Początek porodu: co odczuwa dziecko, gdy zaczynają się skurcze?
Gdy pojawiają się pierwsze skurcze, w organizmie matki zaczyna działać mechanizm, który powoli przygotowuje dziecko do przejścia z łona matki do środowiska zewnętrznego. W początkowym etapie porodu zmienia się napięcie w macicy, a szyjka macicy zaczyna się skracać i mięknąć. Dziecko rejestruje rytmiczne uciski ścian macicy, które z medycznego punktu widzenia nie powodują ostrych odczuć bólowych, ale wywołują wyraźny nacisk na główkę, barki i tułów.
Regularne skurcze działają podobnie do silnego masażu: pobudzają układ krążenia, modulują reakcję stresową i wspierają przygotowanie organizmu dziecka na późniejsze wyzwania.
W tej fazie porodu maluch ma nadal komfortowe warunki – wciąż otaczają go wody płodowe, a mięśnie macicy kołyszą go w przewidywalnym rytmie. Jeśli ciało matki reaguje spokojnie, dziecko również pozostaje bardziej wyciszone. Stężenie naturalnej oksytocyny, nazywanej niekiedy hormonem miłości, wspomaga ten proces, łagodząc reakcję stresową zarówno u matki, jak i u dziecka.
Przeczytaj również:
Poród przedwczesny – jakie są jego przyczyny i objawy?
Skurcze i zstępowanie – fizyczna podróż przez kanał rodny
Z czasem skurcze stają się silniejsze, pęka pęcherz płodowy, a główka dziecka zaczyna wyraźnie naciskać na szyjkę macicy, co prowadzi do jej stopniowego rozwierania. Kiedy szyjka macicy rozwiera się do kilku centymetrów, rozpoczyna się zstępowanie płodu do kanału rodnego.
To moment, w którym maluch zaczyna intensywną, fizyczną wędrówkę z macicy do ramion matki.
Podczas zstępowania płód wykonuje sekwencję rotacji i przygięć, które umożliwiają mu przejście przez drogi rodne. To proces, w którym duże znaczenie ma elastyczność czaszki, która nie jest jeszcze sztywnie skostniała. Choć droga mierzy zaledwie kilka centymetrów, dla dziecka jest to ogromny wysiłek.
Przeczytaj również:
Cesarskie cięcie – jak przygotować się do planowanej cesarki?
Jak dziecko reaguje na ucisk i ograniczoną przestrzeń w trakcie porodu?
Co czuje dziecko w czasie porodu? W trakcie akcji porodowej dziecko doświadcza ucisku, który wpływa na jego oddech oraz rytm serca. Bicie serca może przyspieszać lub zwalniać, co jest naturalną reakcją organizmu płodu na zmienne warunki.
Układ nerwowy płodu jest przygotowany na przejściowe niedotlenienia, jednak stan ten nie może trwać zbyt długo.
Warto także zwrócić uwagę na warunki sensoryczne, których doświadcza dziecko. W macicy panuje ciemność, a jedynym dźwiękiem jest głęboko rezonujący rytm krwi w naczyniach oraz głos matki przenoszony przez tkanki. Maluch nie może sam dobrać pozycji – musi dostosować się do siły skurczów, które prowadzą go w jednym kierunku.
Poród a stres u dziecka – rola hormonów i mechanizmów adaptacyjnych
W zaawansowanej fazie porodu stężenie katecholamin – przede wszystkim adrenaliny i noradrenaliny – w organizmie dziecka rośnie do jednych z najwyższych wartości w całym życiu płodowym. Ten wyrzut jest reakcją adaptacyjną i pełni kilka istotnych funkcji, które można omówić bardziej szczegółowo.
Adrenalina powoduje zwężenie naczyń krwionośnych w skórze i narządach obwodowych, co przekierowuje większą objętość krwi do serca, mózgu i nadnerczy. Dzięki temu narządy te pozostają dobrze dotlenione, mimo że w trakcie silnych skurczów przepływ krwi przez łożysko może być chwilowo ograniczony.
Jednocześnie zwiększa się siła skurczu serca i częstotliwość jego pracy, co stabilizuje układ krążenia w najbardziej wymagającym momencie porodu.
Noradrenalina wpływa na przygotowanie układu oddechowego, stymulując resorpcję płynu zalegającego w pęcherzykach płucnych. Aktywuje transport jonów sodowych w nabłonku oddechowym, co przyspiesza wchłanianie płynu do naczyń limfatycznych i krwionośnych. Ten mechanizm jest niezbędny, aby płuca mogły po raz pierwszy efektywnie napełnić się powietrzem. Wysokie stężenie katecholamin zwiększa także napięcie mięśniowe i ogólną gotowość do działania, co tłumaczy czujność i intensywne pobudzenie wielu noworodków w pierwszych minutach po porodzie.
Przeczytaj również:
Poród bez bólu – czy to w ogóle możliwe?
Chwila narodzin: co dziecko widzi, słyszy i czuje po wyjściu na świat?
Kiedy główka wysuwa się z kanału rodnego, dziecko po raz pierwszy styka się z: chłodem, intensywnym światłem i głośnymi dźwiękami sali porodowej. Pośród głosów personelu i sprzętu medycznego szczególnie wyraźnie odbiera głos matki.
To dla niego sygnał, który daje mu poczucie bezpieczeństwa w obcym środowisku. Światło może być dla malucha zaskoczeniem, bo dotychczas żył w półmroku. Dotyk dłoni, które pomagają mu wyjść na świat, jest zdecydowanie silniejszy niż łagodne muśnięcia tkanek, których dziecko doświadczało przez powłoki brzuszne.
