Czym są pneumokoki i jakie choroby wywołują?
Pneumokoki, czyli Streptococcus pneumoniae, to bakterie, które naturalnie mogą bytować w nosie i gardle, szczególnie u dzieci. U większości osób ich obecność nie powoduje żadnych dolegliwości – do czasu, gdy z różnych przyczyn układ odpornościowy zostaje osłabiony.
Szczególnie narażone są na nie niemowlęta i małe dzieci, u których układ odpornościowy nie jest jeszcze w pełni rozwinięty.
Wtedy pneumokoki mogą stać się bardzo groźne i prowadzić do poważnych infekcji.
Najczęstsze choroby wywoływane przez pneumokoki to:
Pneumokokowe zapalenie płuc – często przebiega z wysoką gorączką, kaszlem i trudnościami w oddychaniu (warto też dodać, że pneumokoki to bakterie, które są najczęstszą przyczyną zapalenia płuc u dorosłych).
Zapalenie ucha środkowego – szczególnie powszechne u dzieci, objawia się bólem ucha, gorączką i niekiedy wyciekiem ropnym z ucha.
Zapalenie zatok przynosowych – daje objawy zatkanego nosa, bólu głowy i uczucia ucisku w okolicy zatok.
Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych – to rzadka, ale niezwykle groźna infekcja, która może prowadzić do trwałych uszkodzeń neurologicznych, a nawet śmierci.
Sepsa – ciężkie zakażenie ogólnoustrojowe, które rozwija się szybko i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Przeczytaj również:
Szczepienie przeciwko gruźlicy dla dziecka
Nazwy szczepionek przeciwko pneumokokom dla dzieci
W Polsce dostępnych jest kilka preparatów, którymi są wykonywane szczepienia przeciwko pneumokokom. Mogą być one bezpiecznie podawane dzieciom w różnych grupach wiekowych. Rodzaje szczepionek przeciw pneumokokom to:
Prevenar 13 – szczepionka skoniugowana, która chroni przed 13 najczęściej występującymi serotypami pneumokoków.
Synflorix – również szczepionka skoniugowana, która zabezpiecza przed 10 serotypami pneumokoków.
Pneumovax 23 – szczepionka polisacharydowa obejmująca 23 serotypy Streptococcus pneumoniae. W Polsce dopuszczona do stosowania u dzieci od 2. roku życia.
Wszystkie te szczepionki są skuteczne i bezpieczne, ale różnią się zakresem ochrony – czyli liczbą serotypów pneumokoków, przed którymi chronią. Obecnie w Programie Szczepień Ochronnych najczęściej stosowana jest szczepionka 10-walentna, ale w niektórych przypadkach (np. dzieci z grup ryzyka) może być zalecane podanie szczepionki 13-walentnej. W wyborze odpowiedniego preparatu dla twojego dziecka pomoże Ci lekarz.
Przeczytaj również:
Szczepienie przeciw WZW B dla dziecka
Czy szczepienia przeciw pneumokokom u dzieci są obowiązkowe czy zalecane?
W Polsce szczepienie przeciwko pneumokokom jest obowiązkowe dla wszystkich dzieci i w pełni refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Znalazło się w Programie Szczepień Ochronnych w 2017 roku i od tej pory obejmuje maluchy od 6. tygodnia życia do ukończenia 2. roku życia.
Schemat szczepienia przeciwko pneumokokom
Schemat szczepienia przeciwko pneumokokom zależy przede wszystkim od wieku dziecka i jego indywidualnego stanu zdrowia. Dla zdrowych maluchów urodzonych po 2017 obowiązuje tzw. schemat 2 + 1 – 2 dawki szczepienia podstawowego podawane w 2. i 4. miesiącu życia oraz dawka przypominająca między 13. a 15. miesiącem życia. Natomiast dzieci z grup ryzyka, takie jak: wcześniaki, dzieci z niedoborami odporności czy przewlekle chore szczepi się według schematu 3 + 1 – w tym przypadku podaje się 3 dawki podstawowe – w 2., 3. i 4. miesiącu życia – oraz dawkę przypominającą po ukończeniu roku.
W przypadku dzieci, które nie zostały zaszczepione w 1. roku życia, lekarz ustala indywidualny kalendarz szczepień dostosowany do ich wieku i stanu zdrowia.
Czy szczepionka przeciw pneumokokom jest na NFZ czy odpłatna?
