Rozprawka – jak napisać? Plan i budowa rozprawki: wstęp, rozwinięcie, zakończenie

Co to jest rozprawka?

Rozprawka jest rodzajem pracy naukowej, w której należy postawić pytanie dotyczące określonego problemu, a następnie ustosunkować się do niego z pomocą tezy lub hipotezy. Jest to forma wypowiedzi wymagająca dogłębnego poznania poruszanego tematu.

Rozprawka ma oficjalny, naukowy charakter, a niejednokrotnie służy omawianiu problematycznych tematów. Wymaga rzeczowości i wykorzystywania naukowych dowodów, służących jako argumenty. Choć autor rozprawki zajmuje określoną pozycję, którą udowadnia, rozprawka nie jest wypowiedzą perswazyjną, a jej celem nie jest obalenie innych tez i podważanie innych stanowisk. Służy rzeczowej dyskusji, poszerzaniu horyzontów i sztuce stosowania przemyślanej argumentacji.

Rodzaje rozprawek

Wyróżnia się dwa rodzaje rozprawki:

• dedukcyjną – autor na wstępie stawia tezę oraz przytacza argumenty do potwierdzenia tezy. Nie ma tutaj miejsca na wątpliwości – przytoczone argumenty jasno podkreślają zdanie autora i określają stanowisko względem postawionej tezy – zgadzam się lub nie zgadzam się. Autor nie musi znać się na sprawie, którą omawia, ale przytacza naukowe fakty, stanowiska specjalistów i przykłady wypowiedzi innych, może korzystać z czyichś sądów, opinii, mile widziane jest wprowadzanie cytatów;
• indukcyjną – autor stawia hipotezę, czyli stwierdzenie, które nie jest faktem i nie ma pewności, czy jest prawdziwe, więc wymaga sprawdzenia. Również wymaga zajęcia przez autora jasno określonego stanowiska, przy czym są drzy drogi argumentacji. Autor może traktować hipotezę jako tezę i znaleźć argumenty, by przekonać siebie i czytelnia, że początkowa hipoteza jest słuszna. Może również nie zgodzić się z hipotezą i podważać ją odpowiednimi argumentami lub też uznać problem za nierozwiązany, a podsumowanie rozważań pozostawić z argumentami zarówno za, jak i przeciw postawionej hipotezie. Słowem, celem rozprawki indukcyjnej jest potwierdzenie lub zaprzeczenie postawionej we wstępie hipotezy.

Co zawiera rozprawka?

Prawidłowo napisana rozprawka to tekst o ściśle określonej kompozycji, która zawiera trzy części:

1 część – wstęp rozprawki

Nakreśla się w nim problematykę pracy. We wstępie formułuje się także tezę, którą będzie się udowadniać poprzez odpowiednie argumenty lub hipotezę, którą poddaje się rozważaniom, mającym pomóc w decyzji o poparciu lub obaleniu twierdzenia.

Zarówno teza, jak i hipoteza, powinny być przedstawione w interesujący dla czytelnika sposób, taki, który go zaintryguje i zachęci do dalszej lektury.

We wstępie można używać zwrotów typu: Celem moich rozważań/w mojej rozprawce będę skupiał się na…/ Powszechnie sądzi się, że…/Problem, którym chciałbym się zająć…/ Zamierzam skupić się na…/Warto rozważyć…/Celem moich rozważań jest…

2 część – rozwinięcie rozprawki

Ta część powinna być bogata w argumenty i dowody, które wspierają opinię autora. Jeśli postawił on hipotezę, przytoczone argumenty powinny pokazywać stanowisko zarówno za, jak i przeciw. Argumenty powinny być wyjaśniane, poparte naukowymi źródłami i wypowiedziami specjalistów. Jeśli zaś na początku rozprawki autor stawia tezę, może przytoczyć kilka argumentów, które w dalszej kolejności będą potwierdzały jego stanowisko. Nie musi być ich wiele, ale powinny opierać się na rzetelnych źródłach. Warto zacząć od argumentów, które są najmocniejsze i najsilniej potwierdzają tezę. Nie powinny się one powtarzać.

