Czym jest poród kleszczowy?
Poród kleszczowy to forma porodu zabiegowego polegająca na użyciu specjalnych kleszczy porodowych (dźwigni położniczej) w celu ułatwienia urodzenia główki dziecka w drugiej fazie porodu.
Narzędzie zostało wynalezione w XVII wieku i przez stulecia ewoluowało w precyzyjnie zaprojektowany instrument medyczny. Współczesne kleszcze położnicze mają anatomiczny kształt dopasowany do osi kanału rodnego i główki płodu, co minimalizuje ryzyko uszkodzeń tkanek pochwy.
Istotą zabiegu nie jest „wyciąganie” dziecka na siłę, lecz wsparcie naturalnego mechanizmu rodzenia, wtedy gdy siły natury przestają być wystarczające, a brak postępu porodu zaczyna realnie zagrażać zdrowiu lub życiu dziecka.
Przeczytaj również:
Cesarskie cięcie – jak przygotować się do planowanej cesarki?
Kiedy stosuje się kleszcze położnicze?
Użycie kleszczy porodowych rozważa się wyłącznie przy spełnieniu ściśle określonych warunków. Niezbędne jest pełne rozwarcie szyjki macicy, pęknięcie pęcherza płodowego oraz ustalenie położenia główki dziecka w kanale rodnym. Główkę płodu musi być wstawiona i znajdować się nisko.
Wskazania obejmują:
brak postępów w drugim okresie porodu mimo prawidłowych skurczów;
wyczerpanie rodzącej;
choroby serca matki, ciężkie choroby neurologiczne, zagrożenie odklejenia siatkówki;
nieprawidłową akcję serca płodu, zaburzony przepływ pępowinowy;
odejście zielonych wód płodowych świadczące o niedotlenieniu.
Decyzja o konieczności zastosowania kleszczy położniczych zazwyczaj zapada w sytuacjach nagłych, gdy stan zagrożenia życia dziecka nie pozwala czekać na efekt farmakologicznego wzmocnienia skurczów ani na przygotowanie do cesarskiego cięcia.
Jak przebiega poród kleszczowy krok po kroku?
Procedura ta rozpoczyna się od: dokładnej oceny położenia główki, stanu szyjki macicy i ogólnego stanu pacjentki. Lekarz delikatnie zakłada ramiona kleszczy położniczych po obu stronach główki dziecka, kontrolując ich położenie. Następnie, w synchronizacji z naturalnymi skurczami, lekarz wykonuje delikatne ruchy prowadzące główkę wzdłuż osi kanału rodnego. Rola doświadczonego specjalisty polega na tym, by wspomagać poród bez wywierania nadmiernej siły. Po urodzeniu główki kleszcze są zdejmowane, a dalszy etap porodu przebiega już tak jak w porodzie siłami natury.
Przeczytaj również:
Rozejście spojenia łonowego – przyczyny, objawy, poród, leczenie, ćwiczenia
Kleszcze a próżnociąg – czym różnią się te metody?
Poród vacuum, czyli zastosowanie próżnociągu, polega na przytwierdzeniu silikonowej peloty do główki dziecka za pomocą podciśnienia. W przeciwieństwie do kleszczy narzędzie to nie obejmuje główki z boków, lecz działa punktowo. Próżnociąg bywa częściej wybierany przy niskiej masie dziecka, ale gorzej sprawdza się przy znacznym odgięciu główki czy poprzecznym ułożeniu płodu.
Kleszcze dają lekarzowi większą kontrolę nad rotacją główki dziecka, co czyni je preferowanym narzędziem w bardziej złożonych przypadkach położniczych. Obie metody należą jednak do standardowego zestawu procedur ratujących życie dziecka w sytuacjach awaryjnych.
Przeczytaj również:
VBAC, czyli poród naturalny po cesarce
Czy poród kleszczowy jest bolesny?
W praktyce klinicznej poród kleszczowy bardzo często odbywa się w sytuacji nagłej, gdy liczy się każda minuta i nie ma czasu na wdrożenie znieczulenia przewodowego ani na jego pełne zadziałanie. Z tego powodu sama procedura może być dla rodzącej bolesna, szczególnie jeśli dochodzi do nacięcia krocza lub intensywnego rozciągania tkanek pochwy i szyjki macicy.
Uczucie bólu nie wynika jednak z obecności kleszczy jako takich, lecz z gwałtownego przebiegu końcowej fazy porodu oraz konieczności szybkiego zakończenia drugiego okresu.
Po porodzie dolegliwości bólowe często utrzymują się przez kilka dni i zwykle są związane z: urazami krocza, obrzękiem tkanek oraz drobnymi pęknięciami śluzówki. U większości kobiet objawy te stopniowo ustępują pod wpływem: leczenia przeciwbólowego, odpowiedniej pielęgnacji ran oraz wczesnej rehabilitacji uroginekologicznej. W dłuższej perspektywie ból nie powinien ograniczać sprawności ani wpływać na codzienne funkcjonowanie, choć w pierwszym okresie połogu bywa odczuwalny bardziej intensywnie niż po porodzie siłami natury bez użycia narzędzi.
Przeczytaj również:
Poród w wodzie – czy boli mniej? Gdzie w Polsce? Opinie
Bezpieczeństwo zabiegu – co mówią aktualne rekomendacje?
Współczesne wytyczne jasno podkreślają, że poród kleszczowy jest procedurą bezpieczną, pod warunkiem prawidłowej kwalifikacji oraz wykonania zabiegu przez doświadczonego lekarza. Ryzyko ciężkich powikłań rośnie głównie wtedy, gdy kleszczy używa się mimo przeciwwskazań, takich jak: niepełne rozwarcie szyjki macicy, poprzeczne ułożenie płodu czy niewspółmierność porodowa.
