Chrząkanie u dziecka – przyczyny – dlaczego dziecko chrząka i charczy?

Przyczyny chrząkania u dziecka – dlaczego dziecko chrząka?

Chrząkanie u dziecka to objaw nasuwający w pierwszej kolejności podejrzenie problemów w obrębie układu oddechowego. Przyczyną pochrząkiwania u dzieci może być także refluks żołądkowo-przełykowy, nietolerancja pokarmowa czy zakażenia pasożytnicze.

W zależności od przyczyny charczenia u niemowlaka czy dziecka nieco starszego, towarzyszą inne objawy, takie jak: kaszel, odkrztuszanie plwociny, katar, wymioty, duszność.

Przyczyny charczenia u dzieci obejmują m.in.:

• zapalenie zatok przynosowych,
• nieżyt nosa,
• zapalenie gardła,
• zapalenie krtani,
• refluks,
• chorobę pasożytniczą,
• alergie pokarmowe.

Kiedy dziecko chrząka i charczy, należy upewnić w pierwszej kolejności, czy nie jest narażone na ekspozycję niekorzystnych czynników w postaci kurzu czy dymu tytoniowego. Ciągłe odchrząkiwanie może mieć także związek ze zbyt suchym powietrzem w pomieszczeniu, w którym przebywa dziecko.

Przeczytaj również:

Ulewanie u niemowlaka i noworodka – przyczyny, jak długo trwa, jak zapobiegać

Najważniejsze informacje w pigułce 

• Chrząkanie/odchrząkiwanie u niemowlęcia najczęściej bywa przejściowe i wiąże się z katarem, spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła, alergią, refluksem lub przerostem trzeciego migdałka.

• Natychmiast do lekarza: jeśli pojawiają się objawy duszności (np. jęki wydechowe, sinienie ust, bardzo szybki oddech, wciąganie międzyżebrzy), trudności w karmieniu lub bezdech.

• Leczenie zależy od przyczyny. U niemowląt farmakologii refluksu nie stosuje się rutynowo, a pierwsze kroki to m.in. modyfikacja karmień, zagęszczanie pokarmu, higiena nosa, kontrola alergenów.

Kiedy chrząkanie u niemowlaka jest niebezpieczne?

Zadzwoń po pomoc/udaj się na SOR, gdy u dziecka występują:

• Jęki wydechowe, nasilona praca mięśni oddechowych, sinienie (centralna sinica), powtarzające się bezdechy;

• Trudności w karmieniu, spadek ilości mokrych pieluch, oznaki odwodnienia, letarg.

Katar, pociąganie nosem i charczenie u dziecka – co to znaczy?

W przypadku zapalenia dolnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzeli, oskrzelików, zapalenie płuc) zazwyczaj najpierw mamy do czynienia z objawami prodromalnymi (poprzedzającymi pełnoobjawową chorobę) – ogólne rozbicie, rozdrażnienie, katar, ból gardła, ból głowy, stany podgorączkowe. Następnie pojawia się kaszel suchy, potem mokry, z odkrztuszaniem wydzieliny i chrząkaniem dziecka. Lekarz w badaniu stwierdza zmiany osłuchowe, które potwierdzają zapalenie dolnych dróg oddechowych.

Chrząkanie, czy też tak zwane charczenie u dziecka może wystąpić również w zapaleniu zatok przynosowych. Towarzyszy mu wtedy silny ból głowy. Dzieje się tak, ponieważ wydzielina z zatok spływa po tylnej ścianie gardła, drażniąc je. W konsekwencji mamy do czynienia z charczeniem i odkrztuszaniem wydzieliny przez dziecko.

Alergiczny nieżyt nosa to kolejna przyczyna ciągłego chrząkania u dziecka, jeśli alergia nie jest prawidłowo leczona. Mechanizm jest podobny jak w zapaleniu zatok przynosowych – śluzowa wydzielina z nosa spływa po tylnej ścianie gardła, do dróg oddechowych powodując, charczenie i kaszel. Objawom tym będzie towarzyszyła surowicza wydzielina z nosa, uczucie zatkania nosa. Może współwystępować zapalenie spojówek (zaczerwienienie, obrzęk, światłowstręt, łzawienie).

