Plagiocefalia – przyczyny, leczenie, ćwiczenia, wpływ na rozwój

Plagiocefalia – co to jest?

Plagiocefalia (łac. plagiocephalia, skośnogłowie, inaczej: zespół spłaszczonej główki), to deformacja czaszki u niemowląt polegająca na jej symetrycznym bądź asymetrycznym odkształceniu w postaci spłaszczenia.

Obszar spłaszczenia czaszki występuje najczęściej na tylnej lub bocznej powierzchni czaszki dziecka. Przyczyną plagiocefalii jest inna budowa kości czaszki – u dzieci jest ona bardziej miękka, niedojrzała i podatna na odkształcenia.

Do zniekształceń główki dziecka, obok plagiocefalii, należy też:

• brachycefalia (tzw. krótka główka), charakteryzującą się poszerzeniem i spłaszczeniem czaszki z tyłu;
• łódkogłowie – wysłużenie głowy od czoła do potylicy i zwężenie czaszki po bokach.

Sprawdź, kiedy i przeciwko jakiej chorobie trzeba zaszczepić dziecko

Płaska główka u dziecka – przyczyny plagiocefalii

Nieznaczne płaskogłowie jest często stwierdzane u noworodków zaraz po porodzie. Związane jest to z ograniczonym miejscem wewnątrz macicy w ostatnich tygodniach życia płodowego oraz przechodzeniem główki przez wąski kanał rodny podczas porodu.

Pokrywy czaszki u noworodków fizjologiczne nie są ze sobą zrośnięte w szwach, co umożliwia adaptację noworodka do życia w łonie matki oraz porodu. Szwy i ciemiączka zarastają wraz ze wzrostem noworodka. Po kilku tygodniach czaszka noworodka wraca do prawidłowego kształtu.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia plagiocefalii są między innymi:

• ciąża wielopłodowa;
• ciąża przenoszona;
• makrosomia (duża masa ciała płodu);
• ułożenie pośladkowe płodu;
• poród przedwczesny – wcześniaki mają bardziej miękką czaszkę niż noworodki urodzone o czasie, co skutkuje większą podatnością na odkształcenia czaszki;
• wrodzony kręcz szyi – sprzyja plagiocefalii bocznej.

Inną przyczyną płaskiej głowy u niemowlaka jest stała pozycja leżąca dziecka – tak zwana plagiocefalia ułożeniowa. W odróżnieniu od wyżej wymienionych czynników i przyczyn, plagioceflia ułożeniowa ma charakter nabyty. Wynika z przewlekłej pozycji leżącej dziecka, co powoduje spłaszczenie czaszki podatnej na odkształcenia.

Czy Twoje dziecko prawidłowo przybiera na wadze? Sprawdź

Profilaktyka i rehabilitacja plagiocefalii

Proste domowe ćwiczenia są stosowane zarówno w prewencji jak i w leczeniu palgiocefalii noworodków i niemowląt. Do ćwiczeń na plagiocefalię należą przede wszystkim nadzorowana pozycja na brzuszku niemowlęcia oraz techniki ułożeniowe.

Ponieważ badania i obserwacje wykazują związek między zbyt długim leżeniem na wznak niemowlęcia a występowaniem spłaszczonej główki u dziecka, zaleca się zmianę jego pozycji ciała. Mowa tu o układaniu dziecka w pozycji na brzuszku – oczywiście pod nadzorem rodzica, jeśli niemowlę nie wykształciło jeszcze w swoim rozwoju motorycznym podnoszenia główki. Technika ta nazywa się z angielskiego „tummy time”. Im młodsze dziecko, tym nadzór i pomoc rodzica w utrzymywaniu pozycji na brzuchu jest bardziej potrzebna.

Niemowlę do 2. miesiąca życia może wymagać wspomagania w leżeniu na brzuszku – pomocne jest przykładowo podkładanie zwiniętego ręcznika pod klatę piersiową dziecka. Od 2. do 5. miesiąca życia dziecko powinno już podpierać się na przedramionach. Można jednak nadal wspomagać się ręcznikiem czy poduszką. Pomocne są zabawki i lustro, które sprawiają, że zaciekawione niemowlę chce dłużej utrzymywać pozycję na brzuszku.

Pozycja na brzuchu poza zapobieganiu plagiocefalii daje dodatkową korzyść, jaką jest stymulacja wzrokowa. Niemowlę leżąc i bawiąc się w pozycji na brzuchu ma zdecydowanie większe pole widzenia, niż leżąc tylko na plecach. Pozycja na brzuchu przyczynia się także do rozwoju motorycznego, rozwoju świadomości otoczenia oraz prawidłowej postawy niemowlęcia.

Kolejną metodą rehabilitacji deformacji głowy u niemowląt są tak zwane techniki ułożeniowe, które sprawdzają się głównie w przypadku ułożeniowego zniekształcenia głowy wynikającego z asymetrii w wyniku siły i napięcia mięśniowego szyi niemowlęcia. Stosuje się odpowiednie ćwiczenia, które powinien pokazać lekarz. Przydatne może być również zastosowanie poduszki u dziecka z plagiocefalią, która ma za zadanie znieść asymetrię w napięciu mięśni szyi.

Plagiocefalia – kask dla dziecka ze spłaszczoną główką

Jeśli rehabilitacja i ćwiczenia nie pomagają w leczeniu płaskiej głowy u niemowlaka, wówczas stosuje się specjalne kaski ortopedyczne. Są one personalizowane dla każdego z niemowląt, tak aby były idealnie dopasowane.

Przy plagiocefalii kask powinien być noszony przez 23 godziny w ciągu doby. Efekty mogą być widoczne już po dwóch tygodniach. Czas trwania leczenia zależy przede wszystkim od stopnia ciężkości i zaawansowania plagiocefalii oraz od wieku dziecka. Inny będzie czas leczenia plagiocefalii u dwulatka, a inny u 6-miesięcznego niemowlęcia.

Średni czas noszenia kasku ortopedycznego przy skośnogłowiu wynosi od 2 do 4 miesięcy.

Plagiocefalia u dorosłych – czy płaska głowa zaburza rozwój?

Do utrwalonej plagiocefalii dochodzi, gdy zaniedbana została rehabilitacja i ćwiczenia. Efektem tego jest trwałe zniekształcenie czaszki (w tym także plagiocefalia u dorosłych).

Wstępne badania wskazują, że niektóre dzieci z przewlekłą i bardzo zaawansowaną plagiocefalią mogą mieć zwiększone ryzyko opóźnienia rozwojowego. Dotyczy to jednak małego odsetka niemowląt.