Czym jest załupek?
Męskie prącie zbudowane jest z trzonu, w którego skład wchodzą dwa podłużne ciała jamiste oraz żołędzi, będącej z kolei ciałem gąbczastym, na której znajduje się ujście cewki moczowej. Żołądź wyglądem przypomina stożek znajdujący się na końcu członka. Pokryta jest napletkiem, czyli fałdem skórnym pokrywającym członek. U małych chłopców jest on stosunkowo ciasny, co uniemożliwia całkowite odsłonięcie żołędzi, jednak z czasem staje się on na tyle luźny, by swobodnie zsuwać i nasuwać go na żołądź. Jest to ważne z punktu widzenia higieny, gdyż pod nim gromadzi się wydzielina składająca się między innymi ze złuszczonych komórek nabłonka, śluzu, resztek moczu oraz bakterii.
Załupek to stan, który ma miejsce, gdy zbyt ciasny dziecięcy napletek zostanie zsunięty poza żołądź prącia i niemożliwe jest jego ponowne nasunięcie do pierwotnego stanu.
Przeczytaj również:
Bakterie w moczu u dziecka – jakie są przyczyny i objawy bakteriomoczu u dziecka?
Załupek – przyczyny powstawania
Wydawać by się mogło, że odprowadzenie napletka nie jest niczym trudnym i w momencie, gdy zsunie się on poza żołądź, powinien bez problemu wrócić na swoje miejsce. Niestety, zdarzają się sytuacje, w który nie jest to możliwe – wtedy właśnie powstaje załupek.
Przyczyny takiego stanu rzeczy mogą być różne, jednak u dzieci najczęściej związane jest to z próbami zsunięcia napletka na siłę przez rodziców lub lekarza. Z tego względu uznaje się, że załupek może być częstym powikłaniem stulejki, w przypadku której najczęściej dochodzi do tego typu zabiegów.
Do takiego zjawiska może dojść również w trakcie badania lekarskiego lub „zabawy” z penisem, który jest często obiektem zainteresowania dzieci poznających własne ciało. Znacznie rzadziej u dzieci przyczyną załupka jest stan zapalny napletka i żołędzi. Zdecydowanie częściej występuje on bowiem u osób starszych, z chorobami układowymi tj. cukrzycą. Czy to oznacza, że u dorosłych również może pojawić się załupek? Tak, choć najczęściej wtedy przyczyną jest aktywność seksualna, kiedy to napletek nie zostaje z powrotem nasunięty na żołądź po stosunku.
Stulejka a załupek
Jeżeli chodzi o załupek u dzieci, jedną z najczęstszych przyczyn jego powstawania jest stulejka. Mówi się o niej wówczas, gdy nie jest możliwe zdjęcie w całości napletka z żołędzi penisa lub gdy w trakcie erekcji powoduje on ból i uczucie ucisku. Choć różni się ona od załupka, często ich występowanie jest ze sobą ściśle powiązane. Może się bowiem zdarzyć, że napletek zsunięty do rowka zażołędnego utknie tam i nie będzie możliwe nasunięcie go z powrotem na żołądź. W obu przypadkach jednak problem wynika z nadmiaru napletka, który na swoim końcu ulega silnemu zwężeniu.
Przeczytaj również:
Stulejka u dziecka – co to jest, jak wygląda, jakie ma objawy i jak leczyć?
Jakie są objawy załupka?
Czym objawia się załupek? To przede wszystkim uczucie pieczenia i ból w obrębie członka, a także zaczerwienienie skóry wokół niego, które odczuwane są przez cały czas, a nasilają się w trakcie oddawania moczu. Niekiedy w trakcie mikcji może również pojawić się krwawienie, które jest wynikiem ucisku na cewkę moczową. Z czasem dochodzi również do obrzęku, który stopniowo narasta w wyniku stanu zapalnego w otaczających tkankach. Jeżeli w porę nie zostanie podjęte odpowiednie leczenie, może dojść do zasinienia, a następnie zaczernienia i martwicy żołędzi na skutek jej niedokrwienia. Może ono także powodować ból jąder oraz całego krocza. Ze względu na fakt, iż w przypadku załupka utrzymanie prawidłowej higieny nie jest proste, może również dojść do infekcji na tle bakteryjnym.
