Co to jest szczepionka DTP?
Szczepionka DTP, zwana także Di–Per–Te (od łacińskich nazw chorób), to szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi. Jest to szczepionka „nieżywa”, która nie zawiera żywych szczepów bakterii, a jedynie bakteryjne toksyny błonicy i tężca oraz inaktywowane pałeczki krztuśca albo tylko kilka białek tej bakterii.
W zależności od tego, jaka forma antygenów krztuśca użyta jest w szczepionce DTP, wyróżnia się:
- szczepionkę całokomórkową (DTPw) zawierającą całe, zabite bakterie krztuśca i oferowaną w ramach bezpłatnych szczepień ochronnych;
- szczepionkę bezkomórkową (DTPa) zawierającą wyłącznie białka bakterii krztuśca, która dostępna jest m. in. jako szczepionka wieloskładnikowa (szczepionka skojarzona); zawiera ona dodatkowo inaktywowane komórki poliomyelitis oraz Haemophilus influenzae (płatne szczepionki 5w1).
Szczepionka na tężec, krztusiec i błonicę podawana jest podskórnie lub domięśniowo.
Przeczytaj również:
Odczyn poszczepienny – co to jest, jak wygląda, kiedy ustępuje odczyn po szczepieniu?
DTPa czy DTPw?
Szczepionka DTPw jest bezpłatna, natomiast szczepionka DTPa – uznawana za lepiej tolerowaną przez organizm – refundowana jest tylko w wyjątkowych sytuacjach:
- szczepienie wcześniaków urodzonych przed ukończeniem 37. tygodnia,
- szczepienie dzieci z masą urodzeniową poniżej 2500 g,
- szczepienie dzieci w 6. roku życia,
- szczepienie dzieci, u których po szczepionce DTPw wystąpiły nasilone odczyny poszczepienne bądź szczepienie dzieci z postępującymi schorzeniami neurologicznymi.
Cena szczepionki DTPa to około 100 zł.
Szczepienie DTP – kiedy w kalendarzu szczepień?
Szczepienie obowiązkowe DTP jest uznawane za najlepszą formę ochrony przed zachorowaniem na tężec, błonicę i krztusiec. Tężec (Tetanus) to choroba powodowana przez laseczkę tężca, bytującą w glebie i wodzie. Zakażenie najczęściej odbywa się na drodze skaleczenia skóry, a choroba objawia się bardzo uciążliwymi skurczami mięśni, mogącymi prowadzić nawet do złamań kości oraz drgawek, uszkodzenia nerwów czy zaburzeń oddychania.
Błonica (Diphtheria) to poważna choroba prowadząca nawet do śmierci dziecka (śmiertelność szacowana jest na nawet 10 – 20 proc.). Objawy błonicy to zapalenie krtani i zaburzenia oddychania. Najpoważniejsze powikłania to zapalenie nerwów i serca.
Z kolei krztusiec, czyli koklusz (Pertussis) charakteryzuje się bardzo uciążliwym kaszlem, epizodami bezdechu oraz drgawkami. Możliwe jest zapalenie płuc oraz niedotlenienie mózgu.
Szczepionka Di–Per–Te wykonywana jest w następującym cyklu szczepień:
- pierwsze szczepienie DTP między 6. a 8. tygodniem życia,
- drugie szczepienie w 3.–4. miesiącu życia,
- trzecie szczepienie w 5.– 6. miesiącu życia,
- czwarte szczepienie w 16.–18. miesiącu życia.
Poza tymi dawkami podstawowymi, podawane są ponadto trzy dawki przypominające szczepienie błonica tężec krztusiec – w wieku 5–6 lat oraz w 14. i 19. roku życia.
Szczepionka błoniczo–tężcowo–kokluszowa adsorbowana ma postać zawiesiny do iniekcji domięśniowej lub podskórnej. Przed przyjęciem szczepionki DTP dziecko jest badane przez lekarza podczas wizyty przedszczepiennej, w celu wykluczenia jakichkolwiek infekcji.
Przeczytaj również:
Szczepienie przeciwko Hib dla dzieci – wskazania, koszt
Odczyn po szczepieniu błonica-tężec-krztusiec
Niepożądane objawy po szczepieniu przeciwko tężcowi, krztuścowi i błonicy można podzielić na powikłania wczesne i późne.
Wczesne skutki uboczne szczepionki DTP
Niepożądane odczyny poszczepienne NOP mogą pojawić się już w ciągu pierwszych 48 godzin po podaniu szczepionki DTP. Najczęstszą reakcją niepożądaną jest obrzęk, zaczerwienienie i bolesność w miejscu wkłucia – takie symptomy mogą pojawić się u około 50 proc. szczepionych dzieci. Inne skutki uboczne DTP to senność i gorączka po szczepieniu.
Znacznie rzadziej zdarzają się napady nie dającego się opanować płaczu, wiotkość mięśni, drgawki czy ogólnoustrojowa reakcja uczuleniowa. Wspomniane odczyny poszczepienne są znacznie rzadsze po podaniu szczepionki DTPa.
