Poród rodzinny w świetle polskiego prawa
Jeszcze trzy dekady temu nie do pomyślenia było to, by kobieta rodząca mogła przebywać na sali porodowej z bliską osobą. Takiej praktyki zakazywały niemal wszystkie szpitale publiczne, przez co panie były skazane na łaskę lub niełaskę personelu medycznego. Samotny poród często był dla kobiet traumatycznym doświadczeniem, zwłaszcza że w czasach PRL to nie pacjentka była w centrum tego wydarzenia, a położna. Na szczęście z biegiem lat ciężarne zyskały prawa, które w dużej mierze poprawiły jakość opieki medycznej i zagwarantowały im możliwość rodzenia w towarzystwie męża, partnera lub innej zaufanej osoby.
Jakie dokumenty prawne regulują tę możliwość? Są to: Konstytucja, ustawa o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta, Kodeks Etyki Lekarskiej oraz Standardy Organizacyjne Opieki Okołoporodowej, które na dobre zmieniły oblicze porodu w polskich szpitalach. Możemy w nich przeczytać m.in., że:
„Podczas porodu należy udzielać wsparcia medycznego w następujący sposób:
- zapewnić ciągłość opieki;
- dostosować, z uwzględnieniem możliwości organizacyjnych podmiotu wykonującego działalność leczniczą, opiekę nad rodzącą do jej indywidualnych potrzeb i aktualnej sytuacji zdrowotnej;
- umożliwić rodzącej korzystanie ze wsparcia osoby bliskiej.”
Poród rodzinny na dobre wpisał się „w krajobraz” traktów porodowych. Co ciekawe, kobieta ma do niego prawo zarówno wtedy, gdy rodzi siłami natury, jak i podczas cesarskiego cięcia, o ile oczywiście personel medyczny jest w stanie zagwarantować pełne bezpieczeństwo sanitarne wszystkim obecnym na sali operacyjnej.
Ile kosztuje poród rodzinny?
Jak już wspomnieliśmy wcześniej, obecność osoby towarzyszącej podczas porodu jest zagwarantowana prawnie, a to oznacza, że wszystkie placówki medyczne, które mają podpisany kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia, nie mogą żądać zapłaty za tego rodzaju świadczenie.
Pobieranie opłat nie jest zgodne z konstytucyjnymi zasadami ani innymi regulacjami, o których pisaliśmy wcześniej. Obowiązuje również zasada równego dostępu do świadczeń medycznych, co oznacza, że każda pacjentka, niezależnie od swojego statusu materialnego, wieku, wykształcenia czy miejsca zamieszkania, ma prawo do skorzystania z należnych jej świadczeń w ramach „koszyka NFZ”.
Sytuacja wygląda jednak inaczej, gdy kobieta decyduje się na poród rodzinny w prywatnej placówce. Wówczas płaci się m.in. za:
- wynajęcie sali porodowej;
- dodatkowy posiłek dla bliskiej osoby;
- prywatną opiekę sprawowaną przez personel medyczny.
Cena porodu rodzinnego w prywatnej klinice zależy przede wszystkim od renomy danej placówki oraz jej cennika, a także od lokalizacji NZOZ i zakresu opieki, na jaki liczy ciężarna. Mieszkanka Torunia czy Grudziądza na pewno zapłaci za prywatny poród rodzinny mniej niż kobieta, która wykupiła podobną usługę w Warszawie lub Krakowie.
Jak wygląda poród rodzinny?
Poród rodzinny odbywa się w jednoosobowej sali porodowej, z zachowaniem pełnej intymności i godności kobiety rodzącej. Na sali znajdują się wszystkie udogodnienia mające usprawnić przebieg porodu naturalnego (np. piłki, drabinki, prysznic). Osoba towarzysząca może być przy pacjentce od momentu przyjęcia jej na trakt porodowy, a personel medyczny nie ma prawa odmówić porodu rodzinnego.
Bliska osoba powinna być pomocna i wspierająca dla rodzącej. W jaki sposób może to okazać? Na przykład poprzez ciągłe motywowanie i chwalenie kobiety za postępy, pomoc w przyjmowaniu wygodnej dla rodzącej pozycji czy masowanie bolącego kręgosłupa. Kiedy akcja porodowa przybiera na sile i dochodzi do pełnego rozwarcia się szyjki macicy, ojciec dziecka lub inna bliska osoba, staje przy rodzącej i czeka na narodziny dziecka. Jeśli partner/osoba towarzysząca wyrazi taką chęć, może przeciąć pępowinę. Zabieg ten odbywa się pod nadzorem położnej.
Idea porodu rodzinnego zakłada, że osoba towarzysząca może być przy rodzącej przez cały czas, o ile kobieta sama nie poprosi jej o opuszczenie sali. Może się też zdarzyć tak, że mąż/partner rodzącej zostanie wyproszony z sali porodowej przez personel medyczny w momencie, gdy dojdzie do komplikacji okołoporodowych.
Jakie są zalety porodu rodzinnego, a jakie wady?
Zdecydowanie największą zaletą porodu rodzinnego jest poczucie bezpieczeństwa, jakie daje on kobiecie rodzącej. Nie jest ona osamotniona ani pozostawiona sama sobie, a dodatkowo może liczyć na wsparcie osoby, którą zna i której ufa. Osoba towarzysząca kontroluje pracę personelu medycznego i dba o to, by rodząca była traktowana z szacunkiem i profesjonalizmem.
Ginekolodzy-położnicy i psycholodzy zgodnie twierdzą, że poród rodzinny z udziałem bliskiej osoby:
- sprawia, że pacjentka łatwiej znosi bóle porodowe;
- ogranicza konieczność podania znieczulenia;
- usprawnia komunikację między rodzącą a położną;
- umożliwia zacieśnienie więzi między partnerami;
- sprawia, że ojciec dziecka czuje się z nim mocno związany już od pierwszych chwil po narodzinach.
Jeśli chodzi o wady porodu rodzinnego, to nie ma ich wiele. Na pewno można wymienić tu presję odczuwaną przez personel medyczny oraz wyższe koszty ponoszone przez szpital na środki ochrony indywidualnej, w które trzeba wyposażyć osobę towarzyszącą (jednorazowy fartuch, czepek). Trzeba też wspomnieć o tym, że poród rodzinny może być problematyczny, jeśli rodzącej towarzyszy osoba wrażliwa na widok krwi i niepotrafiąca radzić sobie ze stresem.
Pamiętajmy, że ojciec dziecka/inna bliska osoba nie mogą zostać zmuszeni do uczestnictwa w porodzie. Powinna być to ich świadoma i dobrowolna decyzja. Tylko wtedy osoba towarzysząca będzie w stanie okazać rodzącej należyte wsparcie.
