Przyczyny szkarlatyny – skąd bierze się płonica?
Szkarlatyna to jedna z najczęściej występujących chorób zakaźnych. Nazwa choroby wywodzi się od koloru szkarłatnego, czyli odcienia czerwieni, który uzyskuje skóra policzków chorego dziecka. Przyczyną szkarlatyny, określanej także jako płonica, jest zakażenie bakteriami paciorkowca, zdolnymi do produkcji toksyny erytrogennej.
Ta choroba najczęściej występuje u dzieci w wieku od 5 do 15 lat, choć może wystąpić też u młodszych maluchów (szkarlatyna u niemowlaka objawia się w taki sam sposób, jak u starszych dzieci).
Jak można zarazić się szkarlatyną? Zakażenie płonicą następuje drogą kropelkową (kaszel, kichanie) lub przez zanieczyszczenie wydzieliną z dróg oddechowych zranionej skóry u dziecka (rozwija się wtedy płonica przyranna).
Co jest charakterystyczne w przebiegu szkarlatyny? Choroba ujawnia się po 2–7 dniach od zakażenia i nieleczona ustępuje po kolejnych 7 dniach. Nie poleca się jednak takiego wyczekiwania z uwagi na uciążliwe dla dziecka objawy. Szkarlatyna wiąże się także z ryzykiem wystąpienia groźnych powikłań.
Na szkarlatynę można zachorować kilka razy w życiu, więc mimo przechorowania jej przez dziecko, należy zachować czujność.
Szkarlatyna u dzieci – objawy. Jak wygląda szkarlatyna?
Objawy szkarlatyny u dziecka pojawiają się nagle i są niespecyficzne, podobne do symptomów innych chorób zakaźnych. Na początku maluch zgłasza złe samopoczucie, bóle głowy, brzucha i może wymiotować. Jednocześnie obserwujemy u dziecka gorączkę (39–40 stopni Celsjusza), której często towarzyszą dreszcze.
Razem ze wzrostem temperatury lub zaraz po nim maluch zgłasza silny ból gardła (ból migdałków), a my zauważamy czerwone plamy na ciele dziecka. Mogą się również pojawić powiększone węzły chłonne. Zarumieniają się policzki dziecka – z pozostawieniem bladej skóry między górną wargą a nosem (tzw. trójkąt Fiłatowa).
Jeżeli w tym momencie zajrzymy dziecku do buzi, zauważymy najprawdopodobniej powiększone migdałki, zaczerwienione gardło i biały nalot na języku (tzw. język obłożony). Z czasem trwania choroby na brzegach języka pojawia się czerwona obwódka, która poszerza się, aż w końcu język jest całkowicie czerwony. Malinowy język to charakterystyczny objaw płonicy, w znacznej mierze ułatwiający rozpoznanie szkarlatyny.
Po kilku dniach choroby skóra dziecka staje się sucha i szorstka, a podczas kolejnych tygodni zauważamy jej złuszczanie.
Różnicowanie wysypki – co bywa mylone ze szkarlatyną?
| Choroba | Co jest podobne | Co odróżnia |
|---|---|---|
| Szkarlatyna | gorączka + ból gardła + drobna, „szorstka” wysypka, malinowy język | dodatni test na bakterie paciorkowca, łuszczenie skóry po 1–2 tyg. |
| Odra | wysypka i gorączka | kaszel/katar/światłowstręt, plamki Koplika, brak typowego malinowego języka |
| Rumień zakaźny (parwowirus B19) | wysypka na policzkach/tułowiu | brak bólu gardła i „malinowego języka”, często łagodny przebieg |
| Alergia/pokrzywka | plamki/krostki | brak gorączki i objawów infekcji gardła |
Przeczytaj również:
Ospa party i odra party – co to jest? Jakie mają konsekwencje?
Szkarlatyna – leczenie. Jakie leki i domowe sposoby?
Niestety, nie ma szczepionki na szkarlatynę, dlatego jeśli dojdzie do choroby, trzeba zadziałać doraźnie. Kiedy dziecko ma szkarlatynę, należy jak najszybciej udać się do lekarza i zastosować do jego wskazówek. Leczenie szkarlatyny opiera się na prawidłowo dobranym antybiotyku i leczeniu objawowym.
