Anafora – co to znaczy, funkcje, przykłady. Anafora a epifora

Co to jest anafora? Przykłady anafory

Anafora jest środkiem stylistycznym, który polega na celowym powtórzeniu tego samego słowa lub zwrotu w kolejnych częściach wypowiedzi. Może mieć formę fraz czy też pojedynczych słów. Najczęściej stosuje się ją w poezji i sztuce oratorskiej, najczęściej na początku zwrotek lub wersów czy też na początku zdań, jeśli chodzi o prozę.

Anafora służy wzmocnieniu wypowiedzi i podkreśleniu jej znaczenia. Wzmacnia siłę przekazu danego zwrotu, przez co pełni ekspresywną funkcję językową. Szczególnie popularna była w epoce baroku i oświecenia w poezji dworskiej, gdzie miała na celu pokazanie pozycji, jaką zajmuje poeta w danej sprawie, podkreślała jego światopogląd i ważność jego słów, stanowiła również element zaskoczenia, bo wówczas wskazywała na oryginalność twórczości. Sama nazwa pochodzi od greckiego słowa anaphorá, co oznacza podniesienie – z łatwością można więc domyślić się, jaki jest cel jej wykorzystywania.

Zwolennikami stosowania anafory byli m.in. Daniel Naborowski i Jan Andrzej Morsztyn.

Choć słowo anafora wydaje się trudne, jako środek stylistyczny jest ulubieńcem uczniów – bardzo łatwo wskazać go w tekście. To bowiem nic innego, jak powtórzenie.

Doskonałym przykładem anafory jest barokowy wiersz Daniela Naborowskiego pt. Do Anny, gdzie powtórzony zostaje zwrot z czasem:

Z czasem wszytko przemija, z czasem bieżą lata,

Z czasem państw koniec idzie, z czasem tego świata.

Za czasem stawa dowcip i rozum niszczeje,

Z czasem gładkość, uroda, udatność wiotszeje.

Z czasem kwitnące łąki krasy ostradają,

Z czasem drewa zielone z liścia opadają.

Z czasem burdy ustają, z czasem krwawe boje,

Z czasem żal i serdeczne z czasem niepokoje.

Z czasem noc dniowi, dzień zaś nocy ustępuje,

Czasowi zgoła wszytko na świecie hołduje.

Szczyra miłość ku tobie, Anno, me kochanie,

Wszytkim czasom na despekt nigdy nie ustanie.

Innym przykładem może być wiersz Jana Andrzeja Morsztyna Niestatek:

Prędzej prawdę poeta powie i sen płonny,
Prędzej i aniołowi płacz nie będzie płonny,
Prędzej słońce na nocleg skryje się w jaskini,
W więzieniu będzie pokój, ludzie na pustyni,
Prędzej nam zginie rozum i ustaną słowa,
Niźli będzie stateczną która białogłowa.

W tekście można wykorzystać kilka anafor – nie zawsze jedną i tą samą – może być zastosowana również tylko w częściach utworu, np.:

Szybko - Danuta Wawiłow

Szybko, zbudź się, szybko, wstawaj!
Szybko, szybko, stygnie kawa!
Szybko, zęby myj i ręce!
Szybko, światło gaś w łazience!
Szybko, tata na nas czeka!
Szybko, tramwaj nam ucieka!
Szybko, szybko, bez hałasu!
Szybko, szybko, nie ma czasu!

Na nic nigdy nie ma czasu?

A ja chciałbym przez kałuże
iść godzinę albo dłużej,
trzy godziny lizać lody,
gapić się na samochody
i na deszcz, co leci z góry,
i na żaby, i na chmury,
cały dzień się w wannie chlapać
i motyle żółte łapać
albo z błota lepić kule
i nie spieszyć się w ogóle...

Chciałbym wszystko robić wolno,
ale mi nie wolno?

oraz:

Monolog dla Kasandry - Wisława Szymborska

To ja, Ka­san­dra.
A to jest moje mia­sto pod po­pio­łem.
A to jest moja la­ska i wstąż­ki pro­roc­kie.
A to jest moja gło­wa peł­na wąt­pli­wo­ści.

To praw­da, try­um­fu­ję.
Moja ra­cja aż łuną ude­rzy­ła w nie­bo.
Tyl­ko pro­ro­cy, któ­rym się nie wie­rzy,
mają ta­kie wi­do­ki.
Tyl­ko ci, któ­rzy źle za­bra­li się do rze­czy,
i wszyst­ko mo­gło speł­nić się tak szyb­ko,
jak­by nie było ich wca­le.