Przerost migdałka gardłowego objawia się chrumkaniem u dziecka w ciągu dnia z nasileniem podczas wysiłku, chrapaniem podczas snu, spaniem z otwartą buzią. Ponadto może wystąpić niedosłuch oraz częste infekcje dróg oddechowych.

Chrząkanie u dziecka po infekcji może być wynikiem nadreaktywności oskrzeli po infekcji. Nadreaktywność ta będąca stanem zejściowym wirusowego zapalenia oskrzeli może utrzymywać się nawet 2 miesiące.

Przeczytaj również:

Zgrzytanie zębami u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Pochrząkiwanie u dzieci – refluks i alergia – co podać?

Najczęstszą przyczyną chrząkanie u dziecka ze strony układu pokarmowego jest refluks żołądkowo-przełykowy. Polega on na biernym cofaniu się treści żołądkowej do przełyku. U niemowląt dolny zwieracz przełyku nie jest w pełni rozwinięty, a pojemność żołądka jest mała – to sprzyja rozwojowi refluksu i ulewaniom. Takie ulewania i zarzucania treści pokarmowej powodują charczenia u niemowlaka podczas jedzenia lub po jego zakończeniu.

Lekarz może zdiagnozować refluks na podstawie samego wywiadu, inwazyjne badania endoskopowe nie zawsze są potrzebne i niezbędne. W leczeniu dąży się do likwidacji przyczyny o ile jest znana. U niemowląt, które cierpią na refluks stosuje się terapię ułożeniową, mieszanki antyrefluksowe bądź zagęszczanie mleka kobiecego specjalnymi preparatami dostępnymi w aptekach.

Ciągłe odchrząkiwanie u dziecka może wywoływać alergia pokarmowa. Niemowlę chrząka w takiej sytuacji dlatego, że w wyniku nietolerancji pokarmowej dochodzi do ulewań i wymiotów. Ale nie jest to jedyna manifestacja alergii. Może występować także brak łaknienia, biegunka, kolka jelitowa, wzdęcia czy zaparcia. Ponadto możliwe są objawy ze strony skóry (wysypka, atopowe zapalenie skóry, świąd, pokrzywka, obrzęk) czy układu oddechowego (astma, nieżyt nosa). Pokarmami uczulającymi są najczęściej orzeszki, cytrusy, białko jaja kurzego, białka mleka, ryby, soja, kakao, skorupiaki.

W leczeniu chrząkania na tle alergicznym stosuje się eliminację czynnika uczulającego, o ile jest poznany. Jeśli u starszych dzieci do stękania i chrumkania dołączają się objawy ze strony skóry i dróg oddechowych (astma, alergiczny nieżyt nosa), wskazana jest konsultacja specjalistyczna w celu włączenia odpowiedniego leczenia farmakologicznego i odczulającego.

Przeczytaj również:

Wiotkość krtani u niemowląt – przyczyny, objawy, leczenie wiotkiej krtani u dziecka

Chrząkanie u dzieci na tle nerwowym

Tiki nerwowe to mimowolne, powtarzalne ruchy określonych części ciała. Tiki nerwowe u dzieci występują zdecydowanie częściej niż u dorosłych. Objawiają się one najczęściej nagłymi skurczami mięśni twarzy i/lub ramion (na przykład: mruganie, marszczenie czoła, potrząsanie głową, wzruszanie ramionami).

Do tików zalicza się także efekty dźwiękowe, będące również skutkiem nagłego mimowolnego skurczu mięśni. Są to głównie: chrząkanie, odkrztuszanie, pociąganie nosem.

