Wysypka u dziecka – jaka choroba może być przyczyną wysypki na ciele dziecka?

Wysypka u dziecka – co to znaczy?

Wysypka to obecność nieprawidłowych wykwitów na skórze, czasem też na błonach śluzowych. Wysypka na ciele dziecka często wywołuje u rodziców dzieci duży niepokój, budząc skojarzenia z najpoważniejszymi chorobami, takimi jak sepsa (posocznica). Zdecydowanie częściej zdarza się jednak, że wysypka jest objawem infekcji wirusowej, rzadziej bakteryjnej, może być także reakcją alergiczną organizmu.

Wysypka u dzieci – przyczyny

Do rozpoznania przyczyny wysypki niezbędna jest znajomość poszczególnych rodzajów wykwitów skórnych oraz charakterystycznych lokalizacji zmian w określonych chorobach (np. wysypka na stopach, dłoniach i wokół ust wskazuje na chorobę dłoni, stóp i jamy ustnej). Istotny jest również wywiad (przykładowo, wysypka u niemowlęcia po 3-dniowym okresie gorączki wskazuje na rumień nagły, czyli trzydniówkę). Za chorobą zakaźną przemawia obecność podwyższonej temperatury ciała, zaś w przypadku wysypki bez gorączki trzeba pomyśleć m.in. o wysypce alergicznej.

Przeczytaj też: Opryszczka w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie

Rodzaje wysypek u dziecka – charakterystyka zmian

W zależności od wyglądu, etiologii i lokalizacji zmian na ciele u dziecka, wyróżniamy kilka rodzajów wysypek. Występują one w postaci: grudek, plam, pęcherzy, pęcherzyków bąbli czy krost. Mogą obejmować całe ciało lub jego część. Wysypki dzielą się na alergiczne i zakaźne.

Szczegółowe rozróżnienie zmian na ciele u dziecka przedstawiono poniżej.

Plamy na ciele dziecka – co oznaczają plamy na plecach, brzuchu, twarzy?

Plamy to wykwity znajdujące się w poziomie skóry. Chorobami, w przebiegu których obserwuje się plamy na ciele dziecka, są np. choroby zakaźne:

• rumień zakaźny – jest to choroba wirusowa dotycząca głównie dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Rozpoczyna się czerwono-sinym rumieniem na twarzy (dziecko wygląda jak spoliczkowane), do którego dołączają się charakterystyczne girlandowate (przypominające kokardy) wykwity na rękach, nogach i tułowiu. Wysypka na skórze dziecka w przebiegu rumienia zakaźnego jest czasem nazywana najpiękniejszą z wysypek;

• różyczka – charakterystyczna jest różowa, drobna wysypka; wykwity mogą zlewać się ze sobą. W niektórych przypadkach wysypka jest swędząca;

Zdjęcie wysypki przy różyczce – Center of Disease Control and Prevention

• odra – wysypka przy odrze ma charakter gruboplamisty. Typowe dla odry jest tzw. zstępowanie wysypki – w pierwszej dobie mamy do czynienia z wysypką na głowie dziecka, następnie pojawia się wysypka na brzuchu, plecach i kończynach górnych, a następnie na kończynach dolnych. Wysypka odrowa może pozostawić po sobie przebarwienia skórne o wyglądzie „tygrysich cętek”;

• wysypka w przebiegu mononukleozy zakaźnej – zwykle po podaniu antybiotyków z grupy aminopenicylin można zaobserwować wysypkę gruboplamistą, przypominającą wysypkę odrową;

• osutki polekowe – skórne reakcje polekowe to wyraz alergii na leki, np. na antybiotyki. Stosunkowo często obserwuje się osutki po antybiotykach z grupy aminopenicylin. Wysypka alergiczna (wysypka atopowa) może mieć charakter pokrzywki, ale też może mieć charakter wysypki plamistej, odropodobnej.

Sprawdź, co oznacza wysypka na twarzy dziecka

Wysypka u dziecka – grudki, krostki, kropki, podrażnienia

Wielkość poszczególnych wykwitów na skórze u dziecka ma duże znaczenie. Grudka to dobrze odgraniczony, zwykle niewielki wykwit wystający ponad powierzchnię skóry. Kiedy dziecko ma wysypkę o charakterze grudkowo-plamistym (wysypka plamista, osutka plamista, wysypka grudkowa), podejrzewać należy zarówno choroby wirusowe, jak i choroby bakteryjne.