Charakterystycznym objawem dla załupka jest również pozapalny pierścień wokół napletka z widocznymi zbliznowaceniami i jego balonowe rozdęcie.
Przeczytaj również:
Nietypowy kolor moczu u dziecka – jaka barwa moczu oznacza chorobę?
Jak wygląda leczenie załupka u dziecka?
Jeżeli chodzi o załupek, leczenie w dużej mierze zależy od tego, na jakim etapie dokonamy jego rozpoznania. Wczesne wykrycie problemu, zanim jeszcze dojdzie do silnego obrzęku i zasinienia, pozwala na samodzielne próby jego rozwiązania. Wystarczy delikatnie spróbować nasunąć napletek z powrotem na żołądź. Jak to przeprowadzić?
Chcąc samodzielnie zlikwidować załupek u dziecka należy:
- Umyć i zdezynfekować ręce i prącie przez zabiegiem;
- Nawilżyć napletek i żołądź np. oliwką, co pozwoli zwiększyć poślizg;
- Ostrożnie nasuwać napletek na żołądź prącia, tak by nie doszło do oderwania napletka.
Dopiero jeżeli próby te się nie powiodą lub widoczne jest u dziecka zasinienie prącia, konieczna jest konsultacja lekarska.
Jakich działań można spodziewać się ze strony lekarza, by doprowadzić do naciągnięcia napletka z powrotem na żołądź? To między innymi:
- chłodne okłady pozwalające na zmniejszenie obrzęku;
- okłady ze specjalnego płynu redukującego opuchliznę;
- uciskanie i masowanie skóry napletka i żołędzi;
- zastosowanie znieczulenia miejscowego na skórę napletka w formie kremu lub żelu;
- nakłucie napletka w celu usunięcia zgromadzonego wokół prącia płynu;
- ręczne naciągnięcie napletka z powrotem na żołądź, gdy obrzęk ustąpi.
Dodatkowo niejednokrotnie zlecane jest przyjmowanie również leków przeciwzapalnych i przeciwbakteryjnych, które pozwalają uniknąć infekcji.
A co w sytuacji, gdy napletek jest na tyle ciasny, że nie jest możliwe jego powtórne naciągnięcie? Wtedy konieczne jest chirurgiczne nacięcie napletka w znieczuleniu ogólnym, zwłaszcza jeżeli załupek występuje u naszego dziecka od dłuższego czasu. U chłopców ze skłonnością do występowania załupka zaleca się, by dokonano u nich profilaktycznego obrzezania , które w całości redukuje ten problem.
Przeczytaj również:
Spuchnięty siusiak u dziecka – przyczyny, jak leczyć?
Metody leczenia załupka – podsumowanie
| Etap / sytuacja | Co można zrobić od razu | Kiedy lekarz? | Co może zrobić lekarz (na oddziale/ SOR) | Cel |
|---|---|---|---|---|
| Wczesny obrzęk, brak zasinienia | Delikatna, ręczna repozycja po nawilżeniu (np. oliwka); metody osmotyczne (cukier/mannitol w gazie) | Jeśli ból, zasinienie, brak skutku w 10–15 min | Zimne okłady, maści znieczulające; repozycja ręczna po zmniejszeniu obrzęku | Zmniejszyć obrzęk i nasunąć napletek na żołądź |
| Znaczny obrzęk, silny ból | — | Tak, pilnie | Znieczulenie miejscowe/sedacja, techniką „multiple puncture” (liczne nakłucia w celu ewakuacji płynu) lub hialuroidaza (enzym rozkładający macierz); w razie niepowodzenia nacięcie grzbietowe i planowe obrzezanie | Szybka dekompresja tkanek i trwałe leczenie przyczyny |
| Po epizodzie (nawracający problem / stulejka bliznowaciejąca) | Higiena, nauka bezpiecznego odprowadzania i natychmiastowego nasuwania | — | Terapia przyczynowa: miejscowe glikokortykosteroidy przy stulejce niebliznowaciejącej; obrzezanie w liszaju twardzinowego lub przy nawrotach |