Chrząkanie z nerwów pojawia się najczęściej w dzieciństwie lub w okresie dojrzewania i zwykle mija samoistnie. Ponieważ sytuacje stresowe mogą wywoływać i nasilać tiki nerwowe – w ich leczeniu stosuje się leki uspokajające oraz psychoterapię. Środków na uspokojenie lepiej nie aplikować maluchowi na własną rękę. O tym, co podać dziecku, gdy chrząka ze stresu, powinien zdecydować lekarz.

Chrząkanie u dziecka a robaki

Przyczyną ciągłego kaszlu i chrząkania u dziecka może być zakażenie glistą ludzką – choroba zwana glistnicą. Dziecko zaraża się jajami glisty jedząc nieumyte owoce i warzywa. Połknięte jaja wędrują do jelita cienkiego, tam dojrzewają, przekształcają się w larwy, które z kolei migrują naczyniami krwionośnymi do wątroby i dalej do płuc, a stamtąd wraca połknięta do jelita cienkiego.

Objawy zależą od miejsca bytowania pasożyta. Najczęściej, występuje wysypka, zgrzytanie zębami podczas snu, stany podgorączkowe, wymioty, suchy kaszel i chrząkanie. Do diagnostyki służy badanie kału oraz badanie krwi. W leczeniu stosuje się odpowiednie leczenie przeciwpasożytnicze. Pomocniczo stosuje się dietę ubogą w węglowodany, bogatą w białka.

Przeczytaj również:

Alergia u dziecka – co najczęściej uczula dzieci?

Najczęstsze przyczyny chrząkania u niemowląt

Chrząkanie u dziecka – jak możesz mu pomóc w domu

Chrząkanie u niemowlęcia bardzo często ma proste przyczyny – spływanie wydzieliny z nosa, podrażnienie śluzówki czy niewielki refluks po karmieniu. W większości przypadków można dziecku pomóc domowymi sposobami, bez leków. Oto, co warto zrobić krok po kroku:

1. Ułatw dziecku oddychanie

U niemowląt nos jest bardzo wąski, dlatego nawet niewielka ilość wydzieliny może utrudnić oddychanie.

• Codziennie oczyszczaj nosek roztworem soli fizjologicznej lub wodą morską.

• Po kilku minutach delikatnie odciągnij wydzielinę aspiratorem – najlepiej przed karmieniem i snem.

• Unikaj mocnych irygacji (np. dużych strzykawek), bo mogą podrażnić śluzówkę.

2. Dbaj o powietrze w pokoju

Zbyt suche lub duszne powietrze nasila chrząkanie.

• Utrzymuj wilgotność powietrza na poziomie 35–50%. Możesz używać nawilżacza lub rozwieszać wilgotne ręczniki.

• Regularnie wietrz pokój, ale unikaj przeciągów.

• Zadbaj, by w sypialni dziecka nie było dymu papierosowego, odświeżaczy powietrza czy zapachowych świec – podrażniają drogi oddechowe.

3. Zadbaj o karmienie

Po karmieniu maluch może odchrząkiwać z powodu cofania się pokarmu (refluksu).

• Podawaj mniejsze porcje, ale częściej.

• Staraj się, by dziecko po karmieniu było trzymane przez kilka minut w pozycji pionowej.

• Jeśli karmisz butelką, upewnij się, że smoczek nie przepuszcza zbyt dużo powietrza.

• Nie kładź dziecka na brzuszku ani nie stosuj poduszek „antyrefluksowych” bez konsultacji z lekarzem – mogą być niebezpieczne.

Przeczytaj również:

Alergia pokarmowa u niemowląt – jak wygląda, jak rozpoznać i leczyć?

4. Uporządkuj przestrzeń dziecka

Kurz, roztocza i alergeny często nasilają chrząkanie.

• Ogranicz ilość pluszaków, pierz pościel w 60°C, często odkurzaj.

• Zwróć uwagę na wilgoć – pleśń i grzyby również mogą drażnić drogi oddechowe.

