Województwa w Polsce – lista i krótka charakterystyka dla uczniów

Co to są województwa?

Województwa to wyznaczone obszary państwa, które mają własne organy samorządowe (takie jak sejmiki województw – organ uchwałodawczy) oraz organy administracji rządowej (takie jak urzędy wojewódzkie – organ wykonawczy).

Pierwsze województwa w Polsce zostały wydzielone około XIV wieku z ziem dawnych księstw dzielnicowych. W XV–XVIII wieku pełniły rolę podstawowych jednostek szlacheckiego samorządu stanowo-terytorialnego. Współczesne województwa mają inne funkcje, a działania samorządu obejmują m.in. wykonywanie zadań wyznaczonych przez administrację państwową, jak i odpowiadanie na potrzeby zbiorowe wspólnoty lokalnej (w szczególności jest to nadzorowanie rozwoju regionu jako całości). Ta autonomia dotyczy m.in. kwestii edukacji (licea profilowane, szkoły wyższe), zdrowia (szpitale specjalistyczne) czy infrastruktury.

Obecnie w Polsce istnieje 16 województw. Każde z nich ma specyficzne cechy geograficzne, kulturowe i gospodarcze. Podział Polski na województwa jest często wykorzystywany w celach statystycznych, planowania rozwoju regionalnego, a także w administracji publicznej. Województwa pełnią kluczową rolę w decentralizacji władzy i umożliwiają skupienie się na konkretnych potrzebach i wyzwaniach danego regionu.

Podział administracyjny Polski historycznie

Od momentu wprowadzenia trójstopniowego podziału administracyjnego Polski (1 stycznia 1999 roku), kształtowanie się struktury terytorialnej kraju przeszło zasadniczą transformację. Zgodnie z nowym modelem, Polska podzielona została na 16 województw, 380 powiatów (w tym miast na prawach powiatu) oraz 2489 gmin, zastępując wcześniejszy dwustopniowy podział administracyjny, obowiązujący od 1975 roku. W kolejnych latach następowały niewielkie korekty i tak w roku 2024 mamy (stan na 1 stycznia): 16 województw, 314 powiatów (w tym 66 miast na prawach powiatu) oraz 2477 gmin (w tym 302 gminy miejskie, 711 gmin miejsko-wiejskich i 1464 gminy wiejskie).

Województwa w Polsce i ich stolice – lista

Województwa w Polsce to nie tylko jednostki administracyjne. Każde z nich ma do zaoferowania coś innego. Jedne charakteryzuje bogactwo przyrodnicze – głównym motorem rozwoju jest turystyka, inne nastawione są na produkcję i urbanizację. Poznajmy najbardziej charakterystyczne cechy poszczególnych województw.

1. Województwo dolnośląskie

• stolica: Wrocław;
• charakterystyka: województwo dolnośląskie to kraina malowniczych krajobrazów i bogatej historii. W jego sercu leży Wrocław – miasto stu mostów i architektonicznej różnorodności;
• ciekawostki: słynny Ostrów Tumski, most Grunwaldzki, a także Książ – trzeci co do wielkości zamek w Polsce;
• ludność: około 2,9 mln mieszkańców;
• obszar: 19 946 km²;
• największe miasta: Wrocław, Legnica, Wałbrzych.

2. Województwo kujawsko-pomorskie

• stolica: Bydgoszcz;
• charakterystyka: ze względu na urodzajne ziemie jest to region rolniczy, jednak posiada również bogatą historię i wiele zachowanych zabytków;
• ciekawostki: Most Królowej Jadwigi, Toruńska Starówka wpisana na listę UNESCO oraz piękne krajobrazy Pojezierza Brodnickiego;
• ludność: około 2 mln mieszkańców;
• obszar: 17 969 km²;
• największe miasta: Bydgoszcz, Toruń, Włocławek.

3. Województwo lubelskie

• stolica: Lublin;
• charakterystyka: województw lubelskie to obszar równinny z licznymi zabytkami, między innymi średniowiecznymi zamkami i kościołami;
• ciekawostki: Zamek Lubelski, Rynek Wielki w Zamościu – miasto na liście UNESCO, a także Kazimierz Dolny z malowniczymi widokami nad Wisłą;
• ludność: około 2 mln mieszkańców;
• obszar: 25 122 km²;
• największe miasta: Lublin, Zamość, Chełm.