Szczepienie przeciwko pneumokokom w Polsce jest bezpłatne w ramach Narodowego Funduszu Zdrowia dla wszystkich dzieci objętych Programem Szczepień Ochronnych. W takim przypadku w przychodni POZ dziecko otrzymuje szczepionkę całkowicie za darmo, zgodnie z obowiązującym kalendarzem szczepień.
Refundowany preparat to głównie Synflorix, natomiast Prevenar 13 przysługuje bezpłatnie: wcześniakom, dzieciom z grup ryzyka oraz takim, które rozpoczęły już szczepienia tym preparatem.
W pozostałych przypadkach rodzice mogą się zdecydować na szczepienie płatne – koszt jednej dawki Prevenar 13 to ok. 280 zł. Dodatkowo należy się liczyć z opłatą za kwalifikację lekarską i samo podanie szczepionki, jeżeli wykonujemy je w prywatnej placówce.
Jak długo chroni szczepionka przeciwko pneumokokom?
Szczepionka przeciwko pneumokokom zapewnia dziecku ochronę na wiele lat, szczególnie w okresie kiedy ryzyko ciężkich zakażeń jest największe – czyli w pierwszych 5 latach życia. To właśnie wtedy układ odpornościowy dopiero się kształtuje i nie zawsze jest w stanie skutecznie poradzić sobie z tak groźnymi bakteriami jak pneumokoki.
Pełny schemat szczepienia, czyli 2 dawki podstawowe i 1 przypominająca, pozwala zbudować trwałą odporność, która zazwyczaj utrzymuje się przynajmniej do wieku szkolnego.
Należy jednak pamiętać, że żadna szczepionka nie chroni w 100% przed wszystkimi odmianami bakterii. Pneumokoki mają wiele różnych serotypów, a szczepionki dostępne na rynku zabezpieczają przed tymi najczęściej występującymi i najbardziej niebezpiecznymi. Dzięki temu – nawet jeśli dziecko zetknie się z innym szczepem bakterii – przebieg ewentualnej infekcji zwykle będzie znacznie łagodniejszy i mniej groźny dla zdrowia.
W przypadku dzieci, które zmagają się z chorobami przewlekłymi, mają osłabioną odporność lub przeszły poważne infekcje, lekarz może zalecić dodatkowe dawki szczepionki, by wzmocnić ochronę organizmu.
Przeczytaj również:
Zapalenie płuc u dzieci – objawy, leczenie, powikłania
Skutki uboczne szczepionki przeciwko pneumokokom
Jak każda szczepionka, również ta przeciwko pneumokokom, może się wiązać z pewnymi skutkami ubocznymi. Na szczęście zazwyczaj są one łagodne i krótkotrwałe, a ryzyko ich wystąpienia jest znacznie mniejsze niż potencjalne powikłania po zakażeniu pneumokokami.
Do bardzo często lub często zgłaszanych skutków ubocznych zalicza się:
gorączkę;
drażliwość;
ból/tkliwość, zaczerwienienie lub stwardnienie/obrzęk skóry w miejscu podania szczepionki;
senność, niespokojny sen;
zmniejszenie apetytu;
wymioty, biegunkę;
wysypkę;
ból głowy;
ból stawów i mięśni.
Te objawy zwykle ustępują samoistnie w ciągu 1–2 dni i nie wymagają specjalnego leczenia poza ewentualnym podaniem środka przeciwgorączkowego, jeśli dziecko źle znosi podwyższoną temperaturę.
Warto pamiętać, że powyższe skutki uboczne są naturalnym sygnałem, że układ odpornościowy reaguje i buduje ochronę przed chorobą. Zdecydowanie większym zagrożeniem dla zdrowia dziecka są powikłania po zakażeniu pneumokokami niż chwilowe nieprzyjemności po szczepieniu.
Inne niezbyt częste powikłania to drgawki (w tym drgawki gorączkowe) oraz pokrzywka. Rzadko może dojść do reakcji nadwrażliwości (w tym obrzęku twarzy, duszności i skurczu oskrzeli) oraz epizodów hipotoniczno-hiporeaktywnych.
Bardzo rzadko dochodzi do poważniejszych reakcji, takich jak reakcja alergiczna, ale są to przypadki niezwykle sporadyczne. Dlatego po szczepieniu dziecko powinno przez kilkanaście minut pozostać pod obserwacją w przychodni.