• Nie używaj silnych środków czystości i zapachowych płynów do płukania tkanin.

5. Obserwuj, ale nie panikuj

Zwróć uwagę, czy chrząkaniu nie towarzyszą inne objawy – gorączka, duszność, sinienie, trudności w karmieniu czy szybki oddech.  Jeśli tak się dzieje, skontaktuj się z lekarzem pediatrą – może być potrzebna konsultacja laryngologiczna lub dodatkowe badania.

Chrząkanie u dziecka – kiedy udać się do lekarza?

Jeśli chrząkanie u malucha utrzymuje się dłużej niż kilka dni, warto skonsultować się z pediatrą. Wizyta nie musi oznaczać niczego poważnego – jej celem jest znalezienie źródła problemu i dobranie odpowiedniego postępowania.

Oto, jak może wyglądać taka wizyta krok po kroku:

1. Szczegółowy wywiad

Na początku lekarz dokładnie wypyta Cię o:

• kiedy pojawiło się chrząkanie i czy nasila się w nocy lub po karmieniu,

• czy dziecko ma katar, kaszel, gorączkę, trudności z karmieniem lub snem,

• jak przebiega karmienie i czy dziecko przybiera na wadze,

• czy w otoczeniu jest dym tytoniowy lub alergeny (np. zwierzęta, kurz, pleśń).

To bardzo ważne informacje – często już sam wywiad pozwala ustalić przyczynę.

2. Badanie dziecka

Pediatra dokładnie obejrzy i osłucha malucha:

• Ocenia oddech – czy jest spokojny, bez świstów i wciągania skóry między żebrami.

• Zagląda do nosa, gardła i uszu, żeby sprawdzić, czy nie ma infekcji, gęstej wydzieliny lub oznak przerostu migdałka.

• Czasami wykonuje pomiar saturacji, czyli nasycenia krwi tlenem – to szybkie i bezbolesne badanie.

• Jeśli dziecko ma przewlekłe objawy, lekarz może zalecić RTG nosa lub badanie endoskopowe nosogardła (w znieczuleniu miejscowym) – to standardowa procedura u starszych niemowląt i dzieci.

Przeczytaj również:

Ból gardła u dziecka – jakie są przyczyny i jak leczyć?

3. Dodatkowe konsultacje lub badania

W zależności od tego, co lekarz zauważy:

• Laryngolog dziecięcy może obejrzeć nos i gardło kamerą (sprawdza przerost trzeciego migdałka lub wady krtani).

• Gastroenterolog ocenia, czy chrząkanie nie jest skutkiem refluksu żołądkowo-przełykowego – czasem zaleca krótką próbę diety eliminacyjnej lub badanie pH-metryczne.

• Alergolog może zlecić testy, jeśli dziecko ma objawy alergii (np. wodnisty katar, świąd nosa).

• W rzadkich przypadkach lekarz zaleci badania obrazowe (np. USG, RTG klatki piersiowej) lub skieruje do specjalisty od zaburzeń oddychania podczas snu.

4. Jak wygląda leczenie?

Po zebraniu wszystkich informacji lekarz dobiera leczenie dopasowane do przyczyny:

• Przy infekcjach – zazwyczaj tylko oczyszczanie nosa i nawodnienie.

• Przy refluksie – modyfikacja karmienia, pozycjonowanie po posiłku, rzadko leki.

• Przy alergii – higiena nosa, unikanie alergenów, czasem leki donosowe.

• Przy przeroście migdałka – obserwacja lub skierowanie na zabieg adenoidektomii.

• Przy laryngomalacji – zwykle obserwacja; w cięższych przypadkach krótki zabieg poprawiający drożność krtani.

5. Co możesz zrobić jako rodzic

Nie bój się pytać – lekarz chętnie wyjaśni, co widzi i dlaczego zaleca dane badania. Zapisuj objawy dziecka (kiedy chrząka, jak długo, w jakich sytuacjach) – to bardzo pomaga w diagnozie.

