Polio – co to za choroba?
Polio, czyli inaczej nagminne porażenie dziecięce, wirusowe zapalenie rogów przednich rdzenia kręgowego lub choroba Heinego-Medina, to zakaźna choroba wirusowa wywoływana przez wirusa polio (poliowirusa). Choć dziś wydaje się już praktycznie zapomniana, jeszcze w połowie XX wieku była powodem poważnych epidemii, szczególnie wśród najmłodszych. Wirus atakuje układ nerwowy, a w ciężkich przypadkach może prowadzić do trwałego porażenia mięśni, a w ostateczności nawet śmierci.
Zakażenie najczęściej przenosi się drogą fekalno-oralną oraz kropelkową, czyli przez kontakt z zanieczyszczoną wodą, jedzeniem, powierzchniami lub podczas kaszlu, kichania czy mówienia. Co ciekawe, u większości zakażonych choroba przebiega bezobjawowo lub z bardzo łagodnymi objawami przypominającymi przeziębienie – właśnie dlatego tak trudno było kontrolować wirusa bez skutecznej profilaktyki.
Czas wylęgania polio wynosi od 3 do 35 dni. Osoby chore mogą wydalać wirusa z kałem nawet przez 6 tygodni. Największe ryzyko zakażenia występuje od kilku dni przed pojawieniem się pierwszych symptomów aż do 3–4 tygodni po ich wystąpieniu.
Istnieją trzy odmiany wirusa polio: typ 1, 2 i 3. Przebycie zakażenia jednym z nich nie daje odporności na pozostałe, co oznacza, że w teorii można zachorować na poliomyelitis nawet trzy razy.
W znacznej części przypadków choroba przebiega bez objawów, przez co trudno ją zidentyfikować. Ewentualne symptomy polio przypominają lekkie przeziębienie czy niestrawność, co świadczy o tzw. poronnej postaci choroby. Chorzy skarżą się na biegunkę, ból gardła, gorączkę, problemy żołądkowo-jelitowe, ból głowy. Wówczas organizm samodzielnie wytwarza przeciwciała i zwalcza chorobę, tak jak w przypadku innych wirusów.
W niektórych przypadkach może dojść do aseptycznego (jałowego) zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych . Chodź brzmi to groźnie, ustępuje zazwyczaj samoistnie i nie wiąże się z powikłaniami. Leczy się objawowo – objawy są takie, jak wskazane powyżej – a pacjent nie wymaga hospitalizacji.
Najbardziej niebezpieczna postać choroby to tzw. postać porażenna, w której wirus uszkadza neurony ruchowe w rdzeniu kręgowym. Skutkiem tego jest nagłe osłabienie mięśni, niedowłady, a w najgorszym przypadku paraliż kończyn lub nawet mięśni oddechowych. To właśnie przed tą dramatyczną formą polio chroni szczepienie, które do dziś pozostaje jednym z największych sukcesów współczesnej medycyny.
Powikłania po polio
U osób, które przebyły chorobę, niezależnie od jej postaci (choć częściej w przypadku typu porażennego) może dojść do pojawienia się zespołu post-polio (PPS), nawet po 20-40 latach od zarażenia polio. Zespół porażenny dotyczy zaburzeń w obrębie mięśni i układu oddechowego oraz zwiększenia wrażliwości ze strony układu nerwowego.
https://www.mamazone.pl/badania-u-dziecka/karta-szczepien-dziecka-co-to-jest-do-czego-sluzy
Czy istnieje lek na polio?
Do tej pory nie wynaleziono leku na polio. Leczenie choroby Heinego-Medina przebiega wyłącznie objawowo, z ewentualnym wdrożeniem rehabilitacji czy wspomagania oddychania. Nie istnieje żadna terapia, która mogłaby zwalczyć wirusa – podaje się jedynie leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, a także wspomaga gospodarkę wodno-elektrolitową, żeby zapobiec wyjałowieniu organizmu i wzmocnić jego naturalny system obronny.
Szczepionka przeciw polio – nazwa
W Polsce dzieci są chronione przed polio dzięki szczepionce znanej pod nazwą IPV - to akronim angielskich słów inactivated poliovirus vaccine. Jak sama nazwa wskazuje, zawiera ona inaktywowanego (czyli martwego) wirusa, który nie wywołuje choroby, lecz skutecznie pobudza układ odpornościowy do działania. To bezpieczna i sprawdzona forma ochrony, stosowana od lat w wielu krajach rozwiniętych.
Dawniej stosowano także doustną wersję szczepionki – OPV (ang. oral poliovirus vaccine) – zawierającą żywego, osłabionego wirusa. Miała ona swoje zalety, zwłaszcza w walce z epidemiami, ale ze względu na bardzo rzadkie przypadki działań niepożądanych została wycofana z obowiązkowego kalendarza szczepień w wielu krajach, w tym również w Polsce.
