Czym jest endometrioza?
Endometrioza to choroba ginekologiczna charakteryzująca się obecnością komórek błony śluzowej macicy, czyli komórek endometrium, poza jamą macicy.
Ogniska endometriozy mogą rozwijać się w:
jajnikach,
jajowodach,
mięśniu macicy,
szyjce macicy,
pęcherzu moczowym,
jelitach,
obrębie jamy otrzewnej.
Nieprawidłowy rozrost tkanki endometrium poza wyściółką macicy prowadzi do powstawania przewlekłego stanu zapalnego, zrostów i torbieli, co powoduje silne dolegliwości bólowe oraz zaburzenia płodności.
Choroba charakteryzująca się taką ektopową lokalizacją błony śluzowej macicy reaguje na zmiany hormonalne zachodzące w trakcie cyklu miesiączkowego, a więc także krwawi podczas menstruacji. Ponieważ krew nie ma ujścia, pojawia się reakcja zapalna, która uszkadza otaczające tkanki i sprzyja powstawaniu ognisk chorobowych w obrębie miednicy mniejszej.
Przeczytaj również:
Torbiel jajnika – czy utrudnia zajście w ciążę?
Jakie są przyczyny endometriozy?
Przyczyny endometriozy nie zostały jednoznacznie wyjaśnione, jednak wyróżnia się kilka teorii. Najbardziej uznana mówi o tzw. wstecznym miesiączkowaniu – część krwi menstruacyjnej wraz z komórkami endometrium cofa się przez jajowody do jamy otrzewnej, gdzie osadza się na otrzewnej, jajnikach czy innych narządach. Inną hipotezą jest metaplazja komórek otrzewnej w kierunku komórek błony śluzowej macicy pod wpływem zmian hormonalnych. Wskazuje się również na udział czynników immunologicznych, które powodują, że organizm nie usuwa nieprawidłowo zlokalizowanych komórek. Powstawania endometriozy upatruje się także w czynnikach genetycznych – u kobiet z dodatnim wywiadem rodzinnym ryzyko jest istotnie wyższe. Zdarza się również, że ogniska endometriozy pojawiają się w bliznach pooperacyjnych, np. po cesarskim cięciu.
Jakie są najczęstsze objawy endometriozy?
Objawy choroby są zróżnicowane i zależą od stopnia zaawansowania choroby oraz lokalizacji ognisk endometriozy. Najczęstsze objawy endometriozy to bolesne miesiączkowanie, które wykracza poza normę fizjologiczną i nie ustępuje po stosowaniu zwykłych leków przeciwbólowych. Charakterystycznym objawem endometriozy jest także przewlekły ból w obrębie miednicy mniejszej, nasilający się w trakcie menstruacji. U części pacjentek pojawiają się obfite miesiączki i zaburzenia cyklu miesiączkowego.
Dolegliwości bólowe mogą towarzyszyć także podczas współżycia, oddawania moczu i wypróżnień. W przypadkach głębokiego naciekania zmiany chorobowe w pęcherzu moczowym lub jelitach mogą prowadzić do krwiomoczu czy krwi w stolcu. Ogniska choroby w mięśniu macicy sprzyjają powstawaniu tzw. adenomiozy, której objawy obejmują nasilone krwawienia i ból. Często towarzyszą temu problemy z płodnością, wynikające z uszkodzenia jajników, jakości komórek jajowych czy obecności zrostów mechanicznie utrudniających zapłodnienie.
Ile kobiet w wieku rozrodczym w Polsce cierpi na endometriozę?
Szacuje się, że endometrioza dotyczy około 6–10% kobiet w wieku rozrodczym. W grupie pacjentek zgłaszających przewlekły ból miednicy lub trudności z zajściem w ciążę odsetek ten wzrasta nawet do 50%. W Polsce może to oznaczać setki tysięcy kobiet, które zmagają się z dolegliwościami wynikającymi z obecnością ognisk endometriozy, a część z nich wciąż nie ma postawionej diagnozy. Dane epidemiologiczne wskazują, że występowanie endometriozy jest istotnym problemem zdrowia publicznego, ponieważ wpływa zarówno na jakość życia, jak i na możliwości rozrodcze kobiet w wieku produkcyjnym.
Jakie badania wykonuje się w diagnostyce endometriozy?
Podstawą diagnostyki endometriozy jest dokładny wywiad i badanie ginekologiczne. Lekarz ginekolog, podejrzewając chorobę, zwraca uwagę na przewlekły ból, charakter dolegliwości i ich związek z cyklem miesiączkowym. Badanie ginekologiczne może ujawnić zgrubienia lub bolesność w obrębie miednicy mniejszej. Badaniem pierwszego wyboru jest ultrasonografia przezpochwowa, a w przypadku lokalizacji w odbytnicy czy pęcherzu moczowym stosuje się również badanie przezodbytnicze lub przezbrzuszne. W diagnostyce endometriozy istotne znaczenie ma rezonans magnetyczny, szczególnie gdy istnieje podejrzenie głębokiego naciekania narządów. Wciąż złotym standardem pozostaje laparoskopia, która pozwala na bezpośrednią wizualizację ognisk chorobowych i pobranie wycinków do badania histopatologicznego.