Wy­raź­nie te­raz przy­po­mi­nam so­bie,
jak lu­dzie, wi­dząc mnie, mil­kli wpół sło­wa.
Rwał się śmiech.
Roz­pa­la­ły się ręce.
Dzie­ci bie­gły do mat­ki.
Na­wet nie zna­łam ich nie­trwa­łych imion.
A ta pio­sen­ka o zie­lo­nym list­ku -
nikt jej nie koń­czył przy mnie.

Ko­cha­łam ich.
Ale ko­cha­łam z wy­so­ka.
Spo­nad ży­cia.
Z przy­szło­ści. Gdzie za­wsze jest pu­sto
i skąd cóż ła­twiej­sze­go jak zo­ba­czyć śmierć.
Żału­ję, że mój głos był twar­dy.
Spójrz­cie na sie­bie z gwiazd - wo­ła­łam -
spójrz­cie na sie­bie z gwiazd.
Sły­sze­li i spusz­cza­li oczy.

Żyli w ży­ciu.
Pod­szy­ci wiel­kim wia­trem.
Prze­są­dze­ni.
Od uro­dze­nia w po­że­gnal­nych cia­łach.
Ale była w nich ja­kaś wil­got­na na­dzie­ja,
wła­sną mi­go­tli­wo­ścią sy­cą­cy się pło­myk.
Oni wie­dzie­li, co to ta­kie­go jest chwi­la,
och bo­daj jed­na ja­ka­kol­wiek
za­nim -
Wy­szło na moje.
tyl­ko że z tego nie wy­ni­ka nic.
A to jest moja szmat­ka ogniem osma­lo­na.
A to są moje pro­roc­kie ru­pie­cie.
A to jest moja wy­krzy­wio­na twarz.
Twarz, któ­ra nie wie­dzia­ła, że mo­gła być pięk­na.

Co to jest epifora ? Przykłady

Podobnie, jak anafora, także epifora jest specyficznym rodzajem powtórzenia. O ile jednak anafora to celowe powtórzenie na początku kolejnych segmentów wypowiedzi, o tyle epifora jest powtórzeniem występującym na ich końcu.

Epifora pochodzi od greckiego słowa epistrophḗ, które oznacza powtórzenie.

Przykładem epifory może być wiersz Cypriana Kamina Norwida Moja piosnka II, ze zwrotem Tęskno i Panie:

Do kra­ju tego, gdzie kru­szy­nę chle­ba
Pod­no­szą z zie­mi przez usza­no­wa­nie
Dla da­rów Nie­ba …
Tę­sk­no mi, Pa­nie …

Do kra­ju tego, gdzie winą jest dużą
Po­pso­wać gniaz­do na gru­szy bo­cia­nie,
Bo wszyst­kim słu­żą…
Tę­sk­no mi, Pa­nie …

Do kra­ju tego, gdzie pierw­sze ukło­ny
Są, jak od­wiecz­ne Chry­stu­sa wy­zna­nie,
"Bądź po­chwa­lo­ny!"
Tę­sk­no mi, Pa­nie …

Tę­sk­no mi jesz­cze i do rze­czy in­nej,
Któ­rej już nie wiem, gdzie leży miesz­ka­nie,
Rów­nie nie­win­nej …
Tę­sk­no mi, Pa­nie…

Do bez-tę­sk­no­ty i do bez-my­śle­nia,
Do tych, co mają tak za tak – nie za nie,
Bez świa­tło-cie­nia …
Tę­sk­no mi, Pa­nie …

Tę­sk­no mi owdzie, gdzie któż o mnie stoi?
I tak być musi, choć się tak nie sta­nie
Przy­jaź­ni mo­jej…
Tę­sk­no mi, Pa­nie…

Epifora również ma na celu podkreślenie rangi wypowiedzi, pozycji i zdania autora na określony temat.

Jak rozpoznać anaforę?

Anafora zawsze występuje na początku wypowiedzi lub utworu, stąd łatwość jej wynajdywania. Nie musi się jednak powtarzać w każdym wersie – powtórzenie może wystąpić w każdej strofie czy nawet pojawiać się nieregularnie. W jednym tekście można także wykorzystać kilka anafor.

Choć nazwy środków stylistycznych bywają trudne – samo ich znaczenie okazuje się czasem naprawdę proste. Zdecydowanie warto je znać – pomagają zrozumieć sens wielu utworów, bywają także swego rodzaju znakiem rozpoznawczym niektórych artystów. Co najważniejsze – wiedza o ich znaczeniu i sposobach wykorzystania przydaje się na sprawdzianach i egzaminach!