4. Województwo lubuskie

• stolica: Gorzów Wielkopolski;
• charakterystyka: region bogaty w lasy i jeziora, idealny dla miłośników przyrody i spokoju;
• ciekawostki: Zielona Góra słynąca z winnic, Park Narodowy "Ujście Warty", a także unikalne wiatraki w miejscowości Wschowa;
• ludność: około 1 mln mieszkańców;
• obszar: 13 988 km²;
• największe miasta: Gorzów Wielkopolski, Zielona Góra, Nowa Sól.

5. Województwo łódzkie

• stolica: Łódź;
• charakterystyka: województwo łączące dziedzictwo przemysłowe z nowoczesnością, centrum przemysłów kreatywnych z licznymi artystycznymi szkołami wyższymi;
• ciekawostki: ul. Piotrkowska – najdłuższa ulica handlowa w Polsce, Manufaktura, Szkoła Filmowa;
• ludność: Około 2,4 mln mieszkańców;
• obszar: 18 219 km²;
• największe miasta: Łódź, Piotrków Trybunalski, Skierniewice.

6. Województwo małopolskie

• stolica: Kraków;
• charakterystyka: serce polskiego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego, Małopolska zachwyca malowniczymi górami i zabytkowymi miastami;
• ciekawostki: Zamek Królewski na Wawelu, Rynek Główny w Krakowie, a także malownicze Tatry, Pieniny i Babiogórski Park Narodowy;
• ludność: Około 3,4 mln mieszkańców;
• obszar: 15 183 km²;
• największe miasta: Kraków, Tarnów, Nowy Sącz.

7. Województwo mazowieckie

• stolica: Warszawa;
• charakterystyka: Mazowsze to centrum polityczne i gospodarcze Polski, z rozwiniętą infrastrukturą i zabytkami historycznymi;
• ciekawostki: Stare Miasto w Warszawie, Pałac Kultury i Nauki, a także Zamek w Pułtusku i malownicze Puszcza Biała;
• ludność: Około 5,4 mln mieszkańców;
• obszar: 35 558 km²;
• największe miasta: Warszawa, Radom, Płock.

8. Województwo opolskie

• stolica: Opole;
• charakterystyka: województwo opolskie to region etnicznie zróżnicowany, z licznymi zabytkami i kulturą ludową;
• ciekawostki: Ostrów Tumski w Opolu, malownicze Jezioro Turawskie, a także liczne śląskie tradycje kulinarno-kulturalne;
• ludność: Około 1 mln mieszkańców;
• obszar: 9 412 km²;
• największe miasta: Opole, Kędzierzyn-Koźle, Brzeg.

9. Województwo podkarpackie

• stolica: Rzeszów;
• charakterystyka: województwo podkarpacie to region z urokliwymi górzystymi krajobrazami i bogatą kulturą ludową;
• ciekawostki: Zamek w Łańcucie, Bieszczady, a także malownicze Pogórze Strzyżowskie i Ośrodek Polańczyk nad Soliną;
• ludność: Około 2,1 mln mieszkańców;
• obszar: 17 947 km²;
• największe miasta: Rzeszów, Przemyśl, Tarnobrzeg.

10. Województwo podlaskie

• stolica: Białystok;
• charakterystyka: wojeództwo podlaskie to region o niezwykłej przyrodzie i dużym zróżnicowaniu kulturowym;
• ciekawostki: Supraśl z zespołem klasztornym, Białowieża – ostatni pierwotny las w Europie, a także liczne cerkwie drewniane;
• ludność: Około 1,2 mln mieszkańców;
• obszar: 20 187 km²;
• największe miasta: Białystok, Suwałki, Łomża.

