Antonimy – co to jest? Przykłady antonimów

Synonimy i antonimy – czym są?

Synonimy to wyrazy bliskoznaczne, na przykład słowo „fałszywy” możemy zastąpić słowem „fikcyjny”, „podrobiony” „nieprawdziwy”, „kłamliwy”. Słowa te mają to samo znaczenie, jednak sposób i miejsce ich użycia będzie zależało przede wszystkim od kontekstu. Synonimy to odwrotność antonimów – wyrażeń i wyrazów przeciwstawnych (np. „ładny” – „brzydki”).

Sam wyraz „antonim” pochodzi z greckiego i jest połączeniem słowa anti – „przeciw” oraz onoma – czyli „imię”. Antonimy są to wyrażenia i wyrazy przeciwstawne – mają przeciwstawne znaczenie w stosunku do innych wyrażeń. Możemy w ich przypadku mówić o parach, a czasami grupach wyrazów. Pary wyrazów antonimicznych, to np. tak oczywiste zestawienia, jak „gruby”– „chudy” lub „niski” – „wysoki”.

W przypadku grup wyrazów antonimicznych chodzi o to, że do jednego wyrażenia możemy znaleźć kilka wyrażeń o przeciwstawnym znaczeniu. Przykładowo, dla wyrazu „grupowy” możemy użyć takich antonimów, jak „pojedynczy”, „samotny” czy „jednostkowy”.

Przeczytaj też: Części mowy – jak pomóc dziecku w ich nauce?

Czym są antonimy – przykłady

Antonimy w języku polskim stosowane są w celu podkreślenia kontrastów między rzeczami czy zjawiskami. Stosujemy je często automatycznie, kiedy chcemy podkreślić skrajne różnice między zjawiskami, właściwościami rzeczy lub osób. Antonimy mogą występować zarówno w formie pojedynczych wyrazów, jak i całych wyrażeń.

Poniżej przykłady popularnych antonimów w formie wyrazów przeciwstawnych:

• góra – dół,
• mądry – głupi,
• wysoki – niski,
• niebo – piekło,
• ładny – brzydki,
• głośny – cichy,
• gorący – zimny,
• ciekawy – nudny,
• gorzki – słodki.

Antonimy występują również w postaci dłuższych fraz. Poniżej przykłady antonimów w formie wyrażeń:

• kolorowy – czarno-biały,
• bawić się – martwić się,
• podporządkować się – sprzeciwiać się,
• cieszyć się – wpaść w depresję,
• zachowywać się właściwie – być niegrzecznym,
• mówić bez sensu – mówić sensownie,
• wierny ojczyźnie – zdrajca ojczyzny,
• być nie w sosie – mieć dobry nastrój.

Antonimy dzielimy też na:

• antonimy właściwe,
• konwersje,
• antonimy komplementarne.

Sprawdź też: Części zdania – jakie wyróżniamy?

Antonimy właściwe

Antonimy właściwe to najpopularniejsze i najlepiej znane nam wyrazy przeciwstawne. Ich cechą charakterystyczną jest możliwość stopniowania, która nie występuje w przypadku pozostałych kategorii. Przykładowo: „młody” – „stary”, „młodszy” – „starszy”; „wysoki” – „niski”, „wyższy” – „niższy”; „ładny” – „brzydki”, „ładniejszy” – „brzydszy”.

Antonimy komplementarne

Antonimy komplementarne to wyrażenia, które charakteryzują się tym, że jeżeli zaprzeczymy jednemu, równocześnie potwierdzamy drugie. Przykładowo stwierdzenie „Łukasz nie ma włosów”, jest jednocześnie potwierdzeniem że „Łukasz jest łysy”. W przypadku antonimów właściwych ta zasada nie ma zastosowania – kiedy ktoś jest gruby, nie oznacza automatycznie, że jest chudy.

Konwersja

Jeżeli chodzi o konwersję, mamy tutaj do czynienia z tak zwaną relacją odwrotną. Ten rodzaj antonimów cechuje symetryczność, przeciwstawność oraz nieprzechodniość. Używa się ich najczęściej do określania zjawisk, obiektów czy procesów odmiennych. Tutaj jako przykład możemy przytoczyć wyrażenia: „nauczyciel” – „uczeń”, „kupić” – „sprzedać”, „ożenić się” – „wyjść za mąż”.

Synonimy a antonimy

Synonimy, czyli wyrazy bliskoznaczne to pewnego rodzaju antonim dla antonimów. Synonimy według słownika języka polskiego są to pary lub grupy wyrazów mające takie samo znaczenie, lub będące odpowiednikiem czegoś.

Wyróżniamy różne rodzaje synonimów, takie jak np: synonimy chronologiczne, synonimy emocjonalne, synonimy środowiskowe.

Podobnie jak „antonim”, wyraz „synonim” również wywodzi się z języka greckiego – synonymos oznacza „jednoimienny”. Dzięki synonimom i antonimom możemy za pomocą języka doskonale opisywać rzeczy i zjawiska. Synonimy określają własności rzeczy, uczuć, emocji, ułatwiają wzbogacanie opisów. Antonimy natomiast pomagają nam opowiadać o wyrazach i zjawiskach występujących w relacji odwrotnej. Aby tworzenie antonimów przebiegało poprawnie, warto jednak korzystać z pomocy naukowych, takich jak słownik antonimów.

Przeczytaj też: Głoskowanie wyrazów

Do czego wykorzystujemy antonimy i synonimy?

Używamy ich po to, aby lepiej wyrażać emocje, podkreślać stosunek do rzeczy czy wyrażeń, nadawać im odpowiedni wydźwięk. Te bardzo przydatne środki wyrazu literackiego przydają się szczególnie do tworzenia chwytających za zmysły opisów przyrody czy zdarzeń, a także emocjonujących dialogów.

Oczywiście nie oznacza to, że antonimów i synonimów używamy tylko w literaturze. W mowie potocznej również bardzo skutecznie pomagają nam w wyrażaniu emocji i doświadczeń.

Podsumowując, antonimy i synonimy pełnią następujące funkcje w języku:

• podkreślają kontrasty wyrażane za pośrednictwem języka;
• wzbogacają słownictwo;
• są środkiem artystycznego wyrazu w literaturze;
• podkreślają różnice między emocjami i myślami ubranymi w słowa.

Czym jest słownik antonimów?

Słownik antonimów, analogicznie do słownika synonimów, jest zbiorem mniej i bardziej popularnych antonimów danego słowa. Korzystając ze słownika możemy wzbogacić swój język, a także poznać wiele ciekawych antonimów, których być może wcześniej nie znaliśmy.

Mimo że antonimy wydają się być naturalną częścią języka i używamy ich najczęściej automatycznie, bez większego zastanowienia, to szczególnie w przypadku prac literackich warto sięgać do słownika antonimów, aby upewnić się, czy użycie wybranego antonimu jest poprawne.