Alergia u dziecka – co to jest?
Alergia to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego na substancję (są to alergeny pokarmowe lub inne), która sama w sobie nie jest szkodliwa. Organizm dziecka traktuje ją jednak jak zagrożenie i uruchamia mechanizmy obronne, które prowadzą do wystąpienia objawów. Mogą to być: katar, kaszel, zaczerwienione oczy, wysypka na skórze dziecka, bóle brzucha czy inne zaburzenia związane z przewodem pokarmowym – w zależności od rodzaju alergenu i sposobu, w który dostał się on do organizmu.
Warto podkreślić, że alergia nie jest chorobą przejściową. Choć u niektórych dzieci objawy z czasem słabną, to w wielu przypadkach konieczne jest długotrwałe czuwanie nad tym, co dziecko spożywa, co go otacza i jakie są jego codzienne nawyki.
Alergie mogą ujawnić się już w okresie niemowlęcym, ale równie dobrze mogą się pojawić dopiero u starszego dziecka, co sprawia, że diagnoza bywa nieoczywista.
Dzięki wczesnemu rozpoznaniu alergii i odpowiednim działaniom – takim jak eliminacja alergenów czy leczenie objawowe – można znacząco poprawić jakość życia dziecka i ograniczyć ryzyko powikłań.
Przeczytaj również:
Alergia na sierść (alergia na kota i uczulenia na psa u dziecka) – przyczyny, objawy, leczenie
Jakie są przyczyny alergii u dziecka?
Przyczyny alergii u dzieci są złożone i wynikają zarówno z czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Jeżeli jedno z rodziców zmaga się z alergią, ryzyko, że u dziecka również się ona rozwinie, znacząco wzrasta. Oznacza to, że predyspozycje do nadmiernej reakcji układu odpornościowego mogą być dziedziczone.
Znaczenie mają także czynniki środowiskowe. Wpływ na rozwój alergii mogą mieć, m.in.: zanieczyszczenie powietrza, częste infekcje we wczesnym dzieciństwie czy stosowanie antybiotyków, które zaburzają mikrobiom jelitowy i równowagę układu odpornościowego.
Co ciekawe, dawniej sądzono, że wczesny kontakt z alergenami zwiększa ryzyko alergii. Obecnie wiemy, że jest odwrotnie – stopniowe wprowadzanie do diety potencjalnie alergizujących produktów, takich jak jajka czy orzeszki ziemne, może sprzyjać rozwojowi tolerancji i zmniejszać ryzyko uczulenia.
Z kolei nadmierna higiena i unikanie naturalnych kontaktów z otoczeniem mogą osłabiać odporność dziecka i zwiększać podatność na alergie.
Podsumowując, alergia u dziecka to efekt połączenia dziedziczonych predyspozycji i wpływu środowiska. Choć nie da się całkowicie wyeliminować ryzyka, można ograniczać czynniki sprzyjające jej rozwojowi i wspierać odporność dziecka poprzez: zdrową dietę, aktywność fizyczną i kontakt z różnorodnym środowiskiem.
Przeczytaj również:
Plamica alergiczna – przyczyny, objawy, leczenie
Rodzaje alergii u dziecka
Alergie u dzieci mogą przyjmować różne formy, w zależności od tego, na jaki alergen organizm reaguje i w jaki sposób dochodzi do kontaktu z nim. Najczęściej spotykane są:
Alergie pokarmowe – to jedne z najczęstszych alergii u najmłodszych. Mogą występować już w okresie niemowlęcym. Najczęściej uczulają: białko mleka krowiego, jaja, orzeszki ziemne, soja, pszenica czy ryby i owoce morza. Objawy nie zawsze ograniczają się do układu pokarmowego – mogą obejmować także skórę (mogą się objawiać wysypkami czy atopowym zapaleniem skóry) czy układ oddechowy.
Alergie wziewne – są związane z wdychaniem alergenów obecnych w powietrzu. Alergeny wziewne to, m.in.: pyłki roślin, kurz i roztocze, pleśń czy sierść zwierząt. Objawy to przede wszystkim: katar sienny (alergiczny nieżyt nosa), kichanie, łzawienie oczu czy przewlekły kaszel.
