Hymn Polski – historia hymnu i słowa

Jak „Mazurek Dąbrowskiego” – „Pieśń Legionów Polskich we Włoszech” stał się hymnem Polski?

Historia powstania hymnu polskiego jest bardzo bogata i związana z trudnymi dziejami naszego kraju – jest głównie opowieścią o walce o wolność i niepodległość, jaka toczyła się pod zaborami Polski.

„Mazurek Dąbrowskiego”, bo o nim mowa, początkowo był nazywany „Pieśnią Legionów Polskich we Włoszech”. Historykom do tej pory nie udało się ustalić autorstwa melodii. W publikacjach stosuje się określenie – autor nieznany lub muzyka ludowa. Słowa do niej napisał w 1797 roku we Włoszech Józef Wybicki, który w ten sposób upamiętnił działania polskich wojsk, stacjonujących w Republice Lombardziej.

Dzięki pozwoleniu uzyskanemu od generała Napoleona Bonapartego oraz dzięki staraniom Jana Henryka Dąbrowskiego, mimo braku obecności naszego kraju na mapie ówczesnej Europy spowodowanej trzecim rozbiorem, Legiony Polskie otrzymały umundurowanie zbliżone do polskiego, a językiem komend oraz stopni również był język polski. Zarówno postać generała Dąbrowskiego oraz Napoleona pojawiają się w tekście utworu, który po wielu latach stał się ostatecznie oficjalnym polskim hymnem.

„Mazurek Dąbrowskiego” bardzo szybko zyskał popularność wśród Polaków i został przetłumaczony na wiele języków. Warto zaznaczyć, że pieśń ta była nie tylko wyrazem miłości do ojczyzny czy opisem wzruszenia, jakie niewątpliwie obraz dawno niewidzianych polskich mundurów wywołał w duszy autora teksu. Treść i przesłanie hymnu miały być również jednym ze sposobów na zjednoczenie rodaków w walce o wolność i niepodległość.

Pierwsze strzępy pieśni dotarły do kraju już w 1797 roku, gdzie zostały przyjęte z wielkim entuzjazmem. Szybko zaczęły ją śpiewać nie tylko żołnierze Legionów Polskich, ale również pozostali mieszkańcy Polski.

„Mazurek Dąbrowskiego” stał się świadkiem wielu przełomowych wydarzeń. Był wykonywany przez powstańców w czasie powstania listopadowego i styczniowego, podczas I i II wojny światowej.

W 1927 roku oficjalnie ustanowiono go hymnem narodowym i od tego czasu wykonywany jest na wszystkich ważnych uroczystościach państwowych oraz w trakcie innych doniosłych wydarzeń. Mimo że współczesna wersja tekstu różni się trochę od tej oryginalnej, to i tak hymn Rzeczypospolitej Polskiej oddaje te same uczucia i tego samego ducha, co w XVIII wieku, w momencie powstania.

Treść „Mazurka Dąbrowskiego” i jej głęboka symbolika silnie wpłynęły na Polaków, dzięki czemu pieśń ta stała się nieodłącznym elementem naszej kultury. Porusza serca i budzi w rodakach dumną świadomość historii narodu – naszej przeszłości i współczesności.

Polski hymn narodowy – treść

Współczesna wersja hymnu Polski brzmi:

1. zwrotka

Jeszcze Polska nie zginęła,

Kiedy my żyjemy.

Co nam obca przemoc wzięła,

Szablą odbierzemy.

Refren

Marsz, marsz, Dąbrowski,

Z ziemi włoskiej do Polski.

Za twoim przewodem,

Złączym się z narodem.

2. zwrotka

Przejdziem Wisłę, przejdziem Wartę,

Będziem Polakami.

Dał nam przykład Bonaparte,

Jak zwyciężać mamy.

Refren

Marsz, marsz, Dąbrowski…

3. zwrotka

Jak Czarniecki do Poznania,

Po szwedzkim zaborze.

Dla ojczyzny ratowania,

Wrócim się przez morze.

Refren

Marsz, marsz, Dąbrowski…

4. zwrotka

Już tam ojciec do swej Basi,

Mówi zapłakany –

Słuchaj jeno, pono nasi,

Biją w tarabany.

