Recenzja – co to jest, jak napisać recenzję?

Na czym polega recenzja?

Recenzja to krytyczny opis dzieła lub przedmiotu. Jest subiektywną oceną rzeczy, wydarzenia lub czegokolwiek, co podlega opinii publicznej. Recenzja może dotyczyć spektaklu teatralnego, płyty muzycznej, gry komputerowej, kosmetyków, wystawy obrazów, a także książek.

Recenzja może być pozytywna lub negatywna, a także ambiwalentna, skłaniająca do dyskusji. Przede wszystkim – powinna być szczera, wolna od uprzedzeń, zgodna z przekonaniami autora.

Jak pisać recenzje? Schemat recenzji

Jako tekst publicystyczny, recenzja nie ma swojej sztywnej formy ani ściśle określonych kryteriów. Dzięki temu jej autor ma sporą swobodę w pisaniu, ale niezależnie od tego, czy będzie to recenzja filmu, sztuki teatralnej czy recenzja książki, tekst powinien zawierać kilka ważnych elementów.

Z czego składa się, dla przykładu, ocena utworu literackiego czy filmu?

• Wstęp do recenzji. Powinien zawierać ogólne informacje o utworze, takie jak tytuł, nazwisko autora lub nazwisko reżysera, ewentualnie rok powstania. Powinny się w nim znaleźć także data premiery lub rok wydania w przypadku książki (jeśli ma istotny wpływ na fabułę), zarys fabuły dzieła – książki, filmu, sztuki teatralnej, wydarzenia kulturalnego, itp.

• Rozwinięcie recenzji. To część opisowa, w której dokonuje się analizy i interpretacji utworu, z uwzględnieniem jego składowych. Omawia się m.in. bohaterów mających główne role w książce czy grających w filmie, tempo akcji, efekty specjalne, jaka jest muzyka, wybór miejsca akcji, słowem – wszystko, co ma wpływ na całokształt utworu. Przytacza się fakty.

• Podsumowanie recenzji. To wydaje się najważniejszą częścią tekstu, ponieważ tutaj do głosu dochodzi subiektywizm, a więc osobiste odczucia i wrażenia autora recenzji. Jest to nic innego, jak ocena utworu literackiego, muzycznego, teatralnego, filmowego lub innego – także przedmiotu – podyktowana własnymi odczuciami. Recenzent może porównywać ze sobą teksty czy filmy tego samego twórcy, porównywać go do innych autorów i przytaczać własne spostrzeżenia dotyczące twórczości, jednak nie odbiegając od zasadniczego tematu, czyli omawianego dzieła. Najważniejsze jednak, by swoją krytykę popierał konkretnymi argumentami.

Recenzja, niezależnie od tego, czy jest pozytywna czy negatywna, może być dla potencjalnego czytelnika zachętą do tego, by sięgnąć po omawianą książkę, obejrzeć film czy też inne dzieło, albo może do tego zniechęcać. Recenzent może więc stawiać pytania, odwoływać się do emocji czytelnika czy jego estetyki.

Co powinno, a co nie, znaleźć się w recenzji?

Recenzja pozostawia szerokie pole pisarskich możliwości. W zasadzie jest to rodzaj tekstu, który można stworzyć z dużą dozą dowolności, pamiętając jedynie o kilku zasadach. Recenzja składa się ze wstępu, w którym przybliża się omawiane dzieło, utwór, przedmiot, ma również rozwinięcie dotyczące obiektywnych faktów, zarys fabuły, a także zakończenie, w którym autor kieruje się subiektywnymi odczuciami.

Czego zdecydowanie nie powinna zawierać recenzja?

• W tekście nie powinna być streszczana fabuła, czytelnik nie powinien mieć wrażenia, że czyta spoiler. Należy zarysować ogólnie fabułę, pozostawiając niedopowiedzenia i miejsce na ciekawość. Można to przyrównać do blurba na okładce książki.

• Język i styl recenzji należy dopasować do miejsca, w którym zostanie ona opublikowana. Warto unikać zwrotów, takich jak: Moim zdaniem.../ Uważam, że.../ Według mnie... Choć recenzja powinna zawierać subiektywną opinię autora i powyższe zwroty jak najbardziej na nią wskazują, jednak dobrze jest wyrażać ją w sposób nieco bardziej wyrafinowany, szczególnie jeśli recenzja dotyczy tworów kultury i publikowana będzie w opiniotwórczych miejscach. Można napisać: Zgodnie z zamysłem reżysera/autora.../ Poczytania głównego bohatera są doskonałym dowodem na..../ Można odnieść wrażenie, że.... /Nie sposób znaleźć w książce..../To doskonały film dla.... Słowem – recenzja to zdecydowanie coś więcej niż Moim zdaniem ta książka/film... Recenzja z założenia mówi o o osobistych odczuciach, dlaczego nie trzeba jej wzmacniać dodatkowymi osobistymi zwrotami.

• Recenzja nie powinna zawierać pustołowia. Każda subiektywna opinia autora powinna być poparta argumentami, własna opinia musi zawierać uzasadnienie. Należy pamiętać, że każda teza powinna zawierać odpowiedź na niezadane pytanie: Dlaczego tak uważasz?

Dla przykładu:

Ten podkład zdecydowanie nie nadaje się do każdego typu cery. [DLACZEGO?] Uwidacznia pory skóry, nie daje również efektu krycia w przypadku cery naczynkowej, dlatego najlepiej sprawdzi się do idealnie gładkiej skóry, bez niedoskonałości czy zaczerwienień.

Jednocześnie, na powyższym przykładzie widać, że nie są konieczne zwroty typu Moim zdaniem..., ponieważ doskonale widać, że jest to opinia autora, silnie uargumentowana – nie trzeba jej dodatkowo wzmacniać.

Warto również wiedzieć, że dobra recenzja to przede wszystkim:

• Bogate słownictwo – przyda się znajomość synonimów, stosowanie nieszablonowych zwrotów, swego rodzaju inteligencja językowa, która pozwoli w punkt ujmować wady lub zalety omawianego dzieła.
• Osadzenie w kontekście – warto wiedzieć, o czym się pisze, mieć porównanie i szersze spojrzenie na dzieło/przedmiot i punkty odniesienia w kulturze.
• Chwytliwy tytuł – powinien stanowić reklamę lub antyreklamę dzieła.
• Zachęta do sięgnięcia po dzieło/produkt, by się przekonać, czy rzeczywiście jest taki, jak się o nim pisze.

Jak napisać zakończenie recenzji?

Zakończenie recenzji powinno wzbudzać w czytelniku konieczność zapoznania się z omawianą książką/ filmem, sztuką czy produktem. Ważne jest konkretne argumentowanie, które zaciekawi i zachęci czytelnika do wejścia w polemikę z autorem recenzji, a przede wszystkim – do wyrobienia własnej opinii.