Możliwe konsekwencje porodu kleszczowego dla matki
Poród kleszczowy, jako forma porodu zabiegowego, wiąże się z większym obciążeniem tkanek dróg rodnych niż poród siłami natury. Wynika to z mechanicznego oddziaływania narzędzia oraz z konieczności szybkiego zakończenia drugiego okresu porodu, często w warunkach narastającego zagrożenia dla dziecka. Najczęściej obserwowane konsekwencje dotyczą: uszkodzeń tkanek krocza, pochwy oraz szyjki macicy.
Do typowych następstw należą pęknięcia krocza o różnym stopniu nasilenia, w tym urazy obejmujące mięśnie dna miednicy oraz zwieracz odbytu (dużo rzadziej).
W przypadku uszkodzenia zwieracza może dojść do problemów z kontrolą gazów lub stolca, co ma istotny wpływ na komfort życia kobiety po porodzie.
Nie można także pomijać konsekwencji emocjonalnych. Nagły przebieg porodu, brak poczucia kontroli nad sytuacją oraz strach o życie dziecka mogą sprzyjać rozwojowi lęku poporodowego lub obniżonego nastroju. U części kobiet pojawiają się trudności z akceptacją przebiegu porodu, co może wpływać na relację z dzieckiem oraz na powrót do równowagi psychicznej.
Potencjalne skutki dla dziecka – co zdarza się najczęściej, a czego obawiać się nie trzeba?
U noworodka mogą wystąpić: odkształcenia główki, siniaki lub powierzchowne urazy skóry. Rzadziej dochodzi do czasowego porażenia nerwu twarzowego, które w większości przypadków ustępuje samoistnie. Krwawienia wewnątrzczaszkowe należą do powikłań niezwykle rzadkich i zwykle związane są z towarzyszącymi ciężkimi zaburzeniami ciąży, takimi jak: choroby matki, niska masa dziecka czy zaawansowane niedotlenienie.
Jak wygląda opieka nad matką i noworodkiem po porodzie kleszczowym?
U matki w pierwszych godzinach i dobach po porodzie rutynowo kontroluje się: wielkość krwawienia z dróg rodnych, obkurczanie się macicy oraz stan ran krocza i pochwy. Ocena obejmuje także: temperaturę ciała, wyniki badań laboratoryjnych oraz stopień gojenia tkanek, ponieważ urazy krocza i szyjki macicy zwiększają ryzyko infekcji poporodowych.
W przypadku obrzęku lub krwiaka krocza monitoruje się ich rozległość w badaniu klinicznym oraz ultrasonograficznym. Jeżeli doszło do uszkodzenia zwieracza odbytu, kobieta pozostaje pod nadzorem lekarskim i często już na oddziale kierowana jest na konsultację fizjoterapeutyczną.
Noworodek po porodzie kleszczowym jest dokładnie oceniany zaraz po urodzeniu przez neonatologa. Obejmuje to: oględziny skóry głowy, ocenę symetrii twarzy, napięcia mięśniowego oraz reakcji neurologicznych. Lekarz zwraca uwagę na: obecność krwiaków podokostnowych, obrzęków tkanek miękkich oraz ewentualnych deformacji główki. W przypadku jakichkolwiek nieprawidłowości wykonywane są badania obrazowe, najczęściej ultrasonografia przezciemiączkowa w celu wykluczenia krwawienia wewnątrzczaszkowego lub urazów kości czaszki.
Przeczytaj również:
Poród rodzinny – zalety i wady
Czy można zapobiec konieczności użycia kleszczy?
Aby zmniejszyć ryzyko konieczności użycia kleszczy podczas porodu, ważne jest dobre przygotowanie już do porodu jeszcze w czasie ciąży. Regularne wizyty u lekarza pozwalają sprawdzić, jak rozwija się dziecko, w jakiej jest pozycji i czy jego waga jest odpowiednia, a także monitorować zdrowie mamy.
Choroby przewlekłe czy infekcje mogą zwiększać ryzyko trudności w porodzie, dlatego konieczne jest ich leczenie.
Podczas samego porodu ważne jest wsparcie rodzącej – odpowiednia pozycja, spokojny oddech i obecność bliskiej osoby mogą pomóc w efektywnym przebiegu skurczów i ułatwić dziecku naturalne przyjście na świat. Stałe monitorowanie bicia serca dziecka pozwala szybko zauważyć, jeśli pojawią się oznaki zagrożenia, i podjąć odpowiednie działania, zanim sytuacja stanie się poważna.
Przeczytaj również:
Fazy porodu – co dzieje się podczas pierwszej, drugiej i trzeciej fazy porodu?
Wsparcie psychiczne po trudnym porodzie – dlaczego jest tak ważne?
Wsparcie psychiczne po trudnym porodzie jest niezwykle ważne, ponieważ doświadczenia związane z porodem mogą silnie wpływać na samopoczucie matki, jej relacje z dzieckiem i dalsze funkcjonowanie rodziny. Trudny poród, komplikacje czy poczucie utraty kontroli mogą prowadzić do: lęku, poczucia winy, stresu czy nawet depresji poporodowej. Rozmowa z psychologiem pomaga przepracować trudne emocje, zrozumieć je i odzyskać poczucie bezpieczeństwa. O specjalistyczne wsparcie można poprosić jeszcze w szpitalu.
