Czym są probiotyki?
Probiotyki to bakterie, drożdże lub grzyby stanowiące naturalny element mikrobiomu, które wywierają korzystny wpływ na organizm człowieka. Ich działanie obejmuje zarówno efekty miejscowe (w jelitach), jak i ogólnoustrojowe, wspierając prawidłowe funkcjonowanie różnych układów.
W probiotykach umieszcza się tylko te szczepy bakterii, które zostały odpowiednio przebadane i mają udowodnione działanie. W zależności od ich rodzaju mogą one wpływać na organizm w różny sposób.
Do produkcji probiotyków najczęściej wykorzystuje się bakterie kwasu mlekowego z rodzaju: Lactobacillus, Bifidobacterium, Streptococcus i Lactococcus oraz drożdżaki Saccharomyces.
Aby dany szczep mógł zostać zakwalifikowany jako probiotyk, powinien spełniać kilka kryteriów, takich jak:
pochodzić z mikrobiomu ludzkiego;
nie wykazywać właściwości patogennych;
być odporny na działanie soku żołądkowego;
mieć dokładnie opisaną przynależność gatunkową;
produkować substancje o działaniu przeciwdrobnoustrojowym;
wykazywać zdolność do łączenia się z komórkami nabłonka jelitowego;
mieć udokumentowany korzystny wpływ na zdrowie na podstawie badań z udziałem ludzi.
Przeczytaj również:
Suplementy dla dzieci – czy należy je im podawać?
Rodzaje bakterii probiotycznych
Naukowcy w wyniku badań wyróżnili całą grupę bakterii probiotycznych, dlatego należy zwracać uwagę na ich nazwę przy wyborze produktu, ponieważ każdy szczep inaczej działa na organizm.
Lactobacillus acidophilus
Ten szczep bakterii możemy znaleźć w produktach spożywczych, takich jak mleko, nabiał, mięso i produkty zbożowe. Obecność bakterii w jelicie hamuje rozwój bakterii chorobotwórczych (np. zapobiega grzybicy pochwy) i wspomaga układ krążenia poprzez obniżenie cholesterolu we krwi.
Lactobacillus casei
Te dobroczynne bakterie dodawane są do produktów mlecznych. Chronią przed rozwojem guzów nowotworowych, hamują też rozwój bakterii Helicobacter pylorii (powodującej wrzody i raka żołądka).
Lactobacillus plantarum
Wpływa korzystnie na układ pokarmowy, charakteryzuje się wysoką przeżywalnością oraz przeciwdziała rozwojowi bakterii chorobotwórczych.
Lactobacillus rhamnosus GG
Bakteria zalecana w czasie i po antybiotykoterapii. Z pewnością stosowanie probiotyku wraz z antybiotykiem przyczynia się do lepszej ochrony organizmu. Poza tym bakterie te łagodzą zaparcia oraz biegunki. Stosowane także w preparatach do higieny intymnej, uzupełniają prawidłową florę bakteryjną pochwy.
Lactobacillus bulgaricus
Ten szczep bakterii pomaga strawić produkty mleczne oraz ułatwia wydalanie substancji toksycznych z jelita grubego.
Bifidobacterium longum
Gatunek bakterii, który hamuje rozwój komórek raka wątroby.
Bifidum bifidobacterium
Zapobiega infekcjom jelitowym, wzmacniając przy tym odporność całego organizmu.
Przeczytaj również:
Tran dla dzieci – czy warto suplementować tran?
Źródła probiotyków
Probiotyki dostępne są w jogurtach, kefirach, jak również w maśle i sokach owocowo-warzywnych. Warto zauważyć, że żywe kultury bakterii zawarte w zwykłym jogurcie nie są w stanie przetrwać w przewodzie pokarmowym człowieka, ponieważ są trawione, z kolei bakterie probiotyczne docierają aktywnie do jelit i dopiero tam zaczynają swoją pracę, zapobiegając powstawaniu szkodliwych bakterii.
Również w aptece znajdziemy szereg preparatów probiotycznych, zalecanych głównie podczas terapii antybiotykowej, przy biegunkach i innych zaburzeniach jelitowych. Aby zapewnić odpowiednią ilość żywych szczepów bakterii w organizmie, zaleca się regularne, codzienne spożywanie produktów probiotycznych.
Jak sprawdzić autentyczność probiotyków?
Żywność probiotyczna musi być oznaczona etykietą z dokładnym wykazem zawartych w niej szczepów bakterii. Z tego względu przy zakupie należy dokładnie czytać skład, ponieważ istnieje wiele produktów określanych mianem „probiotyczne”, mimo iż w składzie nie zawierają wcale żywych szczepów bakterii.
Zatem produkt jest probiotyczny wtedy, gdy na opakowaniu zawarta jest informacja o rodzaju, gatunku i szczepie bakterii, której użyto do jego produkcji, np. Lactobacillus casei DN 114 001. Natomiast żeby bakterie spełniały swe funkcje i poprawiały stan zdrowia organizmu, dany produkt musi zawierać co najmniej 10 milionów żywych szczepów w mililitrze.
Jak działają probiotyki?