• Rumień nagły (trzydniówka) – wysypka u dziecka w przebiegu rumienia nagłego ma charakter plamisto-grudkowy, zmiany lokalizują się na twarzy, na plecach i na brzuszku. Dla „trzydniówki” bardzo charakterystyczny jest wywiad: choroba dotyczy zwykle dzieci w 1.–2. roku życia, rozpoczyna się okresem gorączki (często wysokiej) trwającej zwykle 3 dni, która następnie ustępuje i pojawia się wysypka.

• Płonica (szkarlatyna) – jest to choroba bakteryjna objawiająca się m.in. drobnoplamisto-drobnogrudkową wysypką na całym ciele (opisywaną przez rodziców czasem jako czerwone kropki na skórze dziecka), z wykluczeniem charakterystycznego trójkąta Fiłatowa – obszaru na twarzy pomiędzy wargą górną a skrzydełkami nosa. Wysypka jest czerwona, skóra sprawia wrażenie potartej papierem ściernym. W przebiegu płonicy obserwuje się także tzw. linie Pastii (wybroczynowe zmiany w fałdach skórnych i zgięciach stawowych). Wysypce towarzyszą charakterystyczne zmiany na języku (początkowo język jest obłożony, następnie żywoczerwony, tzw. język malinowy, a następnie język świeży) oraz zapalenie gardła i migdałków.

Zdjęcie wysypki przy szkarlatynie – Alicia Williams, źródło: en.wikipedia, CC BY 2,5

• Zespół Gianotti-Crosti – pojawiający się przy infekcjach wirusowych. Jego objawem są grudki i drobne czerwone krostki na skórze, zlokalizowane głównie na kończynach.

• Atopowe zapalenie skóry (nazywane czasem potocznie wysypką atopową) – wyprysk atopowy to wyprysk grudkowy na tle suchej, łuszczącej się skóry. Na skórze obserwuje się też ślady po zadrapaniach (przeczosy). Swędząca wysypka pojawia się w charakterystycznych miejscach (wysypka u niemowlaka lokalizuje się głównie na policzkach, u dzieci starszych głównie w zgięciach stawowych). Rodzajem wysypki alergicznej u niemowlaka może być skaza białkowa, objawiająca się jako zmiany na policzkach dające obraz „lakierowanych policzków”.

• Świerzb – grudkowe zmiany skórne z obecnością przeczosów, zlokalizowane głównie w fałdach skórnych, w okolicy pępka i na rękach (np. na nadgarstkach). Swędzenie skóry nasila się po ciepłej kąpieli i po położeniu się do ciepłego łóżka. Ze względu na lokalizację zmian, choroba może zostać pomylona z AZS.

Zobacz też: Wybroczyny u dziecka – co może być ich przyczyną?

Rumieniowe zmiany na skórze dziecka mogą być także zmianami z podrażnienia skóry (np. często występujące u niemowląt pieluszkowe zapalenie skóry). Przykładowo: obserwowana czasem przez rodziców wysypka po basenie może być związana z podrażnieniem skóry przez chlorowaną wodę, wysypka na szyi dziecka może być objawem podrażnienia przez szalik itd. Zmianami rumieniowymi może się także objawiać uczulenie u dziecka.

Zobacz też: Odparzenia u niemowlaka – przyczyny, objawy, leczenie

Pęcherzyki i bąble na skórze dziecka – przyczyny wykwitów

Pęcherzyk i pęcherz to wypukłe wykwity wypełnione treścią surowiczą. Obserwując wysypkę pęcherzykową lub pęcherzową, można podejrzewać:

• ospę wietrzną (tzw. wiatrówkę) – charakterystyczne cechy dla wysypki przy ospie to: lokalizacja zmian (wysypka na całym ciele dziecka włącznie z, co charakterystyczne, owłosioną skórą głowy, objęcie również śluzówek) oraz polimorfizm zmian, czyli obecność różnych wykwitów (plamka, grudka, pęcherzyk, strup) równoczasowo. W przebiegu choroby występują gorączka i wysypka;

• półpasiec – charakterystyczna dla półpaśca jest wysypka układająca się liniowo wzdłuż dermatomu. Jej pojawienie się poprzedza świąd skóry, ból, dyskomfort, mrowienie;

Zdjęcie wysypki przy półpaścu – Mariegriffiths – CC BY-SA 3.0

• opryszczkę i opryszczkowe zapalenie skóry – opryszczka u dziecka obejmuje zwykle pojedynczy pęcherzyk na wardze. Opryszczkowe zapalenie skóry dotyczy najczęściej dzieci z atopowym zapaleniem skóry i objawia się uogólnioną pęcherzykową wysypką z tendencją do pękania pęcherzy i tworzenia nadżerek, zmiany znajdują się także na śluzówkach;

