Zapalenie pępka – przyczyny
Zapalenie pępka (omphalitis) to miejscowy stan zapalny pępka związany z zakażeniem kikuta pępowiny u noworodków. Kikut pępowiny to pozostałość po pępowinie łączącej płód z matką, która utrzymuje się zwykle przez ok. 2 tygodnie, po czym samoistnie odpada.
Infekcja pępka najczęściej ma podłoże bakteryjne, a głównym winowajcą są ziarenkowce Gram-dodatnie, rzadziej ziarenkowce Gram-ujemne i beztlenowce.
Wśród przyczyn zapalenia pępka wyróżniamy:
- nieodpowiednią pielęgnację kikuta pępowiny u noworodka,
- zakażenie w trakcie porodu odbywającego się w niesterylnych warunkach,
- upośledzenie odporności.
Co jeszcze zwiększa ryzyko zapalenia pępka? Czynnikiem predysponującym do rozwoju zakażenia są także: wcześniactwo, niska masa urodzeniowa oraz przebywanie w warunkach szpitalnych, głównie w oddziale intensywnej opieki medycznej. A jakie są objawy zapalenia pępka? O tym w dalszej części tekstu.
Objawy zapalenia pępka
Stan zapalny objawia się poprzez:
- miejscowe zaczerwienienie pępka (lub zaczerwienienie wokół pępka),
- obrzęk i stwardnienie u nasady pępka,
- obecność ropnej (żółtej) wydzieliny z pępka,
- niepokój dziecka wywołany bólem pępka,
- nadwrażliwość na dotyk,
- czasem krwawienie z pępka.
Warto też wspomnieć o nieprzyjemnym zapachu, który powoduje ropna wydzielina z pępka. Niepokojącym objawem jest także wystąpienie gorączki. Czasami zdarza się, że po odpadnięciu kikuta pępowiny w jego miejscu powstaje zaczerwienienie i tworzy się ziarniniak pępka.
Zapalenie pępka – rozpoznanie i leczenie
Ropiejący, czerwony pępek u dziecka i nieprzyjemny zapach są wskazaniem do zasięgnięcia konsultacji neonatologa lub pediatry. Rozpoznanie choroby stawiane jest na podstawie badania przedmiotowego, lekarz może zdecydować się także na pobranie posiewu wydzieliny z pępka celem zidentyfikowania patogenu odpowiedzialnego za stan zapalny.
W przypadku wysokiej gorączki oraz złego stanu ogólnego dziecka lekarz może zlecić badania parametrów stanu zapalnego (CRP, morfologia, prokalcytonina).
W leczeniu stanu zapalnego w pierwszej kolejności stosowane są preparaty zawierające antybiotyk miejscowy, np. neomycynę lub bacytracynę.
Początkowo stosuje się tzw. leczenie empiryczne, czyli ukierunkowane na najbardziej prawdopodobny czynnik etiologiczny. Po uzyskaniu wyniku posiewu z pępka można dokonać ewentualnych modyfikacji leczenia.
Jeżeli dochodzi do tworzenia ziarniniaka, wskazane może być lapisowanie pępka za pomocą azotanu srebra. Jest to niewielki zabieg wykonywany w ramach poradni chirurgicznej.
Infekcja pępka bywa czasem bagatelizowane przez rodziców. Jest to niewłaściwe postępowanie mogące doprowadzić do rozwoju poważnych powikłań – z uogólnieniem się stanu zapalnego i sepsą (posocznicą) włącznie. Nieleczony stan zapalny pępka u niemowlaka może doprowadzić nawet do śmierci dziecka. Jeżeli istnieje zagrożenie rozwijania się infekcji uogólnionej, dziecko musi zostać przyjęte do szpitala i leczone antybiotykiem ogólnoustrojowym (podawanym drogą dożylną).
Zapalenie pępka – powikłania
Powikłaniami nieleczonego zapalenia pępka mogą być:
- zgorzel gazowa,
- martwicze zapalenie powięzi,
- martwica mięśni,
- rozlane zapalenie otrzewnej,
- powstanie ropni – w tym ropni wewnątrzbrzusznych,
- wytrzewienie,
- uszkodzenia wątroby,
- zrostowa niedrożność jelit,
- infekcja uogólniona (sepsa) mogąca doprowadzić do zgonu.
Powikłane zapalenie pępka występuje bardzo rzadko. Większość przypadków to łagodny stan zapalny o dobrym rokowaniu.
Jak pielęgnować pępek noworodka?
Zasady prawidłowej pielęgnacji pępka u noworodka zazwyczaj są przekazywane rodzicom w trakcie pobytu w oddziale neonatologicznym.
Zgodnie z obecnymi rekomendacjami największe znaczenie ma tzw. sucha pielęgnacja. Należy unikać moczenia kikuta pępowiny w trakcie kąpieli, a jedynie przemywać go czystą wodą z mydłem, a następnie dokładnie osuszać.
Pomocne mogą być także miejscowe środki antyseptyczne zawierające oktenidynę – stosuje się je głównie w trakcie pobytu noworodka w szpitalu. Obecnie nie rekomenduje się już stosowanego niegdyś odkażania pępka alkoholem etylowym (etanol ma działanie podrażniające, spowalnia także odpadanie kikuta pępowiny) oraz preparatami zawierającymi jod.
