Czym jest zespół napięcia przedmiesiączkowego?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego (ang. premenstrual syndrome – PMS) to złożony zespół objawów fizycznych, emocjonalnych i behawioralnych, które występują cyklicznie w fazie lutealnej cyklu miesiączkowego. Jest to druga połowa cyklu, na kilka – kilkanaście dni przed krwawieniem miesiączkowym. Objawy te ustępują samoistnie wraz z początkiem menstruacji lub bezpośrednio po jej wystąpieniu. Szacuje się, że zespół napięcia przedmiesiączkowego występuje nawet u 30–40% kobiet w wieku rozrodczym.
Przyczyny występowania zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Przyczyna dolegliwości związanych z zespołem napięcia przedmiesiączkowego nie jest do końca poznana. Najczęściej wskazuje się na cykliczne zmiany czynności jajników oraz poziomu hormonów – głównie estrogenów i progesteronu – które zachodzą w fazie lutealnej cyklu, czyli tuż przed miesiączką. Organizm wielu kobiet jest szczególnie wrażliwy na spadek tych hormonów, co wpływa na pracę układu nerwowego, a zwłaszcza na poziom serotoniny – substancji odpowiedzialnej za: nastrój, apetyt i sen.
Obniżony poziom serotoniny może powodować takie objawy psychiczne jak: spadek nastroju, niepokój, senność, wzmożony apetyt czy trudności ze snem. Z kolei zmiany w działaniu układu nerwowego i hormonalnego mogą nasilać objawy fizyczne, o których więcej w kolejnym akapicie.
Przeczytaj również:
Bolesne miesiączki – przyczyny, objawy, leczenie
Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego są bardzo zróżnicowane i mogą obejmować zarówno sferę fizyczną, jak i psychiczną. Do najczęstszych symptomów fizycznych należą:
bóle brzucha i bóle w podbrzuszu,
tkliwość piersi,
wzdęcia brzucha,
bóle mięśni i bóle stawów,
zwiększenie masy ciała (zatrzymywanie wody w organizmie),
nadmierny apetyt, zwłaszcza na węglowodany,
zaburzenia trawienia – np. zaparcia lub biegunki,
ból głowy i migreny.
Jeśli chodzi o objawy psychiczne, to pacjentki najczęściej skarżą się na:
obniżenie i wahania nastroju,
drażliwość,
uczucie niepokoju,
trudności z koncentracją,
zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność),
obniżone poczucie własnej wartości.
Nasilenie objawów PMS może w znacznym stopniu wpływać na normalne funkcjonowanie zawodowe, rodzinne i społeczne. W ciężkich przypadkach dochodzi do: izolacji społecznej, obniżenia wydajności w pracy oraz pogorszenia relacji interpersonalnych.
Objawy PMS po 40. roku życia
W okresie okołomenopauzalnym uciążliwe dolegliwości PMS mogą przybierać inną postać lub się nasilać. Kobiety po 40. roku życia częściej doświadczają nieregularnych cykli i silniejszych wahań hormonalnych, co może prowadzić do zwiększenia częstotliwości i intensywności objawów napięcia przedmiesiączkowego. Objawy psychiczne, takie jak: rozdrażnienie, obniżenie nastroju i zaburzenia snu, mogą dominować nad objawami fizycznymi. Występowanie PMS u kobiet w tym wieku może być również trudniejsze do rozróżnienia od początkowych objawów menopauzy.
Przeczytaj również:
Jak wygląda prawidłowa miesiączka?
Kiedy się pojawia zespół napięcia przedmiesiączkowego?
Zespół napięcia przedmiesiączkowego – jak już wcześniej wspomniano – pojawia się w drugiej połowie cyklu menstruacyjnego, czyli w fazie lutealnej. Wypada to zwykle między 7. a 10. dniem przed krwawieniem miesiączkowym. Objawy PMS ustępują samoistnie w pierwszych dniach menstruacji. Regularność ich występowania w określonej fazie cyklu stanowi jeden z kryteriów diagnostycznych PMS.
