Niedoczynność tarczycy w ciąży, czyli niedobór hormonów tarczycy
Niedoczynność tarczycy w ciąży to stan, który może wpłynąć negatywnie zarówno na zdrowie matki, jak i rozwój płodu. Tarczyca produkuje trzy główne hormony: tyroksynę (T4), trójjodotyroninę (T3) oraz kalcytoninę. Hormony tarczycy odgrywają bardzo ważną rolę w regulacji procesów metabolicznych oraz w rozwoju układu nerwowego dziecka – zwłaszcza w I trymestrze ciąży, kiedy to płód jest w pełni zależny od hormonów tarczycy matki.
Z powodu niedoczynności tarczycy może rozwinąć się szereg problemów zdrowotnych, takich jak np.:
anemia,
przedwczesny poród,
zwiększone ryzyko cięcia cesarskiego,
silne krwawienie po porodzie,
niska masa urodzeniowa dziecka,
problemy oddechowe u noworodka,
nieprawidłowy rozwój neuropsychologiczny dziecka.
Co ważne, niedobór hormonów tarczycy może powodować problemy z zajściem w ciążę, a także zwiększać ryzyko poronienia przy bardzo dużych niedoborach hormonalnych.
Przeczytaj również:
TSH w ciąży – normy, kiedy oznaczać, za niskie, za wysokie
Co zaliczamy do typowych objawów niedoczynności tarczycy?
Wśród objawów niedoczynności tarczycy można wymienić:
wzrosty masy ciała,
ciągłe uczucie zimna,
suchość skóry,
zaparcia,
zaburzenia miesiączkowania,
zaburzenia koncentracji,
pogorszenie nastroju,
ogólne osłabienie organizmu,
senność.
Rozpoznanie niedoczynności tarczycy w ciąży nie jest łatwym zadaniem, ponieważ większość wymienionych wyżej objawów (np. zaburzenia koncentracji) może być charakterystyczna dla dużej liczby kobiet w pierwszym trymestrze ciąży. Konieczne jest więc przeprowadzenie dokładniejszej diagnostyki.
Przeczytaj również:
Wysoki puls w ciąży – jaki jest niebezpieczny, jak go obniżyć?
Co może być przyczyną niedoczynności tarczycy w ciąży?
U kobiet w ciąży najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto, czyli przewlekłe zapalenie tarczycy o podłożu autoimmunologicznym lub limfocytarne zapalenie tarczycy. W czasie tej choroby układ odpornościowy pacjentki atakuje własne komórki tarczycy, prowadząc do ich uszkodzenia i zmniejszenia zdolności do produkcji hormonów.
Choroba Hashimoto (choroba autoimmunologiczna) przez dłuższy czas może przebiegać bezobjawowo, ale w pewnym momencie uszkodzenie tarczycy jest tak duże, że symptomy niedoczynności tarczycy utrudniają pacjentkom codzienne funkcjonowanie. Inne możliwe przyczyny niedoczynności tarczycy w ciąży to stan po chirurgicznym usunięciu tarczycy lub terapia z użyciem jodu radioaktywnego.
Przeczytaj również:
Nadczynność tarczycy w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie chorej tarczycy
Choroby tarczycy w czasie ciąży a niedobór jodu
Do prawidłowej produkcji hormonów tarczycy niezbędne są: jod, odpowiedni poziom hormonów przysadki mózgowej (TSH) oraz prawidłowa funkcja samej tarczycy. Jod jest bardzo ważnym składnikiem zużywanym do syntezowania tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Z kolei TSH –produkowane przez przysadkę mózgową – stymuluje gruczoł do wydzielania hormonów tarczycy.
Jak zdiagnozować niedoczynność tarczycy w czasie ciąży? Badania hormonów tarczycy, oznaczenie TSH
Diagnozowanie niedoczynności tarczycy w ciąży opiera się na ocenie poziomu TSH we krwi, który jest podstawowym wskaźnikiem czynności tarczycy. Jeśli stężenie TSH jest podwyższone, wykonuje się oznaczenie stężenia wolnej tyroksyny (FT4).
Badanie poziomu hormonów tarczycy pozwala określić, czy mamy do czynienia z jawną niedoczynnością tarczycy (podwyższone TSH i obniżone FT4) czy z postacią subkliniczną (podwyższone TSH i prawidłowe FT4). Interpretacja wyników musi uwzględniać zmiany hormonalne charakterystyczne dla okresu ciąży, takie jak obniżone TSH w pierwszym trymestrze ciąży czy zwiększone stężenia całkowitej tyroksyny (TT4) i trijodotyroniny (TT3) przez cały okres ciąży.
Po potwierdzeniu niedoczynności tarczycy (lub innej choroby tarczycy) lekarz stara się ustalić jej przyczynę. Pomocne w tym są badania dodatkowe, takie jak USG tarczycy, które w przypadku choroby Hashimoto ujawnia zmniejszoną echogeniczność gruczołu, oraz oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych, w tym anty-TPO i anty-TG. Podwyższone stężenie anty-TPO jest charakterystyczne dla autoimmunologicznego zapalenia tarczycy. Takie podejście diagnostyczne pozwala nie tylko potwierdzić niedoczynność tarczycy w ciąży, ale także precyzyjnie określić jej etiologię, co jest istotne dla skutecznego leczenia.
