Sposób na uniknięcie zapalenia błon płodowych i zapalenia płuc u noworodka – czyli wszystko o badaniu GBS w ciąży
Badanie GBS w ciąży służy do wykrywania nosicielstwa Streptococcus agalactiae w pochwie i odbycie kobiety – patogenu należącego do grupy paciorkowców beta–hemolizujących grupy B. Jest to tzw. bakteria komensalna, co oznacza, że może występować w przewodzie pokarmowym, odbycie, a także drogach rodnych kobiety, nie wykazując przy tym cech patogenności i być częścią flory fizjologicznej.
Okres ciąży sprzyja namnażaniu się kolonii Streptococcus agalactiae w pochwie, co może być niebezpieczne zarówno dla rozwijającego się płodu, jak i jego matki. Nosicielstwo GBS stwierdza się u 10 do 30% kobiet spodziewających się dziecka. Jednak u niewielkiej części z nich Streptococcus agalactiae może wywołać infekcję dróg moczowych, być przyczyną zapalenia błon płodowych, łożyska i zapalenia błony śluzowej macicy. Konsekwencją tego może być przedwczesne pęknięcie błon płodowych, doprowadzające do porodu przedwczesnego.
Wykazano, że nosicielstwo GBS w ciąży zwiększa ryzyko wystąpienia groźnych powikłań infekcyjnych u noworodka. Do czynników jeszcze bardziej temu sprzyjających należy:
- wcześniactwo, czyli urodzenie dziecka przed 37. tygodniem ciąży;
- przedwczesne pęknięcie błon płodowych i przedłużony wypływ płynu owodniowego;
- młody wiek matki;
- stwierdzenie zakażenia wewnątrzowodniowego;
-
mała masa urodzeniowa noworodka.
Na skutek przedwczesnego pęknięcia błon płodowych bakteria może migrować z pochwy do płynu owodniowego, a następnie w wyniku jego aspiracji dostać się do płuc płodu. Wówczas ryzyko wystąpienia tzw. wczesnego zakażenia, czyli choroby infekcyjnej rozwijającej się jeszcze w życiu wewnątrzmacicznym lub w pierwszym tygodniu życia, jest wysokie. Najczęściej dochodzi do posocznicy, rzadziej wrodzonego zapalenia płuc oraz zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Śmiertelność w tym przypadku wynosi aż 15%.
Postać późna zakażenia Streptococcus agalactiae rozwija się po tygodniu od porodu, do nawet 3. miesiąca życia malucha. Do infekcji dochodzi w trakcie porodu na skutek kontakt dziecka z patogenem bytującym w drogach rodnych kobiety ciężarnej lub w niedługim okresie po nim, kiedy noworodek ma bliski kontakt z jego nosicielem. W tych przypadkach zakażenie GBS może przebiegać pod postacią zapalenia stawów, kości, a także jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz zakażenie uogólnione.
Przeczytaj również:
Trzeci trymestr ciąży – od kiedy do kiedy? Dolegliwości. Na co uważać?
Na czym polega badanie GBS w ciąży?
Wiele kobiet w ciąży zastanawia się, jak wygląda badanie GBS i w jaki sposób powinny się do niego przygotować? Wymaz GBS jest mikrobiologicznym badaniem laboratoryjnym, mającym za zadanie potwierdzenie lub wykluczenie nosicielstwa tego patogenu. Polega na pobraniu wymazu z przedsionka pochwy oraz odbytu.
Następnie wymazówki są umieszczane na specjalnym podłożu transportowym i jak najszybciej dostarczane do laboratorium mikrobiologicznego.
W celu uzyskania jak najbardziej obiektywnego wyniku badania nosicielstwa GBS w ciąży zaleca się, by na około 3 dni przed nim zachować wstrzemięźliwość seksualną, a także powstrzymać się przed stosowaniem wszelkich środków dopochwowych, takich jak maści, kremy czy globulki. Co ważne, nie należy rezygnować ze standardowej higieny intymnej.
Badanie wykazujące nosicielstwo paciorkowców grupy b powinno być przeprowadzone nie wcześniej niż 5 tygodni przed spodziewanym terminem porodu, optymalnie między 35. a 37. tygodniem ciąży. O obecności paciorkowców grup b świadczą dodatnie wyniki badania.
Jak przygotować się do badania GBS w ciąży?
Na około 2–3 dni przed badaniem unikaj: stosunków płciowych, wkładek dopochwowych, maści lub kremów dopochwowych – mogą one zafałszować wynik. Zwykła higiena intymna jest jak najbardziej wskazana, jednak nie należy stosować irygacji pochwy, płukanek ani innych zabiegów czystościowych, które mogą zmieniać mikroflorę pochwy.
W dniu badania załóż luźną bieliznę i poinformuj lekarza o ewentualnych objawach infekcji (np. upławy, świąd), ponieważ mogą one wpływać na interpretację wyniku.