Zespół napięcia przedmiesiączkowego: diagnoza i badania
Zespół napięcia przedmiesiączkowego rozpoznaje się na podstawie szczegółowego wywiadu z pacjentką i obserwacji objawów występujących cyklicznie w fazie lutealnej. Nie istnieje jedno konkretne badanie laboratoryjne potwierdzające PMS – diagnoza ma charakter kliniczny. Lekarza ginekologa interesują przede wszystkim: nasilenie objawów, ich wpływ na codzienne funkcjonowanie kobiety oraz ich powtarzalność w przebiegu kolejnych cykli.
W celu potwierdzenia rozpoznania pomocne może być prowadzenie dzienniczka objawów przez co najmniej dwa kolejne cykle menstruacyjne. Niekiedy wykonywane są także badania hormonalne w celu wykluczenia innych przyczyn zaburzeń (np. chorób tarczycy, hiperprolaktynemii). Rutynowe badanie ginekologiczne oraz USG narządu rodnego są zalecane w ramach diagnostyki różnicowej.
Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego
Leczenie zespołu napięcia przedmiesiączkowego zależy od nasilenia objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie pacjentki. W przypadkach łagodnych i umiarkowanych skuteczne może być leczenie niefarmakologiczne, natomiast w ciężkich przypadkach konieczne bywa leczenie farmakologiczne.
Leczenie niefarmakologiczne:
Zmiana stylu życia: regularna aktywność fizyczna, techniki relaksacyjne, ograniczenie kofeiny, alkoholu i cukru.
Dieta bogata w witaminy i minerały: szczególnie witaminy z grupy B, wapń i magnez.
Fitoterapia: np. stosowanie preparatów zawierających niepokalanek pospolity.
Wsparcie psychoterapeutyczne: techniki poznawczo-behawioralne wykazują skuteczność w łagodzeniu objawów natury psychicznej.
Przeczytaj również:
Jak przyspieszyć lub opóźnić miesiączkę
Leczenie farmakologiczne:
Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI): np. fluoksetyna, paroksetyna – stosowane codziennie lub tylko w fazie lutealnej (ustala lekarz!).
Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ): pomocne w bólu brzucha, bólach stawów i mięśni.
Środki hormonalne: np. doustne środki antykoncepcyjne, które hamują owulację.
Profilaktyka zespołu napięcia przedmiesiączkowego. Co pomoże w łagodzeniu objawów PMS?
„Nietypowe objawy przed okresem – jak im zapobiegać?” – takie kwestie i pytania często pojawiają się na forach kobiecych i padają w gabinetach ginekologicznych. Czy więc profilaktyka PMS jest możliwa? Jak najbardziej! Zaleca się regularną aktywność fizyczną oraz:
prowadzenie zdrowego trybu życia,
rezygnację z używek,
systematyczne monitorowanie cyklu miesiączkowego,
stosowanie technik relaksacyjnych,
odpowiednią higienę snu.
Jeśli PMS występuje pomimo stosowania się do powyższych wskazówek, warto skorzystać z pomocy specjalisty i wsparcia farmakologicznego.
Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD)
Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne (PMDD) charakteryzuje się znacznie większym nasileniem objawów niż PMS. Dotyczy około 3-8 procent kobiet. W tym przypadku występują objawy podobne jak w zespole napięcia przedmiesiączkowego, jednak trwają znacznie dłużej.
W PMDD stwierdza się: wzmożone napięcie, drażliwość, napady złości, bezsenność czy problemy z koncentracją. Podobnie występują też objawy somatyczne, takie jak ból, skurcze brzucha pojawiające się przed krwawieniem miesięcznym, obrzęk i bolesność piersi, obrzęki kończyn dolnych oraz bóle mięśni całego ciała.
Objawy przedmiesiączkowych zaburzeń dysforycznych są zdecydowanie cięższe i w znacznym stopniu utrudniają kobietom codzienne funkcjonowanie. W leczeniu stosuje się podobne metody jak w PMS, m.in. inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny.
