Przewlekły i ostry ból w okolicy pępka – przyczyny i groźne objawy
Ból brzucha u dziecka w okolicy pępka stanowi jeden z częściej zgłaszanych objawów. Dokładną lokalizację bólu i jego charakter podają zazwyczaj dopiero nastolatki, ból przy pępku u niemowląt i młodszych dzieci trudniej rozpoznać.
Ból brzucha zwyczajowo dzieli się na ostry i przewlekły. Przyczyną ostrego bólu brzucha mogą być zarówno choroby narządów jamy brzusznej, narządów spoza jamy brzusznej, jak i zaburzenia metaboliczne, endokrynologiczne oraz zatrucia.
Przewlekły ból brzucha dzieli się na dwie kategorie: czynnościowy i organiczny, czyli związany między innymi z problemami zapalnymi, zakaźnymi lub nawet nowotworowymi. Są objawy wymagające wnikliwej diagnostyki, których nigdy nie wolno lekceważyć, zwłaszcza u dzieci. Do tzw. czerwonych flag zalicza się:
- ból brzucha wybudzający dziecko w nocy,
- zaparcia,
- biegunki z domieszką krwi lub ropy,
- ból zlokalizowany daleko od pępka (zwłaszcza, gdy ma charakter ostry i promieniuje do pleców lub kończyn dolnych),
- ból, któremu towarzyszy zmniejszenie masy ciała dziecka, lub zahamowanie dalszego zwiększania masy ciała i wzrostu,
- ból brzucha i gorączka lub stany podgorączkowe,
- osłabienie,
- bóle stawowe.
Kiedy dziecko boli brzuch w okolicy pępka lub innej lokalizacji, a w rodzinie występowały przypadki nieswoistych zapaleń jelit lub innych przewlekłych chorób przewodu pokarmowego, także należy zgłosić się do lekarza.
Przeczytaj również:
Niemowlę nie robi kupki – zaparcia u niemowląt
Ostry ból brzucha nad pępkiem i w okolicy – co to znaczy?
Nagły, silny, nieustępujący ból brzucha dookoła pępka, któremu towarzyszą nudności, wymioty, gorączka, zatrzymanie stolca, bardzo szybko pogarszający się stan dziecka są wskazaniem do niezwłocznego zgłoszenia się do lekarza. Przyczyną tzw. ostrego brzucha są stany zapalne, urazy, krwawienia oraz niedrożności przewodu pokarmowego.
Najczęstszą przyczyną ostrych stanów jest zapalenie wyrostka robaczkowego. Początkowo objawia się ono słabo zlokalizowanym, ale silnym bólem brzucha nad pępkiem oraz okolic pępka. Następnie może przenieść się w okolice prawego dołu biodrowego. Ból ma charakter kolkowy, może nasilać się podczas ruchów czy kaszlu. Często towarzyszy mu narastająca gorączka, nudności lub wymioty.
Przy niedrożności obserwuje się: bóle brzucha, wymioty, zatrzymanie gazów i stolca, wzdęcie brzucha. W zależności od mechanizmu niedrożności ból może być opisywany jako silny i stały, a jego lokalizacja może odpowiadać umiejscowieniu przyczyny, lub nasila się i słabnie falowo.
U niemowląt dość częstą przyczyną ostrego bólu brzucha koło pępka może być wgłobienie, czyli sytuacja, gdy część jednego odcinka jelita wsuwa się do drugiego. Zwykle z początku ból jest silny, kolkowy i towarzyszą mu wymioty, stan dziecka może się szybko pogarszać, zdarza się, że oddaje ono niewielkie ilości stolca z domieszką krwi.
Wszystkie powyższe stany wymagają interwencji chirurgicznej, dlatego po zaobserwowaniu niepokojących objawów nie wolno zwlekać z udaniem do lekarza.
Należy pamiętać, że ból brzucha przy pępku u dziecka może także towarzyszyć między innymi: początkowym okresom chorób zakaźnych, anginie, zapaleniu płuc, zakażeniom układu moczowego, kamicy nerkowej, czyli być objawem infekcji nie związanej z układem pokarmowym.
Przeczytaj również:
Dieta przy biegunce u dziecka – co podawać dziecku podczas biegunki?
Przewlekły ból brzucha w okolicy pępka u dziecka
Przewlekłe bóle brzucha należą do najczęstszych przyczyn poszukiwania pomocy u pediatrów. Dotyczą one blisko co 3. dziecka. Nie są bólami ostrymi, bardzo silnymi, ale ze względu na swoją nawrotowość i przewlekły charakter mogą znacząco wpływać na upośledzenie normalnego funkcjonowania dziecka i pogarszać jakość jego życia.
Ponad połowa dolegliwości ma charakter czynnościowy, czyli wykonywane badania dodatkowe wykluczają problemy anatomiczne lub zakaźne. Za grupą zaburzeń czynnościowych kryją się: dyspepsja, zespół jelita drażliwego oraz migrena brzuszna. Należy pamiętać, że stan psychiczny oraz niepokój związany z odczuwanych dolegliwości mają istotny wpływ na odczuwanie bólu i mogą go znacznie nasilać.
Przeczytaj również:
Żabi brzuch u niemowlaka – jak wygląda i czego jest objawem?
Tylko u 1/3 dzieci bóle brzucha poniżej lub powyżej pępka mają podłoże organiczne. Najczęściej są to wówczas ostre lub przewlekłe zapalenie trzustki, celiakia, nietolerancja laktozy, zakażenia pasożytnicze (lamblioza, jersinioza) oraz nieswoiste zapalenia jelit (wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna).