Warto też pamiętać, że większość przypadków chrząkania u niemowląt ma łagodny charakter i ustępuje samoistnie, gdy drogi oddechowe dojrzewają. Regularna obserwacja i spokojna współpraca z lekarzem to najlepsze, co możesz zrobić dla swojego malucha.

Leczenie – co mówi najnowsza medycyna (2024–2025)

Sposób leczenia chrząkania u niemowląt zależy przede wszystkim od przyczyny. Najnowsze wytyczne lekarzy pediatrów i specjalistów z całej Europy podkreślają, że zanim sięgnie się po leki, należy wprowadzić proste, bezpieczne zmiany w codziennej opiece nad dzieckiem.

Oto, jak wygląda to według aktualnych zaleceń:

Refluks żołądkowo-przełykowy (GER/GERD)

U większości niemowląt refluks to zjawisko fizjologiczne – cofanie się pokarmu po karmieniu jest częste i zwykle niegroźne.
Nowe wytyczne (NASPGHAN/ESPGHAN 2024) mówią jasno:

• Najpierw stosuje się niefarmakologiczne metody – mniejsze, ale częstsze karmienia, unikanie przekarmiania i delikatne zagęszczanie pokarmu (po konsultacji z lekarzem).

• Jeśli dziecko karmione mlekiem modyfikowanym nie reaguje, można rozważyć mieszankę hydrolizowaną przez 2–4 tygodnie.

• Leki obniżające wydzielanie kwasu (tzw. inhibitory pompy protonowej) podaje się tylko wtedy, gdy refluks powoduje nadżerki w przełyku lub utratę masy ciała. Kuracja trwa zwykle 4–8 tygodni i odbywa się pod kontrolą lekarza.

Przeczytaj również:

Krople do nosa dla dzieci – na zatkany nos, zatoki, katar alergiczny

Refluks krtaniowo-gardłowy (LPR)

LPR to tzw. „refluks cichy” – objawia się chrząkaniem, kaszlem lub chrypką, ale bez ulewania.
Według europejskiego konsensusu z 2024 r. leczenie polega przede wszystkim na:

• modyfikacji diety (unikanie przejedzenia, odpowiednie odstępy między karmieniami),

• redukcji stresu i napięcia mięśniowego u starszych dzieci,

• stosowaniu alginianów lub leków zobojętniających kwas, które tworzą barierę ochronną w przełyku,

• lekach hamujących wydzielanie kwasu (PPI) tylko w uzasadnionych przypadkach i na możliwie krótki czas.

Leczenie trwa minimum 2 miesiące, a dawki stopniowo się zmniejsza po poprawie.

Przerost trzeciego migdałka

Jeśli chrząkaniu towarzyszy ciągły katar, oddychanie przez usta, chrapanie lub problemy ze słuchem, przyczyną może być przerośnięty trzeci migdałek.

• Lekarz laryngolog oceni jego wielkość i drożność nosa.

• Gdy migdałek powoduje powtarzające się infekcje lub bezdechy senne, rozważa się zabieg usunięcia (adenoidektomię).
  

Alergie i nadwrażliwość błony śluzowej

Chrząkanie może też być efektem alergicznego nieżytu nosa – zwłaszcza jeśli dziecko ma wodnisty katar, często kicha lub pociera nosek.
W takim przypadku leczenie polega na:

• oczyszczaniu nosa solą fizjologiczną,

• unikanie alergenów (kurzu, dymu tytoniowego, zwierząt, pleśni),

• stosowaniu donosowych leków przeciwzapalnych (glikokortykosteroidy) u starszych dzieci,

• a w przewlekłych przypadkach – rozważeniu immunoterapii (odczulania).

Laryngomalacja i inne wady krtani

U niektórych niemowląt chrząkanie lub świsty wynikają z wiotkości krtani (laryngomalacji).

• W większości przypadków dziecko z tego wyrasta w ciągu pierwszego roku życia.