Jak wygląda leczenie szkarlatyny?
- Dziecku podaje się antybiotyk – penicylinę lub amoksycylinę, a u dzieci uczulonych na penicyliny – np. erytromycynę. Lekarz może zdecydować o konieczności podawania leku dożylnie i z tego powodu zalecić hospitalizację. Podczas antybiotykoterapii należy pamiętać o probiotyku.
- Objawy szkarlatyny pomogą złagodzić leki przeciwgorączkowe i przeciwbólowe, mające też często działanie przeciwzapalne.
- Podczas choroby należy pamiętać o ryzyku odwodnienia. Dziecko z gorączką szybciej traci wodę (parowanie), a z powodu zmniejszenia apetytu, nudności i bólu gardła, może niechętnie pić. Nawet jeżeli nie jesteśmy w stanie wmusić w nie jedzenia, dopilnujmy, by wypijało wodę, którą możemy wzbogacić o elektrolity (saszetki dostępne w aptekach), łyżeczkę cukru, kilka łyżek soku. Jeżeli jednak zauważalne są objawy odwodnienia, pilnie skontaktujmy się z lekarzem.
- Skóra dziecka podczas szkarlatyny wymaga delikatnej pielęgnacji, np. płynami dla alergików. Po ustąpieniu wysypki, kiedy skóra stanie się sucha, można ją nawilżać oliwką dla niemowląt lub kremem hipoalergicznym.
Przeczytaj również:
Wysypka u dziecka – zdjęcia. Jaka choroba może być przyczyną wysypki na ciele dziecka?
Powikłania po szkarlatynie
Możliwymi powikłaniami po szkarlatynie są:
- paciorkowcowe ostre kłębuszkowe zapalenie nerek (zwykle 3 tygodnie po szkarlatynie);
- zapalenie stawów;
- zapalenie zatok;
- zapalenie ucha środkowego;
- zapalenie mięśnia sercowego;
- ropne zakażenie skóry;
- ropne zapalenie węzłów chłonnych na szyi;
- gorączka reumatyczna;
- zapalenie węzłów chłonnych.
Należy pamiętać, że przebycie płonicy nie uodparnia. Może dojść do ponownego zakażenia dziecka. Zachorować na szkarlatynę może również dorosły.
Szkarlatyna u dziecka – najczęściej zadawane pytania
Jak długo dziecko zaraża szkarlatyną?
Po 24 godzinach od podania antybiotyku dziecko zwykle nie jest już zakaźne, bez leczenia może zarażać dłużej. Decyzję o powrocie do żłobka/przedszkola podejmuje lekarz.
Czy szkarlatynę trzeba leczyć antybiotykiem?
Tak. Leczenie antybiotykowe przyspiesza zdrowienie i zmniejsza ryzyko powikłań (np. ze strony serca i stawów). Kurację trzeba przyjąć do końca.
Po czym poznać „malinowy język” i wysypkę?
Język jest żywoczerwony z uwypuklonymi brodawkami. Wysypka jest drobnoplamista, szorstka w dotyku, pojawia się na tułowiu i fałdach skórnych.
Kiedy pilnie do lekarza/SOR?
Jeśli dziecko ma trudności z oddychaniem, jest ospałe/nie pije, pojawia się wysoka gorączka nieustępująca po lekach lub objawy i ból nasilają się mimo leczenia.
Ile trwa szkarlatyna i jak przebiega?
Objawy zwykle łagodnieją w ciągu 24–48 h po rozpoczęciu antybiotyku, wysypka znika w 3–5 dni, a łuszczenie dłoni/stóp może trwać do 2 tygodni.
Jak lekarz potwierdza szkarlatynę?
Rozpoznanie wymaga potwierdzenia zakażenia paciorkowcem A. Najczęściej wystarczy szybki test antygenowy z wymazu z gardła. Przy ujemnym teście u objawowego dziecka ≥3 r.ż. zaleca się posiew.
współpraca: redakcja Mamazone