Obecnie w naszym kraju dzieci otrzymują wyłącznie szczepionkę IPV, dostępną najczęściej pod nazwą handlową Imovax Polio lub jako składnik preparatów skojarzonych, takich jak:
Hexacima – szczepionka skojarzona 6w1 przeciwko błonicy, Hib, WZW typu B, krztuścowi, polio oraz tężcowi,
Infanrix hexa – szczepionka skojarzona 6w1 przeciwko błonicy, Hib, WZW typu B, krztuścowi, polio oraz tężcowi,
Infanrix-IPV + Hib – szczepionka skojarzona 5w1 przeciwko błonicy, Hib, krztuścowi, polio oraz tężcowi,
Pentaxim – szczepionka skojarzona 5w1 przeciwko błonicy, Hib, krztuścowi, polio oraz tężcowi,
Adacel Polio – szczepionka skojarzona 4w1 przeciwko błonicy, krztuścowi, polio oraz tężcowi,
Boostrix Polio – szczepionka skojarzona 4w1 przeciwko błonicy, krztuścowi, polio oraz tężcowi,
Infanrix-IPV – szczepionka skojarzona 4w1 przeciwko błonicy, krztuścowi, polio oraz tężcowi,
Tetraxim – szczepionka skojarzona 4w1 przeciwko błonicy, krztuścowi, polio oraz tężcowi.
Te szczepionki chronią jednocześnie przed kilkoma chorobami, co pozwala ograniczyć liczbę zastrzyków w ramach obowiązkowego kalendarza szczepień.
Czy szczepionka przeciw polio jest skuteczna?
Masowe szczepienia pozwalają znacznie ograniczyć, a nawet wyeliminować ryzyko nawrotu groźnych infekcji. W 1988 roku rozpoczęto ogólnoświatowy Program Eradykacji Poliomyelitis, który ma na celu całkowite zwalczenie tej zakaźnej choroby. W Polsce od ponad 40 lat nie odnotowano ani jednego zachorowania na Heinego-Medina. Wszystko dzięki szczepionkom, które – dopóki gdziekolwiek na świecie pojawiają się przypadki choroby – są i będą obowiązkowe, by nie dopuszczać do rozprzestrzeniania się choroby.
Kalendarz szczepień przeciwko polio
W Polsce szczepienie przeciwko polio znajduje się w kalendarzu szczepień obowiązkowych, co oznacza, że każde dziecko musi je otrzymać w określonym wieku. Schemat szczepień ustalany jest przez Ministerstwo Zdrowia i aktualizowany co roku, ale podstawowy harmonogram pozostaje niezmienny od lat.
Aktualnie w Polsce dzieci otrzymują cztery dawki szczepionki przeciwko polio:
Pierwsza dawka – w 3.-4. miesiącu życia,
Druga dawka – w 5.-6. miesiącu życia,
Trzecia dawka – między 16. a 18. miesiącem życia,
Czwarta (dawka przypominająca) – w 6. roku życia.
Dzięki takiemu rozłożeniu dawek organizm dziecka ma szansę wytworzyć silną i długotrwałą odporność przeciwko wszystkim typom wirusa polio.
Rodzice nie muszą sami pilnować terminów szczepień, ponieważ opiekę nad harmonogramem sprawuje lekarz pediatra lub pielęgniarka w przychodni rejonowej, którzy informują o zbliżających się terminach kolejnych dawek. Warto jednak wiedzieć, co i kiedy jest podawane, by świadomie dbać o zdrowie dziecka.
Czy szczepienie przeciw Heinego-Medina jest bezpieczne dla dziecka?
Bezpieczeństwo szczepionek to jeden z tematów, który najczęściej budzi wątpliwości rodziców. W przypadku szczepienia przeciw polio można jednak mówić o wysokim poziomie bezpieczeństwa – to preparat stosowany od wielu dziesięcioleci i dokładnie przebadany. Obecnie w Polsce używa się wyłącznie szczepionki inaktywowanej (IPV), która nie zawiera żywego wirusa.
Jak w przypadku każdej szczepionki, mogą pojawić się drobne, krótkotrwałe działania niepożądane. Najczęściej są to: zaczerwienienie lub obrzęk w miejscu wkłucia, niewielki ból, a czasem stan podgorączkowy czy rozdrażnienie u dziecka. Objawy te zwykle ustępują samoistnie w ciągu 1–2 dni i nie wymagają leczenia.
Poważne reakcje po szczepionce przeciw polio zdarzają się niezwykle rzadko i stanowią margines w stosunku do milionów bezpiecznie podanych dawek na całym świecie. Eksperci w tym temacie są zgodni – korzyści wynikające z ochrony przed groźną, potencjalnie paraliżującą chorobą, wielokrotnie przewyższają ewentualne i stosunkowo niskie ryzyko działań ubocznych.
Jak sprawdzić, czy było się szczepionym przeciwko polio?
Wielu dorosłych z pewnością zastanawia się, czy sami w dzieciństwie otrzymali szczepionkę przeciwko polio. Najprostszym sposobem, aby to sprawdzić, jest sięgnięcie do książeczki zdrowia dziecka albo indywidualnej karty szczepień. To dokumenty, w których pielęgniarka lub lekarz wpisywali daty podania poszczególnych dawek wraz z pieczątką przychodni.
Jeśli dokumentacja z dzieciństwa nie jest dostępna, można spróbować odtworzyć historię szczepień w przychodni, w której było się zarejestrowanym. Wiele placówek archiwizuje karty pacjentów nawet przez kilkadziesiąt lat. W przypadku starszych osób, które nie są pewne swojego statusu szczepienia, istnieje też możliwość wykonania badania poziomu przeciwciał przeciwko polio we krwi – choć zleca się je rzadko i zwykle tylko w wyjątkowych sytuacjach (np. przed wyjazdem do krajów aktualnie dotkniętych epidemią polio).
W praktyce większość osób urodzonych w Polsce po wprowadzeniu obowiązkowych szczepień może być pewna, że była szczepiona, ponieważ polio znajduje się w kalendarzu szczepień od wielu dekad i objęło praktycznie wszystkie roczniki dzieci.
