Rota – tekst, historia, znaczenie

Jaka jest historia Roty?

Początkowo uważano, że Maria Konopnicka napisała Rotę dla mieszkańców Wielkopolski. Jednak pierwszy raz pieśń ukazała się drukiem w 1908 roku na łamach Gwiazdki Cieszyńskiej – czasopisma, którego celem było podtrzymanie tożsamości narodowej Polaków mieszkających na Śląsku Cieszyńskim, znajdującym się wówczas w zaborze pruskim.

Pierwodruk utworu został zadedykowany „Ludowi Śląskiemu”, jednak później był wielokrotnie przedrukowywany, między innymi w wielkopolskiej prasie, co sprawiło, że zatarła się jego geneza.

Po raz pierwszy Rota została wykonana 15 lipca 1910 oku przez kilkuset chórzystów, przedstawicieli zaborów, podczas uroczystości odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie.

Rota stała się niezwykle popularną pieśnią patriotyczną. Na jej wzór powstawały inne, podejmujące podobną tematykę i będące jej swoistą parafrazą, niezwykle ważne w czasach szczególnie trudnych dla narodu polskiego. Powstała m.in. Śląska Rota, wykonywana podczas Powstań Śląskich, a później Rota Solidarności, ważna w okresie stanu wojennego. Znana jest również religijna wersja Roty - Nie rzucim, Chryste, świątyń twych, która weszła do kościelnego repertuaru po pierwszej pielgrzymce papieża Jana Pawła II do Polski w 1979 r.

Tekst Roty

Nie rzucim ziemi skąd nasz ród!
Nie damy pogrześć mowy.
Polski my naród, polski lud,
Królewski szczep Piastowy.
Nie damy, by nas zgnębił wróg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Do krwi ostatniej kropli z żył
Bronić będziemy ducha,
Aż się rozpadnie w proch i w pył
Krzyżacka zawierucha.
Twierdzą nam będzie każdy próg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz
Ni dzieci nam germanił,
Orężny wstanie hufiec nasz,
Duch będzie nam hetmanił.
Pójdziemy, gdy zabrzmi złoty róg!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

Nie damy miana Polski zgnieść
Nie pójdziem żywo w trumnę
Na Polski imię, na jej cześć
Podnosi czoła dumne.
Odzyska ziemi dziadów wnuk!
Tak nam dopomóż Bóg!
Tak nam dopomóż Bóg!

O czym opowiada pieśń Rota Marii Konopnickiej?

Rota składa się z czterech zwrotek, z których każda oddzielona jest dwuliniowym refrenem.

W pierwszej zwrotce jest mowa o wierności do ziemi przodków (Nie rzucim ziemi skąd nasz ród), jest deklaracją pozostania w niej, wierności ojczystej kulturze (Nie damy pogrzęść mowy) i odwołaniem do korzeni polskości (Polski my naród, polski ród. Królewski szczep piastowy). Kończy ją gotowość do walki z germanizacją i modlitewny zwrot o pomoc do Boga. (Nie damy by nas zniemczył wróg! Tak nam dopomóż Bóg).

W drugiej zwrotce jest mowa o gotowości do walki do samego końca, nawet za cenę życia (Do krwi ostatniej kropli z żył bronić będziemy ducha), dopóki nie osiągnie się zwycięstwa (Aż się rozpadnie w proch i pył krzyżacka zawierucha). Jest tu również odwołanie do konfliktu z Krzyżakami, którzy według pruskiej propagandy działali przeciwko Królestwu Polskiemu. Mowa jest tu również o sile Polaków, sile polskiej rodziny i domu w walce z germanizacją, (Twierdzą nam będzie każdy próg), jest również kolejny zwrot do Boga z prośbą o pomoc.

Trzecia zwrotka to sprzeciw wobec pruskiej polityki (Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz i dzieci nam germanił) oraz zapowiedź gotowości do walki z zaborcą (Orężny stanie hufiec nasz, duch będzie nam hetmanił). Jest tu również odwołanie do jednego z symboli z Wesela Stanisława Wyspiańskiego (Pójdziem gdy zabrzmi złoty róg) oraz powtórzenie refrenu - zwrotu do Boga.

W ostatniej zwrotce jest mowa o determinacji Polaków, którzy nie poddadzą się bez walki i nie pogodzą się z polityką zaborcy, przedstawiona w formie silnej, pewnej deklaracji (Nie damy miana Polski zgnieść, nie pójdziem żywo w trumnę). Jest także mowa o narodowej dumie i patriotyzmie (W Ojczyzny imię i w jej cześć podnieśmy czoła dumne). Rota kończy się deklaracją wiary w zwycięstwo i koniec walki oraz ostatnim zwrotem do Boga o pomoc.

Kiedy Rota była hymnem Polski?

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Rota konkurowała z Mazurkiem Dąbrowskiego o miano hymnu narodowego, przez pewien czas była również tym terminem określana, choć nieoficjalnie, bo przez większość Polaków byłą kojarzona z walką przeciwko zaborcy. Nie została hymnem, ponieważ niektóre jej słowa uznano za niewygodne dyplomatycznie. Ostatecznie więc wybór padł na utwór Józefa Wybickiego, natomiast w latach 1920-1922 Rota była hymnem Litwy Środkowej.

Do czego nawiązuje Rota?

Rota powstała pod wpływem oburzenia na sytuację polityczną, z jaką polski lud musiał się mierzyć pod zaborami. Konopnicka napisała wiersz, chcąc podnieść ducha narodowego w Polakach śląskich, przechodzących wówczas ciężkie chwile.

Wraz z muzyką skomponowaną przez Feliksa Nowowiejskiego, polskiego kompozytora pochodzącego z zaboru pruskiego, Rota stała się pieśnią patriotyczną, pieśnią protestu przeciwko represjom i germanizacji, które spotykały Polaków pod zaborem pruskim. Rotę napisała i przeznaczyła znana poetka umyślnie dla śląskiego periodyka, żeby podnieść Polaków na duchu i wesprzeć, a poniekąd także zmobilizować do przeciwstawiania się pruskiej polityce.

Samo słowo rota oznacza przysięgę, zaprzysiężenie. Wiersz Konopnickiej oznacza więc przysięgę bezgranicznej miłości i oddania ojczyźnie przez Polaków, mobilizacji do walki o niepodległość.

Kiedy śpiewana jest Rota?

Rota, pieśń Marii Konopnickiej, obecnie nadal jest wspominana jako były hymn Polski i pełni ważną rolę w repertuarze pieśni patriotycznych. Śpiewano ją w czasie stanu wojennego w latach 80 XX wieku. Melodia Roty była też sygnałem poznańskiej rozgłośni Polskiego Radia, obecnie zaś rozbrzmiewa też z ratuszowej wieży w Gdańsku, jest też hymnem Polskiego Stronnictwa Ludowego i Ligi Polskich Rodzin. Bywa również śpiewana przy okazji świąt narodowych i wzniosłych wydarzeń państwowych.