Późne powikłania po szczepionce DTP u dziecka
Późne powikłania poszczepienne występują niezwykle rzadko i mają postać zaburzeń neurologicznych. Może dojść do rozwoju zapalenia mózgu czy encefalopatii poszczepiennej. W jej przebiegu może dojść do rozwoju drgawek, utraty przytomności, upośledzenia umysłowego czy padaczki. Należy podkreślić, iż w przypadku szczepionki błonica tężec krztusiec polio powikłania poszczepienne są znacznie rzadsze niż powikłania krztuśca.
Przeczytaj również:
Szczepienie przeciw polio u dziecka – czy jest obowiązkowe?
Szczepionka DTP – przeciwwskazania
Przeciwwskazaniem do podania szczepionki DTPw są obecne u dziecka schorzenia neurologiczne, poważne odczyny poszczepienne po poprzedniej dawce szczepionki bądź wiek powyżej 3 lat.
Z kolei przeciwwskazaniem do zaszczepienia dziecka szczepionką DTPa jest wiek powyżej 7 lat, postępujące schorzenia neurologiczne obecne przed szczepionką lub takie, których wystąpienie kojarzone jest z przyjęciem poprzedniej dawki szczepionki DTP.
Czasowym przeciwwskazaniem do szczepienia jest infekcja stwierdzona podczas wizyty przedszczepiennej.
Szczepienie DTP – o co najczęściej pytają rodzice?
Czy szczepionka DTP jest obowiązkowa w Polsce?
Tak. W polskim kalendarzu szczepień dzieci w roku 2025 szczepienie przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (DTP) jest obowiązkowe i należy je podać w ustalonych terminach (6–8 tygodni życia, 3–4 miesiąca, 5–6 miesięcy, 16–18 miesięcy) oraz dawki przypominające w wieku 5–6 lat, 14 i 19 lat.
Ile kosztuje i czy refundowana jest szczepionka DTPa w 2025 roku?
Bezpłatna jest wersja szczepionki całokomórkowej DTPw dla dzieci według obowiązkowego kalendarza. Wersja bezkomórkowa DTPa (często jako składnik szczepionki 5w1) jest płatna (około 100 zł w poprzednich latach) i może być objęta refundacją tylko w określonych przypadkach – np. dla wcześniaków czy dzieci z niską masą urodzeniową. W roku 2025 warto sprawdzić aktualne warunki refundacji w NFZ lub u lekarza pediatry.
Czy można zaszczepić dziecko, jeśli ma lekką infekcję?
W przypadku lekkiej infekcji górnych dróg oddechowych bez gorączki i bez ogólnego złego samopoczucia, szczepienie DTP zwykle może być wykonane po konsultacji z lekarzem. Jednak w przypadku gorączki, aktywnej infekcji lub przeciwwskazań neurologicznych należy odroczyć podanie szczepionki i przyjść na wizytę przedszczepienną.
Jak przygotować dziecko do szczepienia DTP?
– Zadbaj, by dziecko było wypoczęte i najedzone.
– Podczas wizyty przedszczepiennej poinformuj lekarza o ewentualnych wcześniejszych reakcjach po szczepieniach, chorobach przewlekłych lub alergiach.
– Po szczepieniu obserwuj dziecko przez co najmniej 30 min w gabinecie, a w domu uważaj na gorączkę, obrzęk w miejscu wkłucia lub inne objawy, takie jak senność czy płacz. W razie silniejszej reakcji skontaktuj się z pediatrą.
Przeczytaj również:
Szczepienie przeciwko rotawirusom – kiedy, czy jest obowiązkowe? Schemat szczepienia
Co się stanie, gdy dziecko zbyt dużo razy zostanie zaszczepione na tę samą chorobę?
Odpowiada dr n. med. Paweł Grzesiowski, ekspert w dziedzinie szczepień ochronnych, od 2024 Główny Inspektor Sanitarny:
Szczepionka zawiera albo nieżywe drobnoustroje lub ich fragmenty, albo żywe osłabione drobnoustroje, dlatego podanie szczepionki nie wiąże się z ryzykiem wywołania choroby, przeciw której szczepionka została wytworzona. Nawet jeśli podano większą liczbę dawek, niż jest to zalecane.
Problemy mogą pojawić się jedynie w szczególnych sytuacjach, np. gdy szczepionka została podana przez pomyłkę w zbyt krótkim czasie po podaniu właściwej dawki tej samej szczepionki (poniżej 4 tygodni). Taka sytuacja może spowodować nadmierną reakcję układu odporności, najczęściej widoczną w postaci silniejszego odczynu miejscowego (obrzęk, zaczerwienienie, ból w miejscu wkłucia) oraz odczynu ogólnego w postaci gorączki czy gorszego samopoczucia.
W każdym przypadku podania zbyt dużej liczby dawek szczepionki konieczna jest konsultacja lekarska i obserwacja dziecka przez okres 6-8 tygodni, czasami podanie leków, które hamują pobudzenie układu odporności.
współpraca: redakcja Mamazone
