Krew w kale niemowlaka – czy to choroba?
Obecność krwi w kale u dziecka może świadczyć o procesach chorobowych toczących się w górnym lub dolnym odcinku przewodu pokarmowego. Czasem jest wynikiem połykania krwi (dotyczy to dzieci karmionych piersią, które mogą połykać krew z podrażnionych sutków matki).
Na miejsce pochodzenia krwawienia w dużej mierze wskazuje wygląd i kolor stolca u niemowlaka. Jeżeli krwawienie ma miejsce w górnym odcinku przewodu pokarmowego lub źródłem krwi w stolcu jest połknięta krew, objawem są czarne nitki w kupce niemowlaka – smoliste stolce (krew ulega bowiem przemianom w żołądku).
Krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego, które występuje częściej, manifestuje się obecnością świeżej, czerwonej krwi w stolcu (można zaobserwować czerwony stolec lub jedynie niteczki świeżej krwi na stolcu) albo skrzepów krwi w kale.
Przeczytaj również:
Witamina K dla noworodka (domięśniowo i doustnie) – dlaczego jest tak ważna?
Krew w stolcu może być jawna (widoczna gołym okiem) lub utajona, wykrywana jedynie w badaniach laboratoryjnych.
Czasami zdarza się, że rodzice źle interpretują kolor stolca u dziecka – czerwony kał wcale nie musi świadczyć o obecności krwi, może pojawić się też po spożyciu buraków. Czasem także krew obecna na stolcu w pieluszce może pochodzić z innych źródeł niż przewód pokarmowy – może być wynikiem podrażnienia skóry (np. przy odparzeniu pieluszkowym) lub może pochodzić z dróg rodnych u dziewczynek (delikatne krwawienie może być naturalnym objawem zmian hormonalnych).
Przeczytaj również:
Biegunka u dziecka – co podać, jak zatrzymać, ile trwa
Krew w kupce niemowlaka – przyczyny
Najczęstszą przyczyną obecność krwi w kupce u niemowlaka jest alergiczne zapalenie jelita grubego. Zwykle jest ono wynikiem alergii na białko mleka krowiego.
Krew w stolcu u dzieci z alergią na białko mleka krowiego może być jawna (najczęściej ma wówczas postać smużek krwi w kupce, czasem pojawiają się większe ilości krwi) lub utajona.
Dziecko może mieć problemy z rytmem wypróżnień (biegunka lub zaparcie), może słabo przybierać na masie ciała, mieć bóle brzucha, obserwowany jest także śluz w kale niemowlaka.
Kolejną z dość częstych przyczyn obecności krwi w stolcu u dziecka jest zaparcie stolca. Niteczki krwi w kupce niemowlaka mogą pojawić się przy podrażnieniu śluzówki odbytnicy podczas oddawania twardych, zbitych stolców. Krew w kale przy zaparciach jest świeża, żywoczerwona.
Jeżeli niemowlę jest karmione piersią, przyczyną obecności niewielkiej ilości krwi w kale dziecka może być połknięcie krwi z podrażnionych sutków matki.
Innymi przyczynami krwi w kupce niemowlaka są:
1. przyczyny ze strony dolnego odcinka przewodu pokarmowego:
- biegunki infekcyjne,
- uchyłek Meckela (objawia się obecnością krwi „czekoladowej” i świeżej w stolcu);
- urazy i podrażnienia (bardzo rzadką przyczyną jest podrażnienie wskutek molestowania dziecka);
- szczelina odbyt;
- martwicze zapalenie jelit;
- dysplazje naczyniowe i rozwojowe;
- wgłobienie jelit – jest to ostra choroba chirurgiczna objawiająca się napadowymi bólami brzucha oraz oddawaniem krwistych, śluzowych stolców o wyglądzie galaretki porzeczkowej;
- skręt jelit;
- paciorkowcowe zapalenie odbytu;
- choroba Hirschprunga.
2. przyczyny ze strony górnego odcinka przewodu pokarmowego:
- ciało obce w przewodzie pokarmowym;
- urazy, np. wskutek zakładania sondy do żołądka;
- żylaki przełyku;
- wrzód trawienny (najczęściej mamy tu do czynienia z ostrym, stresowym wrzodem żołądka);
- zapalenie śluzówki przełyku lub żołądka;
- malformacje naczyniowe i inne dysplazje rozwojowe;
- niedobór witaminy K i zaburzenia krzepnięcia na innym tle.
Krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego występują zdecydowanie częściej i zwykle mają mniej dynamiczny przebieg.
Krew utajona w kale u niemowlęcia najczęściej świadczy o alergii na białko mleka krowiego. Może pojawić się także w innym przypadku niewielkich, niewidocznych makroskopowo krwawień, np. w przebiegu infekcji jelitowych.