Probiotyki wywierają wszechstronny wpływ na organizm ludzki, a niektóre z ich właściwości nadal są przedmiotem badań naukowców. W znacznej większości preparaty te są stosowane w celu odbudowania mikroflory jelitowej. Oprócz tego:
łagodzą stany zapalne;
wzmacniają układ odpornościowy;
hamują rozwój szkodliwych bakterii;
wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego;
wpływają na poprawę trawienia i przyswajania składników pokarmowych;
łagodzą dolegliwości ze strony układu pokarmowego takie jak np. biegunki;
produkują prozdrowotne składniki np. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, witaminę K, biotynę.
Przeczytaj również:
Enterol – od jakiego wieku można podawać dziecku, wskazania, dawkowanie, jak podawać, skutki uboczne
Czy dzieci powinny brać probiotyki?
W przypadku dzieci stosowanie probiotyków jest bezpieczne dla ich zdrowia, a w niektórych dolegliwościach nawet wskazane. Wybór odpowiedniego preparatu i dawki powinien jednak określić pediatra. Rodzice mogą rozważyć podawanie probiotyków w sytuacjach, takich jak:
osłabiona odporność;
infekcje przebiegające z biegunką;
częste kolki w przypadku małych dzieci;
niektóre choroby, np. zespół jelita drażliwego, AZS (atopowe zapalenie skóry), WZJG (wrzodziejące zapalenie jelita grubego);
kuracja antybiotykami i ok. miesiąc po zakończeniu terapii antybiotykowej.
Jak stosować probiotyki u dzieci?
Rodzice podający dziecku probiotyki powinni kierować się kilkoma zasadami:
rodzaj probiotyku, dawkę i czas stosowania ustala lekarz;
probiotyków nie należy wystawiać na działanie wysokich temperatur;
preparaty zawierające dobroczynne bakterie najlepiej podawać wraz z posiłkiem;
nie należy jednocześnie podawać antybiotyku z probiotykiem – zalecany odstęp to ok. 2-3 godzin;
dla lepszego efektu probiotyki warto łączyć z prebiotykami, tj. składnikami, które stanowią pożywkę dla dobrych bakterii, np. błonnikiem lub inuliną.
Przeczytaj również:
Laktoferyna – czy warto podawać ją dziecku na odporność?
Który probiotyk dla dzieci jest najlepszy?
Nie ma jednego probiotyku, który sprawdzi się u każdego dziecka. Dostępne na rynku preparaty różnią się składem i właściwościami, dlatego najlepszy wybór to taki, który odpowiada na konkretne potrzeby dziecka.
Specjaliści najczęściej zalecają dzieciom probiotyki zawierające bakterie z rodzaju: Lactobacillus (Lactobacillus plantarum, Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus acidophilus, Lactobacillus casei), Bifidobacterium (Bifidobacterium lactis, Bifidobacterium breve) oraz drożdże Saccharomyces boulardii.
Oprócz rodzaju probiotyków warto zwrócić też uwagę na formę ich podania. Probiotyki dla noworodków, probiotyki dla niemowląt i probiotyki dla małych dzieci podaje się w formie kropli. U starszych dzieci sprawdzą się kapsułki i saszetki.
Czy probiotyki wzmacniają odporność dzieci?
Regularne stosowanie probiotyków może wspierać odporność u dzieci, choć ich skuteczność zależy od szczepu. Niektóre wspomagają integralność nabłonka jelitowego (prebiotyki dla dzieci na jelita), czyli pierwszej linii obrony przed patogenami oraz modulują odpowiedź immunologiczną, aktywując limfocyty, makrofagi i produkcję przeciwciał. Część szczepów reguluje też wydzielanie cytokin, co może pomagać w łagodzeniu stanów zapalnych, np. przy alergiach.
Czy probiotyki zapobiegają infekcji przewodu pokarmowego?
Odpowiednio dobrane probiotyki mogą zmniejszyć ryzyko biegunki u dzieci, zarówno tej związanej z antybiotykoterapią, jak i infekcjami. Działają, konkurując ze szkodliwymi bakteriami o miejsce w jelitach oraz produkując substancje przeciwdrobnoustrojowe. Ich skuteczność zależy jednak od rodzaju zastosowanych szczepów.
Czy probiotyki dla dzieci mogą wywoływać skutki uboczne?
Probiotyki są na ogół bezpieczne i rzadko powodują skutki uboczne. W niektórych przypadkach mogą jednak wywołać wzdęcia, bóle brzucha, biegunki czy nadmierne gazy. Warto też pamiętać, że niektóre preparaty zawierają laktozę, dlatego dzieci z jej nietolerancją powinny otrzymać odpowiedni zamiennik.
Skąd mam wiedzieć, czy moje dziecko potrzebuje probiotyków?
Decyzja o podaniu dziecku probiotyków powinna zależeć od jego stanu zdrowia oraz występujących dolegliwości. Jeśli dziecko często dostaje antybiotyki, ma osłabioną odporność, problemy trawienne, częste biegunki czy bóle brzucha, można rozważyć zastosowanie probiotykoterapii. Jednakże powinno odbywać się pod nadzorem lekarza.
Jakie są naturalne probiotyki dla dzieci?
Bakterie probiotyczne znajdują się także w niektórych produktach spożywczych. Włączenie ich do jadłospisu dziecka może poprawić jego zdrowie i wesprzeć pracę mikrobioty jelitowej. Naturalne probiotyki znajdują się m.in. w kiszonkach, fermentowanym nabiale (jogurt, kefir, maślanka) czy pieczywie na zakwasie.
współpraca: Marta Niegierewicz