W rozwinięciu warto używać sformułowań takich jak: Chcę zauważyć, że…/Zwolennicy tej tezy wskazują na…/Przeciwnicy tezy uważają…/ Swoje rozważania zacznę od…/Punktem wyjścia do moich rozważań…/ Przejdę do kolejnego zagadnienia…/Należy nadmienić, że…/Jak wynika z przytoczonych argumentów…/W świetle przedstawionych rozważań…/ Świadczy o tym następujący cytat lub następujący fragment…/Podobnych dowodów dostarczają…

Należy stosować zwroty, wskazujące na subiektywizm wypowiedzi, takie jak: Sądzę, że…/Uważam, że…/Według mojej opinii… oraz zwroty zwiększające spójność wypowiedzi, takie jak: toteż, czyli, zatem, bowiem z jednej strony…, z drugiej strony zaś…, jak wiadomo…, odnosząc się do…

Rozwinięcie jest najdłuższą częścią rozprawki.

3 część – zakończenie rozprawki

Zakończenie to podsumowanie rozważań, które nie powinno powtarzać postawionej we wstępie tezy. Zakończenie warto sformułować tak, by wnioski w nim zawarte skłoniły czytelnika do refleksji.

Zwroty, jakich warto używać w podsumowaniu, to np.: Podsumowując rozważania stwierdzam, że…/ Myślę, że możemy z pewnością stwierdzić, że…/jak wykazały wymienione argumenty, prawdziwe jest stwierdzenie, że…/Przekonują mnie argumenty…/Na zakończenie chcę jasno podkreślić, że zgadzam się z tezą…/Wszystkie przedstawione przykłady pozwalają sądzić, że…/Podane przykłady potwierdzają…/Powyższe przykłady dowodzą…/Na zakończenie warto…/Spróbujmy podsumować…

Jak powinno się pisać rozprawkę?

Żeby poprawnie napisać rozprawkę, należy pamiętać o kilku zasadach:

• Rozprawka jest oficjalną formą wypowiedzi i obszernej pracy naukowej, w której omawia się ważne zagadnienie. Należy więc podejść do jej pisania merytorycznie. Wymaga sporej dyscypliny i umiejętności wyszukiwania odpowiednich informacji.
• Przed przystąpieniem do pisania warto ułożyć plan rozprawki, zebrać wszystkie argumenty z przykładami oraz kontrargumenty w odpowiednim porządku. Do argumentów warto dobrać przykłady z literatury, dzieł sztuki, filmów, historii bądź własnych doświadczeń.
• Pisząc rozprawkę, należy pamiętać o odpowiedniej przejrzystości tekstu. Kolejne argumenty należy pisać od nowych akapitów.
• Wypowiedź powinna być spójna, a argumentacja logiczna i przekonująca. Należy unikać powtórzeń, zwrotów, które wyrażają niepewność i przykładów, które wykluczają się wzajemnie, a pamiętać o tych, które podkreślają własne zdanie i punkt widzenia autora.
• Aby zwiększyć merytoryczność tekstu, warto posiłkować się odpowiednimi cytatami, stosować przywołania ze słowników i wydawnictw encyklopedycznych. Źródła, z których będzie się czerpało, powinny wzbudzać powszechne zaufanie, a osoby, których opinie się wykorzystuje, poważanie.
• Rozprawkę należy zakończyć konkluzją odnoszącą się do postawionej tezy.

Jak napisać plan rozprawki?

Plan rozprawki to nic innego, jak krótkie rozpisanie części, z których składa się rozprawka. Plan można ułożyć w formie tabeli, mapy myśli czy podpunktów. Służy uporządkowaniu wiedzy, uszeregowaniu argumentów i zachowaniu porządku wypowiedzi. Nie załącza się go do gotowego tekstu, jest wyłącznie pomocą dla autora rozprawki, która ma ułatwić mu napisanie przejrzystego, konkretnego i, co najważniejsze, wartościowego tekstu.

Plan warto pisać przed każdą pracą pisemną – bywa pomocny w ułożeniu sobie wszystkiego, o czym chce się napisać.