Za bólem żołądka u dziecka, a raczej okolic nadbrzusza może kryć się zakażenie Helcobacer pylori. Odpowiada ono za ponad połowę wrzodów dwunastnicy i wrzodów żołądka. Głównym objawem jest ból lub dyskomfort w nadbrzuszu, występujący 1–3 h po posiłku, ustępujący po spożyciu pokarmu. Często występuję w nocy lub wcześnie rano.
Przeczytaj również:
Gorączka i wymioty u dziecka – jakie są przyczyny, kiedy lekarz, co robić i co podać?
Ból brzucha pod pępkiem lub na wysokości pępka
Ból brzucha pod pępkiem u dziecka może natomiast wskazywać na problemy z przewlekłymi zaparciami, których przyczyny należy przede wszystkim upatrywać w nieodpowiedniej diecie i złym stylu życia. Prócz zaparć ból tej okolicy może być związany ze stanem zapalnym dróg moczowych. Wówczas bólowi towarzyszą trudności z oddawaniem moczu oraz uczucie pieczenia.
Czasami dzieci skarżą się na ból brzucha po prawej stronie na wysokości pępka, wówczas diagnostykę należy skierować na choroby pęcherzyka żółciowego lub dróg żółciowych oraz choroby wątroby.
Ból w tych jednostkach chorobowych może promieniować, aż do pleców. Nigdy nie wolno jednak zapominać, że zapalenie wyrostka robaczkowego bywa podstępne i może dawać bóle o nietypowych charakterze, nawet w górnym prawym kwadrancie brzucha. Każdą wątpliwość warto skonsultować ze specjalistą, by prawidłowo zdiagnozować dolegliwości i włączyć odpowiednie leczenie.
Ból brzucha u dziecka w okolicy pępka – co nowego wiemy?
Około pępkowy ból brzucha u dzieci najczęściej ma łagodną przyczynę (zaparcia, infekcja wirusowa, dyspepsja), ale bywa też wczesnym sygnałem zapalenia wyrostka robaczkowego – zwłaszcza gdy ból „wędruje” w prawy dół brzucha, narasta, pojawiają się: gorączka, wymioty lub dziecko unika ruchu. W wytycznych podkreśla się znaczenie czujności na „objawy alarmowe” i równocześnie unikanie zbędnych badań, bo większość dzieci nie wymaga rozległej diagnostyki obrazowej.
Priorytetem jest badanie lekarskie, obserwacja i proste testy (mocz, CRP), a w razie potrzeby – USG. Tomografię komputerową u dzieci rezerwuje się na sytuacje wątpliwe, po wyczerpaniu metod bezpromiennych.
Natychmiastowej oceny wymaga ból połączony z: twardym, wzdętym brzuchem, ciągłymi wymiotami (szczególnie żółcią), krwistym stolcem, wysoką gorączką, silnym odwodnieniem, żółtaczką, nasilającym się bólem mimo leków przeciwbólowych, a u niemowląt – napadowym krzykiem z podkurczaniem nóg (możliwa wgłobienie jelita). To ostatnie rozpoznaje się głównie w USG; leczenie zwykle zaczyna się od wlewu powietrznego/kontrastowego, a w razie niepowodzenia – operacji.
Przeczytaj również:
Zapalenie pęcherza u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie i domowe sposoby
Nowoczesne podejścia do leczenia
W bólach czynnościowych (IBS, FAPD) coraz częściej zaleca się terapie niefarmakologiczne z udokumentowaną skutecznością: terapię poznawczo-behawioralną (CBT) oraz – w wybranych ośrodkach – hipnoterapię prowadzoną przez przeszkolonego specjalistę. Metaanalizy pokazują, że terapia poznawczo-behawioralna zmniejsza nasilenie bólu i poprawia funkcjonowanie dziecka.
Pediatryczne towarzystwa europejskie podkreślają ostrożność wobec szerokiego stosowania diety low-FODMAP u dzieci – z uwagi na ryzyko niedoborów i ograniczone dowody; jeśli już, to tylko krótkoterminowo i pod kontrolą dietetyka.
W wybranych przypadkach można rozważyć probiotyki.
Jak możesz pomóc dziecku w domu, gdy brak ostrych objawów?
Nawadniaj, proponuj lekkostrawne posiłki, zachęcaj do łagodnej aktywności i regularnych wypróżnień. Jeśli ból utrzymuje się dłużej niż 24–48 h, nawraca lub pojawiają się nowe objawy (gorączka, wymioty, biegunka z krwią), skontaktuj się z lekarzem.
Najczęstsze pytania zadawane przez rodziców
1. Czy ból wokół pępka to zawsze wyrostek?
Nie. Często to zaparcie lub infekcja wirusowa. W zapaleniu wyrostka ból zwykle nasila się i przesuwa w prawy dół brzucha, może dojść do gorączki i wymiotów – wtedy potrzebna jest pilna ocena.
2. Jakie badanie obrazowe jest najlepsze u dziecka?
Najpierw USG – jest skuteczne i bez promieniowania. Tomografię komputerową zaleca się tylko wyjątkowo.
3. Czy dieta low-FODMAP pomaga dzieciom?
Może złagodzić objawy u części pacjentów, ale nie jest rutynowo zalecana w pediatrii; wymaga nadzoru dietetyka.
4. Czy probiotyki mają sens?
Tak, dla niektórych dzieci z bólami czynnościowymi rozważa się L. reuteri.
współpraca: redakcja Mamazone