W cięższych sytuacjach, gdy pojawiają się trudności z karmieniem lub oddychaniem, laryngolog może zaproponować niewielki zabieg poprawiający drożność krtani (supraglottoplastyka).
Najnowsze badania z 2024–2025 roku pokazują, że ten zabieg jest bardzo skuteczny i poprawia komfort oddychania oraz karmienia.

Tiki (np. nawykowe „odchrząkiwanie”)

Jeśli chrząkanie utrzymuje się wiele tygodni, ale dziecko nie ma kataru ani innych objawów, może to być tik foniczny – nawykowe dźwięki pojawiające się np. w stresie.
Według europejskich zaleceń (ESSTS 2022):

• Najskuteczniejsze są terapie behawioralne (np. CBIT – nauka kontrolowania tików).

• Leki stosuje się tylko w wyjątkowych przypadkach.

Co najważniejsze

🔹 Nie stosuj żadnych syropów ani leków przeciwkaszlowych u niemowląt bez zalecenia lekarza.
🔹 Większość przypadków chrząkania ma łagodny, przemijający charakter.
🔹 Kluczem jest obserwacja dziecka, higiena nosa i spokojna współpraca z pediatrą.

Chrząkanie u dziecka – o co najczęściej pytają rodzice

1. Czy chrząkanie u niemowlęcia to coś groźnego?

Nie zawsze. W większości przypadków chrząkanie to naturalna reakcja na zalegającą wydzielinę w nosie lub gardle. Jeśli dziecko oddycha spokojnie, dobrze je i przybiera na wadze – zwykle nie ma powodu do niepokoju.

2. Kiedy chrząkanie powinno mnie zaniepokoić?

Zgłoś się do lekarza, jeśli maluch ma trudności z oddychaniem, szybki oddech, sinieje, jęczy przy wydechu, odmawia jedzenia lub traci na wadze. To mogą być objawy poważniejszego problemu wymagającego pilnej oceny.

3. Czy chrząkanie może być objawem refluksu?

Tak, czasami. Refluks u niemowląt jest częsty i zwykle łagodny, ale jeśli maluch często ulewa, krztusi się przy karmieniu albo ma trudności z przybieraniem na wadze, pediatra może zalecić zmianę sposobu karmienia lub krótką próbę leczenia.

4. Czy można leczyć chrząkanie domowymi sposobami?

Tak, jeśli dziecko nie ma objawów alarmowych. Pomagają:

• regularne oczyszczanie nosa solą fizjologiczną,

• utrzymywanie wilgotnego i czystego powietrza w pokoju,

• mniejsze, częstsze karmienia, jeśli podejrzewasz refluks.

Nie stosuj żadnych leków „na kaszel” czy syropów bez konsultacji z lekarzem.

5. Czy chrząkanie może mieć związek z alergią?

Tak, szczególnie jeśli towarzyszy mu wodnisty katar, kichanie lub pocieranie nosa. U starszych dzieci można wykonać testy alergiczne. W przypadku potwierdzonej alergii lekarz może zalecić odpowiednie leczenie i unikanie alergenów w domu.

6. Czy chrząkanie to zawsze problem z nosem lub gardłem?

Nie. Czasem przyczyną może być wiotkość krtani (laryngomalacja) lub tzw. tik foniczny – nawykowe odchrząkiwanie u starszego dziecka. W obu sytuacjach potrzebna jest ocena specjalisty, ale najczęściej nie są to poważne choroby.

7. Jak długo może utrzymywać się chrząkanie?

Jeśli wynika z infekcji lub spływania wydzieliny, zwykle ustępuje w ciągu kilku dni do dwóch tygodni. Jeśli trwa dłużej niż 4 tygodnie, nasila się lub towarzyszą mu inne objawy (chrypka, chrapanie, duszność), warto zgłosić się do pediatry lub laryngologa.

współpraca: redakcja Wylecz.to