Trudności z zajściem w ciążę są dla każdej kobiety przyczyną ogromnego stresu. Należy jednak pamiętać, że niepłodność nie jest wyrokiem - w odróżnieniu od bezpłodności można ją z powodzeniem leczyć.
O bezpłodności mówimy, gdy poczęcie dziecka jest niemożliwe ze względu np. na brak macicy u kobiety lub zatrzymaną produkcję plemników u mężczyzny. We wszystkich innych przypadkach, kiedy powody trudności da się wyeliminować, mowa jest o niepłodności. Specjaliści wyróżniają 3 typy niepłodności: pierwotną (nigdy nie byłaś w ciąży), wtórną (już rodziłaś i nie możesz zajść w ciążę po raz kolejny), niemożność donoszenia ciąży.
Pierwszym sygnałem alarmowym, który powinien cię skłonić do wizyty u lekarza, jest rok bezskutecznych starań o dziecko. Jeśli w tym czasie ty ani twój partner nie stosowaliście żadnej antykoncepcji i współżyliście z częstotliwością co najmniej 3-4 razy na tydzień, lekarz stwierdzi niepłodność i rozpocznie szukanie jej przyczyn. Pamiętaj, że diagnostykę niepłodności prowadzi się jednocześnie u obojga partnerów.
Przeczytaj też: Mięśniaki macicy – przyczyny, objawy, leczenie
Niepłodność żeńską najczęściej wywołują:
- zaburzenia hormonalne - powodują brak owulacji, wzrastanie pustego pęcherzyka lub niezdolność pęcherzyka do pęknięcia,
- hiperprolaktynemia - wysokie stężenie prolaktyny, może prowadzić do zahamowania owulacji,
- zespół policystycznych jajników (PCO - Polycystic Ovarian Syndrome) - polega na nadmiernej produkcji męskich hormonów płciowych przez jajniki. Podwyższony poziom męskich hormonów w jajniku powoduje obumieranie pęcherzyka i powstanie cysty. Z czasem jajniki zawierają na obwodzie liczne cysty. Jednym z objawów schorzenia są zaburzenia miesiączkowania w postaci rzadkiego miesiączkowania lub braku miesiączki,
- zaburzenia fazy lutealnej - jest to niewydolność ciałka żółtego, które produkuje zbyt mało progesteronu, wówczas błona śluzowa macicy nie jest przygotowana na przyjęcie zarodka i dochodzi do wczesnego poronienia,
- choroby tarczycy - niedostateczne lub nadmierne wydzielanie hormonów tarczycy powoduje zaburzenia hormonalne, w tym zanik owulacji,
- przyczyny anatomiczne - niedorozwój macicy, przegroda macicy, tyłozgięcie macicy, wrodzone wady w budowie jajowodów,
- endometrioza - polega na wszczepianiu się fragmentów błony śluzowej macicy (endometrium) do ściany i narządów jamy brzusznej, Niewydalone w całości podczas miesiączki złuszczone endometrium przedostaje się przez jajowody i układ krwionośny do organizmu kobiety. Takie wszczepione endometrium zachowuje się tak samo jak w jamie macicy - rozrasta się cyklicznie i złuszcza, powodując krwawienia, powstawanie torbieli krwotocznych, stanów zapalnych i zrostów,
- niewydolność jajników - u niektórych kobiet dochodzi do przedwczesnego wyczerpania zasobów pierwotnych pęcherzyków,
- stany zapalne - jajowodów, jajników, macicy i szyjki macicy, pochwy, oraz narządów leżących w pobliżu: wyrostka robaczkowego i jelit
- mięśniaki macicy - mogą oddziaływać na błonę śluzową macicy, utrudniając zagnieżdżenie zarodka, blokować jajowody, utrudniając plemnikom dotarcie do komórki jajowej,
- leki - leki antydepresyjne, hormonalne, przeciwbólowe powodują niepłodność odwracalną, która ustępuje po ich odstawieniu. Radioterapia oraz środki przeciwnowotworowe niszczą nieodwracalnie pęcherzyki w jajnikach, powodując niepłodność trwałą.
Sprawdź: Kalkulator dni płodnych i owulacji
Aby ustalić przyczyny niepłodności, kobieta powinna poddać się podstawowym badaniom ginekologicznym (szczególnie ważne jest USG narządów rodnych), badaniom hormonalnym oraz wykonać cytologię. Dodatkowo lekarz będzie monitorował owulację. Jeśli wyniki wszystkich tych badań są prawidłowe, kobietę kieruje się na histeroskopię (badanie wnętrza macicy sondą i minikamerą) oraz na rentgen narządów rodnych (tzw. HSG), by sprawdzić, czy drożne są jajowody.
Zdarza się, że początkowe leczenie (zarówno kobiety, jak i mężczyzny) nie przynosi rezultatów - wtedy lekarz zaproponuje sztuczne zapłodnienie. Istnieją 3 sposoby jego przeprowadzenia:
- inseminacja (wprowadzenie nasienia mężczyzny do narządu rodnego kobiety za pomocą strzykawki i cewnika, skuteczność ok. 20-25%, koszt. 700-1000 zł,
- in vitro (przez pochwę pobiera się od kobiety jajeczka, które trafiają do probówek i tam są łączone z plemnikami; jeśli zostaną zapłodnione, umieszcza się je w macicy; pozostałe zarodki zostają zamrożone, skuteczność ok. 30%, koszt 5000-7000 zł,
- mikromanipulacja (stosowana w przypadku niepłodności mężczyzny, pobrane z jądra lub najądrza plemniki wprowadza się do komórek jajowych uzyskanych od kobiety, zarodki umieszcza się w macicy tak samo, jak podczas zabiegu in vitro, skuteczność ok. 30%, koszt 5500-8000 zł.
Czytaj też: Jak przebiega zabieg in vitro
Może się również okazać, że zapłodnienie u danej pary nie jest możliwe ze względu na całkowity brak plemników w nasieniu mężczyzny lub nieodwracalnie zatrzymaną owulację u kobiety. Wtedy dopuszcza się wykorzystanie nasienia anonimowego dawcy udostępnianego przez bank spermy (dawcę dobiera się tak, by pod względem cech fizycznych i grupy krwi jak najbardziej przypominał przyszłego ojca, koszt ok. 1000 zł) bądź zapłodnienie komórki jajowej pobranej od innej kobiety (może to być anonimowa dawczyni albo osoba z rodziny pacjentki, koszt ok. 3000-10000 zł).
Warto pamiętać, że u zdrowej pary szansę za zapłodnienie mogą też zwiększyć naturalne metody takie jak:
- unikanie przez oboje partnerów stresu i używek,
- seks w pozycjach, w których dochodzi do głębokiej penetracji (np. pozycja klasyczna),
- ułatwianie plemnikom dotarcia do jajeczka (kobieta po stosunku powinna poleżeć przez 15 min. z uniesionymi nogami),
- włączenie do diety mężczyzny produktów bogatych w witaminę C oraz cynk.
Czytaj też: Jakie są objawy owulacji?