Poród łączy się dla dziecka także z gwałtowną zmianą temperatury – z ok. 37°C w macicy na o wiele chłodniejsze powietrze. U dziecka szybko aktywują się mechanizmy termoregulacji, ale to skóra matki najlepiej stabilizuje temperaturę jego ciała.
Kontakt skóra do skóry – dlaczego pomaga dziecku w adaptacji?
Kontakt skóra do skóry działa tak skutecznie, ponieważ w jednym momencie uruchamia kilka podstawowych odruchów i mechanizmów regulacyjnych. Bliskość matki stabilizuje rytm serca i oddech dziecka, a poziom stresu obniża się, gdy maleństwo ponownie słyszy znane bicie serca i wyczuwa zapach skóry matki.
Ciepło jej ciała ogranicza utratę temperatury, co jest szczególnie istotne w pierwszych minutach po porodzie, gdy noworodek nie potrafi jeszcze samodzielnie regulować własnej ciepłoty ciała.
Jednocześnie ta bliskość matki z dzieckiem ułatwia uruchomienie odruchów związanych z karmieniem. Kontakt z piersią i jej zapachem pobudza dziecko do ssania, a u matki stymuluje wyrzut oksytocyny, dzięki czemu łatwiej dochodzi do rozpoczęcia karmienia piersią. Warto zaznaczyć, że jeśli dziecko przychodzi na świat w wyniku cięcia cesarskiego, kontakt „skóra do skóry” może zainicjować ojciec.
Pierwszy oddech i pierwsze minuty życia – ogromny wysiłek noworodka
Pierwszy oddech wymaga od noworodka natychmiastowej zmiany sposobu funkcjonowania układu oddechowego, który dotychczas polegał wyłącznie na wymianie gazowej przez łożysko. Gdy pępowina zostaje przecięta, dopływ tlenu z jego organizmie ustaje i maluch musi uruchomić własną wentylację. Rozprężenie pęcherzyków płucnych jest początkowo trudne, ponieważ ich ściany są jeszcze wilgotne i częściowo „sklejone”. Ucisk klatki piersiowej w trakcie przechodzenia przez kanał rodny pomaga usunąć część płynu z dróg oddechowych, co zmniejsza opór i umożliwia skuteczniejsze napełnienie płuc powietrzem już przy pierwszych wdechach.
W przypadku dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie, które nie doświadczają mechanicznego ucisku kanału rodnego, płyn płucny musi zostać usunięty głównie poprzez wchłanianie do naczyń limfatycznych i krwionośnych.
Proces ten jest fizjologiczny, ale wolniejszy, dlatego pierwsze godziny mogą charakteryzować się przyspieszonym oddychaniem lub wyraźniejszym wysiłkiem oddechowym. Nie jest to objaw patologii, lecz wynik odmiennego przebiegu porodu. W zdecydowanej większości przypadków organizm dziecka efektywnie radzi sobie z resorpcją płynu w ciągu pierwszej doby, a oddech stopniowo staje się spokojny i regularny.
Przeczytaj również:
Fazy porodu – co dzieje się podczas pierwszej, drugiej i trzeciej fazy porodu?
Jak rodzice mogą wspierać dziecko w łagodnym przejściu z brzucha na świat?
Rodzice mają ogromny wpływ na to, jak dziecko przeżywa swoje pierwsze godziny po porodzie. Najważniejsze działania to: umożliwienie nieprzerwanego kontaktu skóra do skóry, spokojny głos, bliskość i ograniczenie nadmiernych bodźców świetlnych oraz hałasu.
Jeśli w trakcie porodu konieczne są określone procedury medyczne lub stosuje się znieczulenie zewnątrzoponowe, ich zadaniem jest przede wszystkim poprawa bezpieczeństwa i komfortu rodzącej, a tym samym utrzymanie stabilnych warunków dla dziecka.
Prawidłowo prowadzone znieczulenie zewnątrzoponowe nie wpływa na zdolność organizmu noworodka do uruchamiania mechanizmów adaptacyjnych po urodzeniu, ponieważ lek działa miejscowo na przewodnictwo nerwowe u matki i nie powoduje sedacji dziecka. Nie zaburza również reakcji hormonalnych zachodzących u noworodka w ostatnich minutach porodu, takich jak wyrzut katecholamin wspierających jego gotowość do pierwszego oddechu.
Przeczytaj również:
Czop śluzowy – jak wygląda i kiedy następuje odejście czopa porodowego?
Pierwsze chwile po narodzinach dziecka
Każda kobieta przeżywa poród inaczej i może go doświadczać na różne sposoby przy każdej kolejnej ciąży (poród fizjologiczny, siłami natury, z zastosowaniem znieczulenia zewnątrzoponowego, w ciepłej wodzie, cięcie cesarskie). Z kolei dla dziecka każdy poród stanowi znaczną fizjologiczną i emocjonalną zmianę.
W trakcie narodzin noworodek przechodzi z życia wewnątrzmacicznego, gdzie jest całkowicie zależny od matki, do życia zewnętrznego, w którym musi samodzielnie oddychać, regulować temperaturę ciała i przystosować się do nowych bodźców.
Proces ten jest dla dziecka stresujący, dlatego bardzo istotne jest wsparcie rodziców oraz odpowiednia opieka personelu medycznego. Kontakt skóry do skóry, inicjacja karmienia piersią oraz obecność bliskiej osoby pomagają dziecku w adaptacji do życia poza macicą i sprzyjają jego bezpieczeństwu fizjologicznemu oraz emocjonalnemu.