• chorobę dłoni, stóp i jamy ustnej (potocznie nazywaną chorobą bostońską) – charakterystyczna jest lokalizacja zmian: pojawia się wysypka na dłoniach, stopach i wokół ust (rodzice czasem błędnie opisują wysypkę jako „krostki na nogach, rękach i buzi”);

• SSSS – gronkowcowe złuszczające zapalenie skóry – jest to ciężka choroba występująca głównie u noworodków, z obecnością licznych pęcherzy ulegających tzw. objawowi Nikolskiego (spełzanie naskórka przy potarciu);

• zespół Stevensa-Johnsona/ toksyczna nekroliza naskórka – są to choroby sprowokowane zwykle lekami, czasem, w początkowym stadium, mylone z ospą wietrzną. W przebiegu choroby na skórze i śluzówkach, na podłożu rumieniowym powstają zaczerwienione pęcherzyki wypełnione płynem i pęcherze z tendencją do pękania oraz pozostawiania nadżerek i ran.

Obrzękowe wykwity skórne wyglądające jak po oparzeniu pokrzywą nazywane są bąblami i są charakterystyczne dla pokrzywki – choroby ze spektrum chorób alergicznych. Pokrzywce na skórze dziecka zwykle towarzyszy silny świąd, mogą pojawić się także obrzęki stawowe. Pokrzywka najczęściej występuje jako objaw uczulenia na pokarmy i leki, czasem nasilona pokrzywka może wystąpić po ugryzieniu przez owada błonkoskrzydłego.

Czytaj również: Gorączka bez innych objawów u dziecka – jak postępować?

Inne zmiany na skórze dziecka – wybroczyny, trądzik niemowlęcy, potówki

Z wysypką u dziecka można pomylić wybroczyny lub zmiany powstające w wyniku skazy naczyniowej, np. w przebiegu plamicy Schoenleina-Henocha. Objawem różnicującym wysypkę od wybroczyn lub zmian naczyniowych jest tzw. „test szklanki”. Sprawdzamy w nim, czy wykwity bledną pod uciskiem, czy też nie. Wysypka, w przeciwieństwie do wybroczyn i skazy naczyniowej, blednie pod uciskiem.

Wybroczyny na skórze są objawem niepokojącym, zwłaszcza jeżeli są liczne. Mogą one świadczyć o małopłytkowości (pojawiającej się też np. w przebiegu białaczki) lub o posocznicy.

Zmiany naczyniowe w plamicy Schoenlneina-Henocha mają charakter wylewów krwotocznych (czasem drobnych, czasem większych) i lokalizują się głównie na pośladkach i na nogach (na wyprostnych powierzchniach kończyn dolnych) – mylnie mogą być opisywane jako wysypka na nogach u dziecka czy wysypka na udach u dziecka.

Zmiany skórne nie zawsze są groźne, chociaż potrafią zaniepokoić rodzica. Częstym problemem konsultacji pediatrycznych u niemowląt jest trądzik niemowlęcy. Wysypka przypomina trądzik nastolatków. Ma on postać czerwonych krostek na twarzy niemowlaka (np. na czole, na brodzie). Jest on całkowicie niegroźny, ale potrafi zaniepokoić rodziców. Problematyczne potrafią być też zupełnie niegroźne potówki zwykłe, opisywane jako „czerwone plamki na ciele niemowlaka”, czasem jako „czerwone plamki na plecach u dziecka”. Potówki najczęściej lokalizują się na karku i na plecach. Za wysypkę mylnie mogą być brane ślady po ukąszeniu owada.

Z kolei przewlekłe pocieranie skóry i tym samym – tworzenie na niej otwartych ran, wynika często ze stresu. Towarzyszy też zaburzeniu nerwowemu – dermatillomanii.

Sprawdź, w którym dniu cyklu miesiączkowego jesteś

Co stosować na wysypkę u dziecka?

Wysypki u dzieci obserwowane są stosunkowo często i najczęściej są objawem niegroźnych chorób lub też nie są w ogóle objawem choroby. Do prawidłowego rozpoznania przyczyny wysypki u dzieci niezbędny jest dobrze zebrany wywiad i dokładne badanie przedmiotowe z oceną typu zmian, ich charakterystycznych cech lokalizacji, objawów towarzyszących. Ważne jednak, aby diagnozę stawiał lekarz, a nie rodzic posiłkujący się internetem – należy pamiętać, że obraz wysypki może być dla rodzica mylący i np. poprzedzona gorączką wysypka u niemowląt może nie być trzydniówką, a sepsą.

Biorąc pod uwagę powyższe, by można leczyć wysypkę, należy znać jej przyczynę. W tym celu niezbędna jest wizyta u pediatry.