Refren

Marsz, marsz, Dąbrowski…

Polski hymn narodowy – symbolika

Symbolika tego utworu jest łatwa do ustalenia. Po trzecim rozbiorze Polski, kiedy kraj ostatecznie zniknął z mapy świata, znaczna liczba polskich żołnierzy i polityków wyemigrowała do Włoch oraz Francji, by na uchodźstwie tworzyć podwaliny państwa. Pierwsza zwrotka hymnu nawiązuje do tych wydarzeń, jednocześnie wyrażając patriotyzm i wiarę w odzyskanie niepodległości.

Słowa refrenu („Marsz, marsz Dąbrowski”) odnoszą się do postaci generała Dąbrowskiego, współtwórcy Legionów Polskich. Stał się on niejako symbolem ruchu odrodzenia i bohaterem pieśni. Nadzieję na powrót do ojczyzny legioniści pokładali również w Napoleonie Bonaparte.

W drugiej zwrotce (a trzeciej w oryginalnej wersji Józefa Wybickiego) autor hymnu wskazuje dosłownie, z kogo Polacy powinni brać przykład.

Trzecia zwrotka przypomina osobę Stefana Czarnieckiego – polskiego dowódcy wojsk, działającego podczas potopu szwedzkiego w XVII wieku i jego słynną przeprawę przez morze na wyspę Als.

Ostatnia, czwarta zwrotka (chociaż w oryginale było ich sześć, współczesna wersja hymnu została skrócona do czterech) obrazuje stan rodaków, którzy zostali na ojczystej ziemi i wyczekują powrotu żołnierzy, zwracających Polsce niepodległość.

Jak należy się zachować podczas odtwarzania hymnu Polski?

Słysząc pierwsze dźwięki akompaniamentu, jakim zaczyna się „Mazurek Dąbrowskiego”, wypada przyjąć postawę pełną szacunku, stojącą. Podczas wykonywania hymnu należy również zachować bezwzględną powagę, nie wiercić się i nie rozmawiać.

Mężczyźni, którzy nie pełnią żadnej służby, powinni zdjąć z głowy czapkę lub kapelusz, natomiast ci, którzy są w umundurowaniu obejmującym nakrycie głowy, powinni w tym czasie zasalutować. Dokładne zapisy odnośnie zachowania oraz sposobów wykonywania hymnu narodowego zostały wydane w Ustawie o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych.

Polski hymn narodowy – inne utwory, które pełniły nieoficjalną funkcję hymnu

„Jeszcze Polska nie zginęła, kiedy my żyjemy” to pierwsza strofa w hymnie Rzeczypospolitej Polskiej. Hymn państwowy, który znany jest współcześnie wszystkim polskim obywatelom, to nie jedyna uroczysta pieśń, przewijająca się na kartach ojczystej historii. W opracowaniu historyczno-literackim, zatytułowanym „Z dziejów polskiej pieśni hymnicznej. Studia i rozprawy”, pod redakcją Wojciecha Podgórskiego, można przeczytać o innych utworach, które towarzyszyły naszemu krajowi w wielu ważnych lub uroczystych chwilach.

Pierwszą pieśnią, która pełniła rolę hymnu narodowego, była „Bogurodzica”. Mimo że w swoim znaczeniu jest to utwór religijny, w czasach Bolesława Chrobrego rycerze przed bitwami odśpiewywali ją, by dodać sobie siły, odwagi oraz otuchy. Głębokim szacunkiem obdarzano ówcześnie Matkę Bożą i w jej ręce rycerze walczący z wrogim najeźdźcą powierzali swoje życie.

„Bogurodzica”, podobnie jak „Rota” z tekstem Marii Konopnickiej, „Boże coś Polskę” czy „Gaude Mater Polonia”, stała się symbolem polskości oraz pełniła nieoficjalnie rolę hymnu. Dziś to dźwięki „Mazurka Dąbrowskiego” zagrzewają naszych sportowców do walki o medale, a poczty sztandarowe, uświetniające obchody rocznic państwowych, podczas odtwarzania hymnu oddają honory poprzez pochylenie sztandaru i postawę na baczność.