Przyspieszony oddech u dziecka – co to znaczy i co robić?

Liczba oddechów u dziecka – jaka jest prawidłowa?

Interpretując wartości parametrów życiowych, w tym liczbę oddechów, zawsze należy brać pod uwagę wiek dziecka. Normy liczby oddechów u dzieci, zwłaszcza tych młodszych, znacząco różnią się od wartości u zdrowych dorosłych.

Prawidłowa liczba oddechów na minutę u dzieci prezentuje się następująco:

• u niemowląt: 30–40 oddechów/min,
• u dzieci w 2–5 lat: 24–30 oddechów/min,
• u dzieci w wieku 5–12 lat: 20–24 oddechy/min,
• u dzieci w wieku powyżej 12 lat: 12–20 oddechów/min.

W przypadku zbyt niskiej liczby oddechów na minutę mówimy o bradypnoe. Zwiększona liczba oddechów na minutę określana jest mianem tachypnoe (zaliczane do obiektywnych wskaźników duszności).

Przeczytaj również:

Pierwsza pomoc u dziecka – zadławienie, podtopienie, utrata przytomności, resuscytacja

Przyspieszony oddech u dziecka – przyczyny

Przyspieszone oddychanie (tachypnoe) jest kompensacyjną odpowiedzią organizmu na niedotlenienie (hipoksję).

Spośród przyczyn przyspieszonego i płytkiego oddechu u dzieci, prym wiodą choroby układu oddechowego, takie jak:

• zapalenie płuc,
• zapalenie oskrzeli,
• zaostrzenie astmy oskrzelowej,
• odma opłucnowa,
• zespół zaburzeń oddychania występujący u noworodków – jego przyczyną może być np. niedobór surfaktantu u wcześniaków,
• wrodzone zapalenie płuc,
• zespół aspiracji smółki.

Jedną z przyczyn zespołu zaburzeń oddychania jest też tzw. przemijający szybki oddech noworodka. Jest to łagodna dolegliwość ustępująca zwykle w przeciągu 48–72 godzin występująca zwykle u dzieci donoszonych, spowodowana, m.in.: przedłużającym się porodem, niewielkim niedotlenieniem w trakcie porodu, wzmożoną sedacją u matki, porodem siłami natury przy położeniu miednicowym, porodem z ciąży bliźniaczej (bliźnię II).

Tachypnoe u dziecka może też wystąpić w przebiegu wad serca, zaburzeń metabolicznych (w tym w przebiegu kwasicy ketonowej w przebiegu cukrzycy – obserwuje się tzw. oddech Kussmaula nazywany czasami „oddechem gonionego psa”, w zatruciach.

Do niewielkiego przyspieszenia oddechu u dziecka dochodzi w trakcie infekcji z gorączką. Często bywa obserwowane również w sytuacji histerii i niepokoju dziecka.

Przeczytaj również:

Ciąża mnoga: prawdopodobieństwo ciąży mnogiej

Przyspieszony oddech u dziecka – co robić?

Jeżeli dziecko szybko oddycha, co jest wynikiem histerii i nadmiernego pobudzenia, na ogół wystarczy uspokojenie malucha.

W innych sytuacjach podstawowym lekarstwem na duszność i tachypnoe jest tlen. Pozostałe działania muszą być ukierunkowane na wyleczenie przyczyny podstawowej objawu. Przykładowo: przyspieszony oddech będący wynikiem duszności w przebiegu obturacyjnego zapalenia oskrzeli czy zaostrzenia astmy ustępuje po podaniu leków rozszerzających oskrzela (np. zawierających salbutamol). O tzw. obturacji, czyli zwężeniu oskrzeli, poza tachypnoe, świadczy m.in. świszczący oddech u dziecka. W przypadku przyspieszonego oddechu w przebiegu zapalenia płuc ulgę może przynieść oklepanie i porządne wykrztuszenie zalegającej wydzieliny.

Przeczytaj również:

Kaszel u dziecka bez gorączki – przyczyny kaszlu i braku gorączki u dziecka

Szybki oddech u dziecka a bezdechy

Przeciwieństwem opisywanego wyżej tachypnoe, czyli przyspieszenia oddechu, jest bradypnoe, czyli zmniejszona ilość oddechów na minutę, a także bezdechy, czyli przejściowe zatrzymanie oddechu.

Krótkotrwałe, trwające do 15 sekund bezdechy, którym nie towarzyszą inne objawy (takie jak przyspieszenie czynności serca czy zasinienie) nie są niepokojące, problemem są bezdechy trwające powyżej 20 sekund oraz bezdechy z towarzyszącymi innymi niepokojącymi objawami.

Urządzeniami pozwalającymi szybko wychwycić zaburzenia oddychania i szybko na nie zareagować są tzw. monitory oddechu (czujniki oddechu). Ich działanie opiera się na ocenie ruchów klatki piersiowej.

Wyróżniamy dwa typy monitorów (detektorów oddechu dla niemowląt): pierwsze, wykorzystujące tzw. płytki sensoryczne, umieszczane zwykle pod materacem (tzw. materacyk bezdechu) i drugie, przyczepiane do pieluszki dziecka.

Monitory oddechu zwykle włączają alarm przy zatrzymaniu oddechu trwającym dłużej niż 20 sekund.

Przeczytaj również:

Świszczący oddech u dziecka – jakie są przyczyny świstów oddechowych?

Ćwiczenia oddechowe dla dzieci

Prawidłowy oddech u dziecka jest niezwykle istotny także w kontekście prawidłowego rozwoju mowy. Istnieje szereg ćwiczeń usprawniających proces oddychania, znaczna część z nich może być traktowana jako forma zabawy.

Przykładowe ćwiczenia oddechowe to:

• robienie bąbelków w wodzie przez słomkę;
• puszczanie baniek mydlanych;
• podnoszenie i opuszczanie rąk, pajacyki;
• dmuchanie balonów;
• zabawy w naśladowanie głosów zwierząt i inne zabawy fonacyjne;
• dmuchanie papierowych łódeczek na wodzie itd.

Do pracy nad oddechem można także wykorzystać sprzęty, takie jak np. kulki do ćwiczeń oddechowych (spirometr) oraz pomoce logopedyczne do ćwiczeń oddechowych (np. gwizdki).

Najczęściej zadawane pytania

P: Czy każdy szybki oddech u dziecka oznacza poważną chorobę?
O: Nie. Dzieci naturalnie oddychają szybciej niż dorośli i mogą przyspieszyć oddech np. po wysiłku lub przy gorączce. Ważne jest jednak, aby ocenić, czy dodatkowo pojawiły się objawy wysiłku oddechowego (wciąganie, sinica, trudność w karmieniu) – wtedy należy zgłosić się do lekarza.

P: Jak samodzielnie sprawdzić, czy oddech dziecka jest za szybki?
O: Usiądź obok dziecka w spoczynku i policz, ile razy unosi się jego klatka piersiowa lub brzuch w ciągu pełnej minuty. Porównaj z normą dla wieku – np. powyżej 40 oddechów/min u dziecka powyżej 1. roku może być objawem tachypnoe.

P: Kiedy natychmiast udać się na SOR lub wezwać pogotowie?
O: Jeśli dziecko ma:

• sinicę (błękitne usta/koniuszki palców);

• trudności w oddychaniu (ciągłe sapanie, wciąganie mięśni klatki);

• zasinienie skóry, bardzo słaby kontakt lub utrata przytomności;

• szybkie pogorszenie stanu, bez poprawy pomimo odpoczynku.

Współpraca: redakcja Mamazone.pl