Bullying w szkole – co to jest, przyczyny zjawiska, jak mu przeciwdziałać?

Czym jest bullying w szkole?

Bullying, inaczej przemoc rówieśnicza, stanowi bardziej zaawansowaną i intensywną formę mobbingu. To działania o celowym i długotrwałym charakterze, które mają skrzywdzić inna osobę. Bullying odnosi się głównie do środowiska uczniowskiego i ma na celu wykluczenie z grupy. Ten rodzaj przemocy szkolnej często odbywa się w obecności świadków, a sprawcy działają z przewagą sił i poczuciem bezkarności, mając niejako niemą zgodę innych na przemoc rówieśniczą.

Zachowania bullyingowe są szeroko rozpowszechnione i obejmują m.in.:

• wyzywanie;
• obrażanie;
• obmawianie;
• rozpowszechnianie plotek;
• prowokowanie krzykiem;
• kradzież i ukrywanie rzeczy ofiary;
• groźby słowne;
• ataki w świecie wirtualnym (takie jak robienie zdjęć i przesyłanie ich dalej).

Warto podkreślić, że bullying i mobbing, to poważne problemy, które mogą mieć długotrwałe skutki dla ofiar (np. znacząco obniża to samoocenę dziecka, niszczy poczucie własnej wartości i prowadzi do depresji, fobii szkolnej, zaburzeń lękowych, a nawet myśli samobójczych), jak i dla społeczności szkolnej.

Po czym poznać przejawy bullyingu?

Ofiarą bullyingu może być każdy, jednak agresorzy najczęściej stosują przemoc wobec słabszych i odstających od klasy kolegów. Po czym poznać, że mamy do czynienia z tym zjawiskiem? Wśród specyficznych cech bullyingu wymienia się:

• powtarzalność – bullying w szkole to nie jednorazowy akt agresji, lecz powtarzające się zachowania;
• zastraszanie – ofiary bullyingu boją się swoich oprawców, przez co nie zgłaszają tych incydentów. Szkoła powinna edukować, aby dziecko, które jest świadkiem przemocy potrafiło stanąć w obronie słabszych;
• nierówność sił – agresorzy często wykazują fizyczną przewagę nad swoimi ofiarami. Bullying w szkole jest często działaniem grupowym;
• celowe działanie;
• brak zgody – ofiara bullyingu nie wyraża zgody na to, co jej się dzieje. Przemoc rówieśnicza wywołuje w dziecku silne poczucie osamotnienia, lęk, stres i duże cierpienie;
• różnorodność form przemocy – bullying w szkole może przybierać różne przejawy agresji grupy uczniów wobec słabszej ofiary;
• negatywne skutki – przemoc rówieśnicza dotyka nie tylko ofiarę, ale także odbija się na agresorach. Sprawcy bullyingu mogą mieć trudności z rozwojem emocjonalnym i społecznym, które przełożą się w przyszłości na problemy w relacjach interpersonalnych. Często przyczyną znęcania się nad słabszymi jest przeniesienie agresji. Ci, którzy z przemocą spotykają się w domu, częściej sami stają się sprawcami;

Bullying w szkole wpływa na ogólny klimat oraz jakość życia w danej społeczności i odbiera poczucie bezpieczeństwa, dlatego powinien być całkowity brak tolerancji szkoły wobec podobnych zjawisk.

Rodzaje bullyingu w szkole

Istnieją różne formy bullyingu.

• Bullying bezpośredni może przybierać formę przemocy fizycznej, takiej jak popychanie, plucie, kopanie, uderzanie lub przymuszanie do wykonywania upokarzających działań. Może też manifestować się jako przemoc werbalna, obejmująca groźby, obrażanie, przezywanie, wyśmiewanie i prowokowanie.
• Bullying pośredni lub ukryty objawia się poprzez działania relacyjne, takie jak obmawianie, rozpowszechnianie plotek, namawianie innych do izolacji ofiary i jej odrzucanie oraz ignorowanie.

Groźnym zjawiskiem jest cyberbullying, w którym oszczercze informacje lub ataki są umieszczane w Internecie, na przykład w e-mailach, w social mediach lub na blogach.

Szkoła bez przemocy

Wyniki badania przeprowadzonego w ramach kampanii „Szkoła bez przemocy” są wysoce niepokojące. Ujawniają wielość rodzajów przemocy między uczniami. Te formy obejmują m.in rozpowszechnianie w sieci nieprawdziwych informacji, werbalne obrażanie, grożenie przemocą fizyczną, przymuszanie do wykonywania upokarzających czynności wbrew swojej woli, nadanie ofierze upokarzającego przezwiska, pobicia, umyślne potrącenia, niszczenie rzeczy osobistych, zmuszanie do zakupu czegoś za własne pieniądze oraz kradzież pieniędzy lub przedmiotów.

Szkoła powinna zapobiegać przemocy rówieśniczej, jednak okazuje się, że edukacja dotycząca sposobów reagowania na bullying w szkole nie jest wystarczająca. Badanie wykazało, że wielu uczniów doświadczyło którejś z wymienionych wyżej form przemocy (osobiście lub było jej świadkiem). Jeszcze bardziej niepokojącym jest to, jak reagują same ofiary. Wyniki pokazują, że aż 76% uczniów nie podjęło żadnych działań i nie zgłosiło tego nauczycielom.

Pociąganie do odpowiedzialności sprawców przemocy rówieśniczej

Zahamowanie zjawiska bullyingu w szkole to ważne zadanie, które wymaga wspólnych działań ze strony uczniów, nauczycieli i rodziców. Jak przeciwdziałać i gdzie zgłosić bullying w szkole? Co może pomóc w zahamowaniu zjawiska bullyingu?

• Ważna jest świadomość skali problemu. Warto organizować edukacyjne programy i warsztaty, które pomogą zrozumieć, czym jest bullying, jakie są jego konsekwencje i jak go rozpoznawać.
• Promowanie otwartej komunikacji i zachęcanie uczniów do mówienia o przypadkach bullyingu.
• Wdrażanie programów antybullyingowych i monitorowanie złych zachowań. To może obejmować rozmowy z uczniami, a także prowadzenie śledztw w przypadku poważniejszych incydentów.
• Wsparcie psychologiczne – szkoły powinny zapewnić dostęp do specjalistów, takich jak psycholog czy pedagog, którzy podpowiedzą, jak radzić sobie z emocjami i problemami.
• Zaangażowanie rodziców w działania szkoły.
• Kary i sankcje – ustalenie klarownych zasad i konsekwentne pociąganie sprawców do odpowiedzialności.
• Zajęcia na temat bezpiecznego korzystania z Internetu i reagowania na przejawy przemocy online.