Przeczytaj również:
Ból głowy w ciąży – przyczyny, jakie leki można wziąć?
Normy TSH u kobiet ciężarnych
Normy stężenia TSH w ciąży różnią się w poszczególnych trymestrach:
I trymestr ciąży: 0,1–2,5 mIU/l,
II trymestr ciąży: 0,2–3 mIU/l,
III trymestr ciąży: 0,3–3 mIU/l.
Po 7 miesiącach ciąży poziom TSH stabilizuje się i utrzymuje w podanym zakresie aż do rozwiązania. Wahania wartości TSH w ciąży są naturalne w przebiegu prawidłowej ciąży i nie powinny wzbudzać niepokoju. Każdą nieprawidłowość należy skonsultować z lekarzem endokrynologiem, aby uniknąć wystąpienia powikłań związanych z nieprawidłowościami w pracy tarczycy.
Czy z niedoczynnością tarczycy można urodzić zdrowe dziecko?
Urodzenie zdrowego dziecka przez pacjentkę z niedoczynnością tarczycy w ciąży jest możliwe, ale pod warunkiem, że choroby tarczycy zostaną w porę rozpoznane i będą kontrolowane aż samego porodu.
Ciężarne z niedoborem hormonów tarczycowych powinny być pod stałą opieką endokrynologa, który – przy współpracy z ginekologiem-położnikiem – będzie czuwał nad zdrowiem matki i prawidłowym rozwojem płodu.
W Polsce badanie poziomu TSH jest obligatoryjne i powinno być zlecone przez lekarza już w czasie pierwszej wizyty położniczej. Na oznaczenie stężenia TSH powinny się również zdecydować kobiety planujące ciążę. Szybkie rozpoznanie niedoczynności tarczycy decyduje o prawidłowym przebiegu ciąży.
Jaki wynik TSH grozi poronieniem?
Podwyższone stężenie TSH w ciąży wiąże się ze zwiększonym ryzykiem poronienia. Badania wskazują, że przy wartościach TSH powyżej 2,5 mIU/l, ale poniżej 4,8–5,2 mIU/l, ryzyko poronienia jest 1,5 raza wyższe niż u kobiet z niższym TSH. Natomiast przy stężeniach TSH przekraczających 4,8–5,2 mIU/l ryzyko utraty ciąży jest już dwukrotnie wyższe. Wdrożenie odpowiedniego leczenia daje szanse na donoszenie ciąży i urodzenie zdrowego dziecka.
Przeczytaj również:
Ból pleców w ciąży – w I, II i III trymestrze. Co oznacza i jak go złagodzić?
Czy niedoczynność tarczycy ma wpływ na karmienie piersią?
Niedoczynność tarczycy może mieć wpływ na karmienie piersią, ponieważ hormony tarczycy są istotne dla produkcji mleka. Jeśli poziom tych hormonów jest niewłaściwy, może to prowadzić do problemów z laktacją, takich jak zbyt mała lub zbyt duża ilość mleka. Na szczęście współczesne metody leczenia niedoczynności tarczycy w ciąży i po porodzie dają świeżo upieczonym mamom szanse na bezpieczne i efektywne karmienie naturalne.
Jak wygląda leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży?
Leczenie niedoczynności tarczycy w ciąży polega na regularnym przyjmowaniu lewotyroksyny, która syntetycznie uzupełnia brakujące hormony tarczycy. Lewotyroksyna stosowana w ciąży działa identycznie z naturalnie wytwarzanym hormonem, dlatego jest skuteczną metodą leczenia tegoż schorzenia. W przypadku kobiet, które już przed ciążą miały rozpoznaną niedoczynność tarczycy, ważne jest, aby stężenie TSH przed planowaną ciążą wynosiło poniżej 2,5 mIU/l, a optymalnie około 1,0 mIU/l.
W momencie stwierdzenia ciąży należy natychmiast zwiększyć dawkę lewotyroksyny o ok. 30%, a następnie wykonać badania hormonalne i skonsultować się z lekarzem, który dostosuje dawkowanie do indywidualnych potrzeb pacjentki
Jeśli niedoczynność tarczycy zostanie rozpoznana w trakcie ciąży, lekarz będzie dążył do jak najszybszegowyrównania poziomu hormonów. Po porodzie dawka lewotyroksyny zostaje dostosowana do poziomu sprzed ciąży. Leczenie lewotyroksyną jest bezpieczne i nie stanowi przeciwwskazania do karmienia piersią.
Podsumowując: ciążę, niedoczynność tarczycy należy monitorować ze względu na ryzyko zaburzeń rozwoju płodu. Konsultacja z lekarzem endokrynologiem jest nieodłącznym elementem terapii kobiet ciężarnych ze stwierdzonymi nieprawidłowościami w pracy tarczycy.