11. Województwo pomorskie

• stolica: Gdańsk;
• charakterystyka: województwo pomorskie to region nadmorski, z pięknymi plażami, zabytkowymi miastami i bogatą kulturą hanzeatycką;
• ciekawostki: Gdańska Starówka, Malbork – zamek krzyżacki, a także całe Trójmiasto;
• ludność: Około 2,3 mln mieszkańców;
• obszar: 18 293 km²;
• największe miasta: Gdańsk, Gdynia, Słupsk.

12. Województwo śląskie

• stolica: Katowice;
• charakterystyka: województwo śląskie to obszar przemysłowy z ciekawą historią górniczą;
• ciekawostki: Kopalnia Guido w Zabrzu, Park Kulturowy Silesia Park, a także Beskidy Śląskie;
• ludność: Około 4,5 mln mieszkańców;
• obszar: 12 333 km²;
• największe miasta: Katowice, Sosnowiec, Gliwice.

13. Województwo świętokrzyskie

• stolica: Kielce;
• charakterystyka: województwo świętokrzyskie to kraina gór, malowniczych krajobrazów i licznych zabytków sakralnych;
• ciekawostki: Góry Świętokrzyskie, Klasztor na Świętym Krzyżu, a także Sandomierz z unikalną Starówką;
• ludność: Około 1,2 mln mieszkańców;
• obszar: 11 711 km²;
• największe miasta: Kielce, Ostrowiec Świętokrzyski, Starachowice.

14. Województwo warmińsko-mazurskie

• stolica: Olsztyn;
• charakterystyka: województwo warmińsko-mazurskie to kraina jezior i lasów, z bogatym dziedzictwem historycznym;
• ciekawostki: Jeziorak – najdłuższe jezioro w Polsce, olsztyńskie Zoo;
• ludność: Około 1,4 mln mieszkańców;
• obszar: 24 173 km²;
• największe miasta: Olsztyn, Elbląg, Ostróda.

15. Województwo wielkopolskie

• stolica: Poznań;
• charakterystyka: województwo wielkopolskie to region o bogatej tradycji historycznej i rolniczej, z licznymi zabytkami i kulturą;
• ciekawostki: Rynek w Poznaniu, Wielkopolski Park Narodowy, a także Katedra w Gnieźnie;
• ludność: Około 3,5 mln mieszkańców;
• obszar: 29 827 km²;
• największe miasta: Poznań, Kalisz, Konin.

16. Województwo zachodniopomorskie

• stolica: Szczecin;
• charakterystyka: województwo zachodniopomorskie to region nad Bałtykiem z pięknymi plażami i zabytkowymi miastami portowymi;
• ciekawostki: Zamek Książąt Pomorskich w Szczecinie, Woliński Park Narodowy, a także Kołobrzeg i Świnoujście;
• ludność: Około 1,7 mln mieszkańców;
• obszar: 22 892 km²;
• największe miasta: Szczecin, Koszalin, Stargard.

Jakie są największe województwa w Polsce?

Województwo mazowieckie to niekwestionowany lider pod względem obszaru i liczby mieszkańców. Zajmuje powierzchnię liczącą 35 558,57 kilometrów kwadratowych i zamieszkuje je ponad 5,3 miliona ludzi. Stolicą województwa jest też stolica całego kraju, czyli Warszawa – ważny ośrodek pod względem politycznym i gospodarczym.

Pod względem zajmowanego obszaru, na kolejnych miejscach plasują się: województwo wielkopolskie, lubelskie oraz warmińsko-mazurskie. Z kolei jeśli chodzi o liczbę mieszkańców po województwie mazowieckim największe są: województwo śląskie, małopolskie i wielkopolskie.

Jakie są najmniejsze województwa w Polsce?

W kontekście liczby mieszkańców, najmniejsze województwa w Polsce to:

• województwo lubelskie (liczba ludności 2 171 857);
• województwo podkarpackie (liczba ludności 2 128 687);
• województwo kujawsko-pomorskie (liczba ludności 2 098 370).

Pod względem obszaru najmniejsze są województwa:

• pomorskie (zajmujące obszar 1 831 034 km²);
• łódzkie (zajmujące obszar 1 821 895 km²)
• kujawsko-pomorskie (zajmujące obszar 1 797 134 km²).