu, renomy szpitala i zakresu usług. Jeżeli zaś pacjentka decyduje się na poród w publicznym szpitalu, znieczulenie jest finansowane przez NFZ, o ile jest dostępne.
Czy poród naturalny może być bezbolesny?
Poród całkowicie bez bólu to rzadkość, ale dzięki odpowiedniemu przygotowaniu przyszłej mamy, obecności wspierającej osoby, zastosowaniu technik oddechowych i dostępnych metod łagodzenia bólu, można znacząco zmniejszyć jego intensywność i poprawić tym samym komfort rodzenia. Współczesna medycyna ma wiele do zaoferowania, ale tutaj konieczne jest też dobre rozeznanie rodziców. Przed porodem warto odwiedzić kilka szpitali, porozmawiać z położnymi pracującymi na sali porodowej i wybrać placówkę, która jest w stanie zaoferować przyszłej mamie najwyższy komfort porodu i dostęp do nowoczesnych znieczuleń.