Przeczytaj również:
Ulewanie u niemowlaka i noworodka – przyczyny, jak długo trwa, jak zapobiegać
Biegunka z krwią u niemowlaka – czy to groźny objaw?
Krwiste, śluzowate biegunki u niemowlaka mogą być spowodowane alergicznym zapaleniem jelita grubego, ale często pojawiają się także w wyniku infekcji jelitowych. Krew w stolcu może wystąpić w trakcie zakażeń wirusowych (np. rotawirusem lub adenowirusem) albo bakteryjnych (np. przy salmonellozie albo shigellozie).
Krwista biegunka u noworodków urodzonych przedwcześnie może świadczyć o martwiczym zapaleniu jelita grubego (NEC). Poważnymi przyczynami krwistych biegunek mogą być też skręt jelit oraz wgłobienie.
Przeczytaj również:
Gorączka i wymioty u dziecka – jakie są przyczyny, kiedy lekarz, co robić i co podać?
Krew w kupce niemowlaka – co robić?
Jak już wspomniano, najczęstszą przyczyną obecność krwi w kale niemowlęcia jest alergiczne zapalenie jelita grubego, zwykle wskutek alergii na białko mleka krowiego. Postępowaniem z wyboru w tej sytuacji jest dieta eliminacyjna zakładająca całkowite wykluczenie z diety mleka i jego przetworów. Jeżeli dziecko jest karmione wyłącznie piersią, zaleca się dietę eliminacyjną u matki.
U dzieci karmionych mieszankami mlecznymi lub u tych, u których dieta eliminacyjna u matki okazała się niewystarczająca, stosuje się hydrolizaty mleka krowiego o wysokim stopniu hydrolizy.
Przy rozszerzaniu diety dziecka należy pamiętać o tym, że dziecko nie może spożywać również przetworów mlecznych, np. masła czy serów. Nie zaleca się także wprowadzania mleka koziego i jego przetworów – jego alergeny są zbliżone do alergenów mleka krowiego i istnieje bardzo duże ryzyko alergii krzyżowej.
Po wprowadzeniu diety eliminacyjnej krew w kale może utrzymywać się jeszcze przez kilka tygodni. Jeżeli po ok. 6 tygodniach od wprowadzenia i przestrzegania restrykcyjnej diety objawy utrzymują się, konieczne jest rozważenie innych przyczyn krwi w stolcu i poszerzenia diagnostyki m.in. o badanie kolonoskopowe i inne badania kału u niemowlaka.
Przeczytaj również:
Mleko kozie dla dzieci – dlaczego budzi kontrowersje? Kiedy je podawać? Dla alergika?
Krew w stolcu u niemowlaka – kiedy do lekarza?
Każdy przypadek obecności krwi w kale u dzieci powinien zostać skonsultowany z lekarzem. Podstawą diagnostyki jest badanie podmiotowe i przedmiotowe.
W trakcie badania podmiotowego lekarz zada pytania m.in. o: dynamikę, nasilenie i początek pojawienia się objawów, o dietę dziecka i matki karmiącej, o inne objawy towarzyszące, o rytm wypróżnień, o przybieranie na masie.
Na podstawie badania podmiotowego i przedmiotowego (z oceną okolicy odbytu i badaniem per rectum) lekarz podejmuje decyzję odnośnie: dalszej diagnostyki: wykonania badań laboratoryjnych, ewentualnej diagnostyki alergologicznej (w przypadku podejrzenia alergii na białko mleka krowiego najistotniejsze znaczenie ma próba prowokacji), wykonania badań endoskopowych (kolonoskopia lub sigmoidoskopia).
Konsultacji lekarskiej w trybie pilnym wymaga nagłe, nasilone krwawienie z przewodu pokarmowego, pogarszanie się stanu ogólnego dziecka, a także krwawienie, któremu towarzyszą inne niepokojące objawy (np. nasilony, okresowy niepokój świadczący o napadowych bólach brzucha, których przyczyną może być np. wgłobienie).
Nowe informacje i perspektywy
W ostatnich latach europejskie i amerykańskie publikacje podkreślają, że choć obecność krwi w stolcu niemowlaka bywa źródłem ogromnego niepokoju dla rodziców, to w wielu przypadkach przyczyną są łagodne stany, ale należy uważnie obserwować oraz zasięgnąć opinii pediatry.
W przeglądzie pochodzącym z 2024 r. stwierdzono, że u niemowląt ≤ 3 miesięcy hematochezja (widoczna krew w stolcu) ma coraz częstsze odnotowywane występowanie i że w etiologii coraz częściej pojawiają się czynniki alergiczne związane z białkiem pokarmowym.