Alergie kontaktowe – powstają wskutek bezpośredniego kontaktu skóry z alergenem, np. niklem w biżuterii, lateksem, detergentami czy niektórymi kosmetykami. Najczęściej objawiają się: wysypką, zaczerwienieniem i świądem skóry.
Alergie na jad owadów – choć zdecydowanie rzadziej spotykane, mogą być szczególnie groźne. Uczulenie na: jad pszczoły, osy czy szerszenia może prowadzić do silnych reakcji, w tym do wstrząsu anafilaktycznego.
Alergie lekowe – niektóre dzieci reagują nadwrażliwością na określone leki – najczęściej na antybiotyki czy leki przeciwbólowe. Objawy mogą obejmować: wysypki, duszności, a w ciężkich przypadkach – reakcje ogólnoustrojowe.
Przeczytaj również:
Ukąszenia komarów u dzieci – jak złagodzić świąd i ból?
Kto rozpoznaje alergię u dziecka?
Rozpoznanie alergii u dziecka często bywa wyzwaniem, ponieważ jej objawy mogą przypominać: przeziębienie, infekcje wirusowe czy nietolerancje pokarmowe. Z tego powodu rodzice zwykle w pierwszej kolejności zgłaszają się do lekarza rodzinnego lub pediatry, który dobrze zna dziecko i potrafi ocenić, czy dolegliwości mają charakter przejściowy, czy mogą wskazywać na reakcję alergiczną.
Lekarz zbiera szczegółowy wywiad dotyczący objawów, diety i środowiska dziecka, a następnie decyduje, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka.
Najważniejszym specjalistą w diagnozowaniu alergii jest alergolog dziecięcy. To on przeprowadza pogłębione badania, takie jak:
Testy alergiczne skórne punktowe, które wykazują reakcję na konkretne alergeny.
Badania krwi – m.in. oznaczenie przeciwciał IgE.
Testy prowokacyjne w warunkach szpitalnych, które pozwalają potwierdzić uczulenie na dany pokarm.
W przypadku podejrzenia alergii w proces diagnozowania włączeni są także inni lekarze. Dermatolog może pomóc w przypadku nawracających wysypek i atopowego zapalenia skóry, natomiast pulmonolog zajmuje się dziećmi, u których alergia wywołuje problemy oddechowe, np. astmę oskrzelową. W niektórych przypadkach do zespołu diagnostycznego dołącza również dietetyk kliniczny, który wspiera rodzinę w prawidłowym bilansowaniu diety przy alergii pokarmowej.
Warto podkreślić, że samodzielne wykluczanie produktów z diety dziecka czy stosowanie domowych metod „testowania alergii” może przynieść więcej szkody niż pożytku.
Niewłaściwie prowadzona dieta eliminacyjna grozi niedoborami składników odżywczych, szczególnie u najmłodszych. Dlatego zawsze należy powierzyć rozpoznanie i prowadzenie terapii wykwalifikowanemu lekarzowi.
Typowe objawy alergii u dziecka
Objawy alergii u dzieci mogą być bardzo różnorodne i zależą od rodzaju alergenu oraz sposobu, w jaki organizm miał z nim kontakt. Często są mylone z infekcjami lub problemami trawiennymi, dlatego ich rozpoznanie bywa trudne.
Do najczęściej spotykanych objawów alergii należą:
Objawy skórne – to jedne z najczęstszych sygnałów alergii. U dzieci pojawiają się: wysypki, pokrzywka, zaczerwienienia, sucha i swędząca skóra czy zaostrzenia atopowego zapalenia skóry (AZS). Wysypka nierzadko nasila się po spożyciu konkretnego produktu albo po kontakcie z alergenem.
Objawy ze strony układu oddechowego – alergia wziewna może wywoływać: przewlekły katar, kichanie, zatkany nos, łzawienie i swędzenie oczu, a także: kaszel, świszczący oddech czy duszności. W dłuższej perspektywie może prowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej.
Objawy ze strony układu pokarmowego – w przypadku alergii pokarmowej u dziecka mogą wystąpić: bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, nudności, a u niemowląt także kolki.