Załupek u dziecka – o co najczęściej pytają rodzice
1. Skąd biorą się nagłe „kłopoty z napletkiem” i jak rozpoznać załupek?
Załupek to sytuacja, gdy napletek został zsunięty za żołądź prącia i nie da się go nasunąć z powrotem, co prowadzi do szybko narastającego obrzęku i bólu. U dzieci dzieje się to najczęściej po zbyt energicznym ściągnięciu napletka (np. podczas mycia, zabawy, badania) i niewróceniu go na miejsce. Objawy: narastający ból, obrzęk „pierścienia” napletka, trudność lub ból przy siusianiu, czasem zasinienie. To stan pilny – liczy się szybkie działanie.
2. Co rodzic może zrobić od razu w domu – zanim pojedziemy na SOR?
Najważniejsze: nie szarpiemy i nie „wciskamy” na siłę. Możesz:
-
posadzić dziecko wygodnie, poprosić o spokojny oddech;
-
przykładać chłodny (nie lodowaty) okład przez 5–10 min;
-
użyć delikatnego poślizgu (np. oliwka dla dzieci) i spróbować jednego, bardzo delikatnego nasunięcia napletka bez bólu.
Jeśli nie ma szybkiej poprawy, ból jest duży, pojawia się zasinienie albo dziecko nie może się wysiusiać – trzeba jechać na SOR.
3. Czego absolutnie nie robić?
-
Nie ciągnąć na siłę i nie probować naciągnąć wiele razy, bo obrzęk rośnie.
-
Nie nakłuwać i nie przecinać żadnych tkanek w domu.
-
Nie zwlekać do jutra, jeśli ból/obrzęk rosną lub są problemy z oddawaniem moczu.
-
Po każdej próbie delikatnego nasunięcia bez efektu – pomoc lekarska.
4. Czy to wina rodzica, że źle dbał o higienę dziecka?
Zazwyczaj to nie czyjaś wina. U młodszych chłopców napletek bywa naturalnie ciaśniejszy i sam stopniowo się „odkleja” z wiekiem. Najczęstszy błąd to zbyt wczesne i zbyt mocne ściąganie napletka. W higienie wystarcza mycie z zewnątrz; niczego nie odklejamy na siłę. Gdy napletek już daje się odprowadzić, po myciu zawsze od razu nasuwamy go na żołądź.
5. Co wydarzy się w szpitalu? Czy leczenie załupka jest bardzo bolesne?
Lekarz najpierw zmniejszy obrzęk (np. chłodzenie, maść/znieczulenie miejscowe), a następnie spróbuje delikatnie nasunąć napletek. Jeśli obrzęk jest duży, może podać znieczulenie i zastosować techniki ułatwiające (czasem enzym lub drobne nakłucia – już w warunkach medycznych). Celem jest szybka ulga w bólu i ochrona ukrwienia. Dziecko zwykle szybko czuje się lepiej po udanej repozycji.
6. Jak zapobiegać nawrotom w domu?
-
Naucz dziecko: jeśli napletek zsuniesz – zawsze nasuń z powrotem.
-
Przy skłonności do „zacinania się” napletka pediatra/urolog może zalecić maści steroidowe (przy niebliznowaciejącym zwężeniu) albo – przy nawrotach/bliznowaceniu – planowe obrzezanie.
7. Czy to wpłynie na przyszłe zdrowie, dojrzewanie czy płodność dziecka?
Sam epizod załupka, szybko i skutecznie leczony, nie powinien mieć wpływu na przyszłe funkcje prącia, dojrzewanie czy płodność. Najważniejsze jest niezwlekanie z pomocą, gdy nie udaje się delikatnie nasunąć napletka lub pojawiają się niepokojące objawy (silny ból, zasinienie, trudności z siusianiem). Po zaleczeniu i ewentualnym leczeniu przyczynowym (gdy jest potrzebne) dzieci wracają do normalnej aktywności.
współpraca: redakcja Mamazone