Z kolei przegląd włosko-szwajcarski dotyczący krwawienia z przewodu pokarmowego u dzieci (rok 2024) wskazuje, że u niemowląt zdrowo wyglądających poniżej 6 miesięcy najczęstszymi przyczynami są zakażenia jelitowe lub alergiczne zapalenie odbytnicy i okrężnicy wywołane białkami pokarmowymi
W praktyce oznacza to, że ocenę przyczyn krwi w kupce niemowlaka należy dostosować do wieku, stanu ogólnego dziecka oraz towarzyszących objawów (temperatura, bóle brzucha, wymioty, pogorszenie przyrostu masy ciała).
Nowoczesne metody diagnostyki i leczenia
W zakresie diagnostyki coraz częściej stosowane są mniej inwazyjne i bardziej ukierunkowane metody – np. u noworodków i wcześniaków w oddziałach intensywnej opieki zastosowanie ultrasonografii przyłóżkowej oraz oznaczanie kalprotektyny w stolcu.
W europejskich wytycznych dziecięcej gastroenterologii (np. European Society for Paediatric Gastroenterology Hepatology and Nutrition – ESPGHAN) pojawiają się narzędzia oceny, które pozwalają lekarzom szybciej zawęzić zakres przyczyn.
Jeśli chodzi o leczenie, w przypadkach alergicznej proktokolitis (FPIAP) zalecane jest usunięcie czynnika drażniącego – np. wykluczenie białka mleka krowiego z diety mamy karmiącej lub zmiana mieszanki na hipoalergiczną, co w większości przypadków skutkuje poprawą w ciągu 1–2 tygodni.
W przypadkach infekcji jelitowej lub poważniejszego krwawienia stosuje się – zgodnie z najnowszymi wytycznymi – wsparcie płynowe, obserwację i w razie potrzeby hospitalizację – kierując się m.in. szybkim spadkiem ciśnienia, tachykardią, spadkiem perfuzji.
Ponadto coraz powszechniejsze stają się programy monitorowania oraz edukacji rodziców, które mają na celu wcześniejsze rozpoznanie sytuacji alarmowych (np. znaczna ilość krwi, objawy ogólne, zaburzenia świadomości) oraz szybkie skierowanie do pediatry lub szpitala.
Przeczytaj również:
Nietypowy kolor moczu u dziecka – jaka barwa moczu oznacza chorobę?
Wskazówki dla rodziców
Jeśli Twoje dziecko ma widoczną krew w kupce, warto uważnie obserwować stan ogólny dziecka – czy rośnie i przybiera na wadze, czy je spokojnie, czy nie ma gorączki, wymiotów czy wzdęć brzuszka. W przypadku gdy dziecko wygląda zdrowo, dobrze się rozwija, krew wytępuje w małej ilości w formie paska lub plamki, można najpierw skonsultować się z lekarzem rodzinnym lub neonatologiem.
Jeżeli jednak pojawiają się dodatkowe niepokojące objawy – gorączka, luźne stolce z dużą ilością krwi, wymioty, utrata apetytu czy też dziecko jest wcześniakiem – należy niezwłocznie udać się do szpitala.
Europejskie wytyczne podkreślają, że choć większość przypadków jest łagodna i nie wymaga interwencji chirurgicznej, to nigdy nie należy ignorować objawu, którym jest krew w stolcu.
Najczęściej zadawane pytania i odpowiedzi
Pytanie 1: Czy każda krew w stolcu niemowlaka oznacza coś poważnego?
Odpowiedź: Nie. U wielu dzieci przyczyną jest np. pęknięcie drobnej szczeliny odbytu (szczelina odbytu) albo połknięcie niewielkiej ilości krwi przez pękniętą brodawkę karmiącej mamy – co może prowadzić do krwistego śladu w kupce dziecka. W takich przypadkach dziecko wygląda dobrze, przyrost masy jest właściwy i nie występują inne objawy.
Pytanie 2: Kiedy należy pilnie zgłosić się z dzieckiem do lekarza lub do szpitala?
Odpowiedź: Gdy obok krwi w kupce pojawiają się dodatkowe objawy: gorączka, wymioty, słabość, zmniejszona ilość moczu, wzdęty brzuch, wcześniactwo lub dziecko wyraźnie gorzej się czuje – wtedy należy działać szybko, ponieważ może być to sygnał poważniejszej choroby.
Pytanie 3: Jakie leczenie będzie potrzebne?
Odpowiedź: To zależy od przyczyny. W przypadku drobnej szczeliny – często wystarczy zadbanie o miękkość stolca. W przypadku alergii pokarmowej – konieczna jest zmiana diety mamy lub mieszanki. W przypadku infekcji, poważnych objawów – leczenie szpitalne, diagnostyka i ewentualna interwencja specjalistyczna. Najnowsze metody obejmują oznaczanie kalprotektyny i ultrasonografię łóżkową u najmłodszych.
współpraca: redakcja Mamazone