Objawy ogólnoustrojowe – w wyjątkowo silnych reakcjach, np.: po użądleniu owada czy spożyciu silnie uczulającego pokarmu, może dojść do gwałtownej reakcji organizmu w postaci wstrząsu anafilaktycznego. To stan zagrożenia życiawymagający natychmiastowej, specjalistycznej pomocy medycznej.
Warto pamiętać, że objawy alergii mogą się pojawiać od razu po kontakcie z alergenem lub dopiero po kilku godzinach, a ich nasilenie bywa różne – od łagodnych po bardzo poważne. Dlatego każde nawracające czy nietypowe dolegliwości u dziecka warto skonsultować z lekarzem.
Przeczytaj również:
Kaszel u dziecka bez gorączki – przyczyny kaszlu i braku gorączki u dziecka
Leczenie alergii u dziecka
Leczenie alergii u dzieci opiera się przede wszystkim na unikaniu kontaktu z alergenem, który wywołuje objawy. Choć brzmi to prosto, w praktyce bywa trudne – np. w przypadku pyłków roślin czy roztoczy kurzu domowego. Dlatego często potrzebne jest także leczenie farmakologiczne i wsparcie specjalistów.
Leczenie alergii obejmuje:
Eliminację alergenu – podstawową metodą jest ograniczenie lub całkowite wykluczenie kontaktu z substancją uczulającą. W alergii pokarmowej oznacza to dietę eliminacyjną – ułożoną najlepiej przez lekarza lub dietetyka, aby nie doprowadzić do niedoborów. W przypadku alergii wziewnych stosuje się, m.in.: częstsze sprzątanie, pranie pościeli w wysokiej temperaturze czy unikanie spacerów w okresie największego pylenia.
Leczenie farmakologiczne – może obejmować: leki przeciwhistaminowe (łagodzą objawy takie jak katar, wysypka czy świąd), glikokortykosteroidy (zmniejszają stan zapalny) oraz leki rozszerzające oskrzela (przy objawach astmy).
Immunoterapia alergenowa (odczulanie) – w niektórych przypadkach lekarz może zaproponować odczulanie, czyli stopniowe podawanie dziecku niewielkich dawek alergenu w kontrolowanych warunkach. Celem jest „przyzwyczajenie” układu odpornościowego do alergenu i zmniejszenie reakcji alergicznej w przyszłości. To jedyna metoda, która może wpłynąć na przyczynę alergii, a nie tylko na objawy.
Przeczytaj również:
Rumień nagły (trzydniówka u dziecka)
Alergie a infekcje górnych dróg oddechowych
Objawy alergiczne bywają mylone z infekcjami górnych dróg oddechowych. Zdarzają się przypadki błędnej diagnozy, gdy pediatra leczy antybiotykami chorowite dziecko, by dopiero po upływie kilku miesięcy skierować malucha do alergologa, podejrzewając u małego pacjenta astmę oskrzelową.
Jeżeli dziecko dużo choruje, cierpi na nieustający katar, ma podkrążone oczy, stolce są wodniste, ze śluzem lub w postaci kulek (podobne do kozich bobków), poproś pediatrę o skierowanie do specjalisty. Ten po zebraniu wywiadu, zleci wykonanie niezbędnych badań, by postawić diagnozę o istnieniu alergii lub jej braku.
Ważne! Obecność pasożytów w organizmie człowieka daje bardzo podobne objawy jak alergie. Kaszel w nocy, ataki duszności, zgrzytanie zębami, ogryzanie paznokci, cienie pod oczami, katar to również oznaki zarobaczenia organizmu. Nie trzeba dziecka faszerować sterydami i innymi lekami hamującymi objawy alergii, tylko trzeba je odrobaczyć. Po kuracji objawy ustają.
Jak uniknąć powikłań?
Nieleczone lub źle leczone uczulenie skutkuje zjawiskiem nazywanym przez lekarzy „marszem alergicznym” – jedno uczulenie przechodzi w drugie. Dziecko mające pokrzywkę będzie miało później katar sienny czy astmę oskrzelową.