Jeśli badanie nie zostało wykonane lub jego wynik jest nieznany w momencie porodu, koniecznie poinformuj o tym personel szpitala.
Przeczytaj również:
Fazy porodu – co dzieje się podczas pierwszej, drugiej i trzeciej fazy porodu?
Dodatni wynik badania GBS i co dalej?
W przypadku nosicielstwa GBS w pochwie lub odbycie ryzyko przeniesienia bakterii na dziecko wynosi aż 70%. Objawy zakażenia rozwijają się u 1 do 2% z nich. Z tego powodu uzyskanie wyniku dodatniego wymazu na obecność paciorkowców z grupy B zobowiązuje do wdrożenia profilaktyki okołoporodowej zakażenia.
Lekarz badający kobietę w gabinecie ginekologicznym wpisuje odpowiednią adnotację dotyczącą jej statusu nosicielstwa w karcie ciąży. Co ważne, nie zaleca się podejmowania próby eradykacji Streptococcus agalactiae z dróg rodnych kobiety ciężarnej, gdyż po zakończeniu antybiotykoterapii zazwyczaj dochodzi do jej szybkiego nawrotu.
Odpowiednie działanie profilaktyczne jest podejmowane w chwili rozpoczęcia porodu i/lub odpłynięcia wód płodowych, i polega na dożylnym podaniu antybiotyków. Rekomendowanym lekiem jest penicylina G lub ampicylina. U kobiet uczulonych na te antybiotyki można stosować erytromycynę i klindamycynę.
Ważne jest to, aby antybiotyk podano przynajmniej 4 godziny przed porodem, co zwiększa skuteczność zapobiegania transmisji bakterii na dziecko.
Dziecko urodzone z matki-nosicielki GBS jest pod obserwacją i w zależności od okoliczności może być objęte dodatkowymi badaniami (np. morfologia, CRP, badanie kliniczne co 4–6 h) – decyzja zależy od ośrodka.
Postępowanie w przypadku braku wykonania badania GBS w ciąży
Choć wymaz w kierunku GBS należy do badań obowiązkowych w ciąży, nie zawsze udaje się go wykonać. Najczęściej ma to miejsce, gdy dochodzi do porodu przedwczesnego, przed planowanym terminem jego przeprowadzenia. Wówczas, aby zmniejszyć potencjalne ryzyko zakażenia wcześniaka, należy stosować zalecaną profilaktykę antybiotykową.
Podobne postępowanie jest również zalecane u kobiet ciężarnych, u których wyniki wymazu są nieznane, a one same zgłosiły się do szpitala dopiero po upływie 18h od pęknięcia błon płodowych lub gdy temperatura ich ciała przekracza 38°C.
W zaleceniach Polskiego Towarzystwa Ginekologii i Położnictwa znajdziemy również dwie sytuacje, gdy u rodzącej kobiety wdrażamy profilaktykę antybiotykową przeciwko GBS, pomimo ujemnego wyniku wymazu. A mianowicie gdy:
- u któregoś z jej dzieci w poprzednich ciążach doszło do zakażenia okołoporodowego paciorkowcem grupy B;
-
wcześniej w obecnej ciąży stwierdzono występowanie tego patogenu w jej moczu.
Przeczytaj również:
Poród rodzinny – zalety i wady
Badanie GBS w ciąży – najczęściej zadawane pytania
Czy wynik ujemny wymazu GBS oznacza brak ryzyka zakażenia u noworodka?
Wynik ujemny znacząco zmniejsza prawdopodobieństwo przeniesienia bakterii na dziecko, ale nie wyklucza całkowicie ryzyka. W sytuacjach takich jak przedwczesny poród, pęknięcie błon przedwcześnie lub nieznany wynik wymazu, lekarz może zastosować profilaktykę antybiotykową.
Czy można leczyć nosicielstwo GBS w ciąży?
Nie rekomenduje się rutynowego leczenia nosicielstwa u ciężarnych – wyniki wskazują na częste nawroty kolonizacji po eradykacji. Zamiast tego stosuje się profilaktykę w czasie porodu.
Pytanie 3: Czy wcześniejsze porody albo infekcje moczowe zwiększają ryzyko GBS?
Tak, czynniki takie jak wcześniactwo, przedwczesne pęknięcie błon płodowych, młody wiek matki lub przebyte zakażenie dróg moczowych zwiększają prawdopodobieństwo przeniesienia GBS na dziecko.
Kiedy należy wykonać kolejny wymaz?
Standardowo wymaz wykonuje się raz pod koniec ciąży (najlepiej między 35.–37. tygodniem). Nie ma potrzeby ponawiania go w każdej ciąży, jeżeli brak klinicznych wskazań do ponownego badania.
współpraca: redakcja Mamazone
