Czym jest zespół złego wchłaniania u dziecka?
Zespół złego wchłaniania to zaburzenie procesów wchłaniania składników odżywczych w jelicie cienkim. W warunkach prawidłowych, po strawieniu pokarmów w żołądku i dwunastnicy, składniki odżywcze – białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy i minerały – są przyswajane w jelitach i trafiają do krwiobiegu. W przypadku zespołu złego wchłaniania u dziecka dochodzi do upośledzenia tego procesu, co prowadzi do poważnych niedoborów pokarmowych i zaburzeń rozwoju.
Zaburzenia wchłaniania mogą dotyczyć jednego typu składników (np. zaburzenia wchłaniania białek) lub obejmować wszystkie podstawowe grupy substancji odżywczych.
Nieprawidłowe funkcjonowanie błony śluzowej jelita cienkiego, zaburzenia enzymatyczne lub nieprawidłowy skład mikroflory jelitowej to najczęstsze mechanizmy, które leżą u podstaw tej choroby.
Przeczytaj również:
Magnez dla dzieci – jaki, w jakich dawkach i kiedy?
Zespół złego wchłaniania. Jakie są przyczyny tej choroby?
Przyczyny zespołu złego wchłaniania u dzieci mogą obejmować:
Niedobór enzymów trawiennych – np. laktazy, maltazy czy enzymów trzustkowych. Często występuje niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki, utrudniająca trawienie tłuszczów i węglowodanów.
Uszkodzenie błony śluzowej jelita cienkiego – jak w celiakii czy chorobach zapalnych jelit (np. choroba Leśniowskiego-Crohna), które niszczą kosmki jelitowe odpowiedzialne za wchłanianie.
Zespół krótkiego jelita – stan po chirurgicznym usunięciu znacznej części jelita cienkiego.
Infekcje bakteryjne i choroby pasożytnicze – np. lamblioza, które uszkadzają błonę śluzową i zaburzają procesy wchłaniania.
Zaburzenia hormonalne i metaboliczne – mogą wpływać na prawidłowe funkcjonowanie enzymów i struktur jelitowych.
Wrodzone defekty enzymatyczne – rzadkie, ale istotne przyczyny zespołu upośledzonego trawienia i wchłaniania u niemowląt.
W praktyce klinicznej przyczyny te często nakładają się na siebie, co może utrudniać jednoznaczną diagnozę. Znajomość mechanizmów leżących u podstaw zaburzeń wchłaniania pozwala jednak na bardziej ukierunkowane podejście diagnostyczne i terapeutyczne dostosowane do indywidualnych potrzeb dziecka.
Przeczytaj również:
Tran dla dzieci – czy warto suplementować tran?
Jakie są objawy zespołu złego wchłaniania?
Objawy zespołu złego wchłaniania u dziecka mogą być różnorodne i niespecyficzne, co często opóźnia diagnozę. Wśród najczęstszych objawów znajdują się:
bóle brzucha, wzdęcia brzucha, przewlekła biegunka;
zmniejszenie masy ciała, zahamowanie przyrostu wagi lub wzrostu;
objawy niedoborów składników odżywczych: łamliwość kości, wypadanie włosów, osłabienie, anemia;
cechy odwodnienia organizmu;
zmiany skórne, bladość, skłonność do siniaków;
zwiększona podatność na infekcje;
apatia, rozdrażnienie, zaburzenia koncentracji.
Nieleczony zespół złego wchłaniania może prowadzić do ciężkich niedoborów składników mineralnych i witamin, a także ogólnego wyniszczenia organizmu.
Jak zdiagnozować zespół złego wchłaniania?
Diagnostyka zespołu złego wchłaniania wymaga kompleksowego podejścia. Nadrzędne znaczenie ma dokładny wywiad medyczny uwzględniający: objawy zespołu, historię chorób przewodu pokarmowego oraz sposób żywienia dziecka. W dalszej kolejności wykonywane są badania laboratoryjne i obrazowe.
Zespół złego wchłaniania a wyniki badań
W diagnostyce zespołu upośledzonego wchłaniania stosuje się:
Badanie kału – umożliwia ocenę niestrawionych resztek pokarmowych, obecność pasożytów oraz tłuszczów.
Badania krwi – oceniają poziomy składników odżywczych, np. witamin z grupy B, żelaza, wapnia, elektrolitów.
Testy oddechowe – wykrywają nietolerancję laktozy lub przerost bakterii w jelicie cienkim (SIBO).
Badania obrazowe – USG jamy brzusznej, prześwietlenie RTG, enterografia.
Endoskopia z pobraniem wycinków – umożliwia ocenę błony śluzowej jelita, kosmków jelitowych i obecność stanu zapalnego.
Testy alergiczne – w celu wykluczenia alergii pokarmowych, np. na białko mleka krowiego.
Zestaw badań dobiera się indywidualnie w zależności od wieku dziecka, dominujących objawów i podejrzewanej przyczyny. Istotne jest nie tylko potwierdzenie zespołu złego wchłaniania, ale także identyfikacja choroby podstawowej, która za niego odpowiada. Tylko wtedy możliwe jest skuteczne leczenie i monitorowanie postępów terapii.
Jak wygląda leczenie? Zespół złego wchłaniania i możliwości terapii
Leczenie zespołu złego wchłaniania u dziecka zawsze opiera się na eliminacji przyczyny oraz łagodzeniu objawów i skutków niedoborów. Skuteczność leczenia zależy od właściwego rozpoznania choroby podstawowej.
Główne zasady terapii:
Leczenie choroby podstawowej – np. w przypadku celiakii – dieta bezglutenowa; przy infekcjach pasożytniczych – leczenie przeciwpasożytnicze.
Suplementacja składników odżywczych – witamin, minerałów, białek, tłuszczów, elektrolitów. W razie potrzeby dożylne uzupełnianie substancji odżywczych.
Zastosowanie enzymów trawiennych – np. w przypadku niewydolności trzustki – enzymatyczna terapia zastępcza.
Dieta eliminacyjna lub specjalistyczna – dostosowana do przyczyny i stopnia zaburzeń. Czasem wymagane jest żywienie enteralne lub pozajelitowe.
Nadzór gastroenterologa i dietetyka – aby monitorować rozwój dziecka, skuteczność leczenia i wdrażać korekty dietetyczne.
Wczesna diagnoza i indywidualnie dobrany plan leczenia zespołu może skutecznie zapobiec trwałym skutkom zaburzeń wchłaniania i pozwolić na prawidłowy rozwój dziecka.
Przeczytaj również:
Niejadek – przyczyny, leczenie. Śniadania, obiady i kolacje dla małego niejadka
Do jakiego lekarza udać się z zaburzeniami wchłaniania?
Jeśli u dziecka występują objawy sugerujące zespół złego wchłaniania – takie jak: przewlekła biegunka, utrata masy ciała, wzdęcia, objawy niedoborów składników odżywczych – należy skonsultować się z pediatrą, który skieruje małego pacjenta do odpowiedniego specjalisty.
Dalszą diagnostyką i leczeniem zajmuje się zazwyczaj gastrolog dziecięcy, a w przypadku stwierdzenia problemów metabolicznych lub endokrynologicznych – również endokrynolog dziecięcy. Pomocne może być także wsparcie dietetyka klinicznego, który zadba o zbilansowaną dietę i zapobieganie niedoborom żywieniowym.