Na czym polega leczenie endometriozy?
Strategia leczenia endometriozy zależy od wieku pacjentki, stopnia zaawansowania choroby, nasilenia objawów endometriozy oraz planów związanych z macierzyństwem. Czym polega leczenie endometriozy? Może ono obejmować leczenie zachowawcze, farmakologiczne oraz leczenie operacyjne endometriozy. W wybranych przypadkach stosuje się także łączenie różnych metod.
Leczenie zachowawcze
Leczenie zachowawcze polega przede wszystkim na łagodzeniu objawów, redukcji dolegliwości bólowych i poprawie jakości życia. Stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz leki przeciwbólowe, które zmniejszają silne dolegliwości bólowe związane z cyklem miesiączkowym.
Leczenie farmakologiczne
Leczenie farmakologiczne obejmuje terapię hormonalną, której zadaniem jest zahamowanie aktywności ognisk endometriozy. Najczęściej stosuje się doustne środki antykoncepcyjne, progestageny, analogi GnRH czy systemy domaciczne uwalniające hormony. Leczenie hormonalne zmniejsza nasilenie objawów i hamuje progresję choroby, jednak nie prowadzi do trwałego wyleczenia. Terapia farmakologiczna jest skuteczna szczególnie u pacjentek, które nie planują ciąży w najbliższym czasie.
Leczenie operacyjne endometriozy
Leczenie operacyjne endometriozy polega na chirurgicznym usunięciu ognisk chorobowych. Leczenie chirurgiczne endometriozy można podzielić na zabiegi oszczędzające, które mają na celu usunięcie zmian przy zachowaniu płodności oraz radykalne leczenie chirurgiczne stosowane w przypadku zaawansowanych zmian. Radykalne leczenie chirurgiczne może obejmować usunięcie macicy wraz z przydatkami, szczególnie w przypadkach, gdy inne metody terapii endometriozy nie przynoszą efektów, a pacjentka nie planuje ciąży.
Czy kobieta z endometriozą może mieć problemy z zajściem w ciążę?
Endometrioza jest jedną z głównych przyczyn niepłodności u kobiet. W przypadku endometriozy dochodzi do zaburzeń owulacji, pogorszenia jakości komórek jajowych, uszkodzenia struktur anatomicznych miednicy mniejszej i powstawania zrostów, które mechanicznie utrudniają połączenie komórki jajowej z plemnikiem. Nieleczona endometrioza znacznie zmniejsza szanse na naturalne zajście w ciążę. Jednak w wielu przypadkach, szczególnie po zastosowaniu leczenia chirurgicznego endometriozy, pacjentki odzyskują możliwość poczęcia. W leczeniu niepłodności związanej z endometriozą stosuje się także techniki wspomaganego rozrodu, takie jak in vitro.
Jak wygląda przebieg ciąży przy endometriozie?
Przebieg endometriozy w czasie ciąży może być różny. U wielu pacjentek objawy choroby ulegają złagodzeniu ze względu na brak cyklicznych zmian hormonalnych i zahamowanie aktywności ognisk endometriozy. Jednak endometrioza wiąże się ze zwiększonym ryzykiem powikłań położniczych, takich jak poronienia, porody przedwczesne, łożysko przodujące czy krwawienia w trakcie ciąży. Choroba wymaga zatem indywidualnego nadzoru lekarza ginekologa i dostosowanego planu opieki.
Czy endometrioza jest śmiertelna?
Endometrioza nie jest chorobą śmiertelną, jednak jej przewlekły przebieg, silne dolegliwości bólowe i powikłania związane z płodnością mają ogromny wpływ na życie pacjentek. Zdarzają się przypadki zaawansowane, kiedy ogniska endometriozy naciekają jelita czy pęcherz moczowy, co wymaga skomplikowanego leczenia operacyjnego, ale nawet wtedy choroba nie stanowi bezpośredniego zagrożenia życia.
Czy endometrioza jest uleczalna?
Endometrioza jest chorobą przewlekłą, a więc obecnie nieuleczalną w sensie całkowitego wyeliminowania ryzyka nawrotu. Nawet radykalne leczenie chirurgiczne nie daje stuprocentowej gwarancji, że ogniska endometriozy nie pojawią się ponownie. Jednak odpowiednie leczenie farmakologiczne, leczenie operacyjne i zachowawcze podejście pozwalają kontrolować objawy choroby, zmniejszać nasilenie dolegliwości i poprawiać szanse na ciążę. Dlatego współczesne podejście koncentruje się na indywidualnym dostosowaniu terapii do potrzeb pacjentki, uwzględniając jej wiek rozrodczy, plany macierzyństwa i stopień zaawansowania choroby.
