Co to jest system kaucyjny?
System kaucyjny to mechanizm promujący recykling surowców, który ma na celu zwiększenie ilości odpadów opakowaniowych trafiających do ponownego obiegu.
Działa na prostej zasadzie: płacisz dodatkową opłatę (kaucję) przy zakupie napoju, a następnie odzyskujesz ją po zwróceniu pustych opakowań do odpowiedniego punktu zbiórki. To z założenia proste i skuteczne rozwiązanie, które motywuje do dbania o ochronę środowiska.
Zachętą do podjęcia wysiłku jest możliwość odzyskania części pieniędzy za zakupione napoje (w zależności, czy są w opakowaniach objętych systemem). Jak to wygląda w praktyce? Prosto! Na rynku pojawiły się specjalne automaty i punkty zbiórki, do których oddajemy opakowania objęte systemem, a następnie otrzymujemy zwrot kaucji w postaci gotówki lub bonu do zrealizowania przy kasie.
Przeczytaj również:
Jak segregować śmieci? Co do czego? Gdzie wyrzucić styropian, a gdzie... paragony?
Dlaczego system kaucyjny jest tak ważny?
Wprowadzenie systemu kaucyjnego jest odpowiedzią na dyrektywę SUP Unii Europejskiej. Nowa dyrektywa Parlamentu Europejskiego stawia przed państwami członkowskimi, w tym przed Polską, wysokie cele w zakresie recyklingu. Ten mechanizm ma za zadanie:
Zwiększyć poziom recyklingu
Obecnie duża część opakowań trafia na wysypiska. Kaucja ma zachęcić nas do ich oddawania, co w efekcie znacznie podniesie wskaźniki recyklingu. To krok w stronę zmniejszenia zanieczyszczenia i realne działanie na rzecz klimatu i środowiska.Wspierać gospodarkę w obiegu zamkniętym
Dzięki ponownemu wykorzystaniu produktów, mogą być one wielokrotnie przetwarzane, co zmniejsza zapotrzebowanie na nowe surowce. Ponowne wykorzystanie opakowań to klucz do zrównoważonego rozwoju.Uczyć dobrych nawyków
To doskonała okazja, byśmy wszyscy zaczęli bardziej świadomie podchodzić do kwestii ekologii, klimatu i środowiska.
Jakie opakowania obejmie system kaucyjny?
Czy wszystkie opakowania nadają się do recyklingu? Nie. Zgodnie z prawem, system kaucyjny obejmuje:
plastikowe butelki PET o pojemności do 3 litrów,
butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra,
puszki aluminiowe i inne puszki metalowe o pojemności do 1 litra.
System nie obejmuje butelek szklanych jednorazowych.
Przeczytaj również:
Opakowania refill – czym są? Gdzie się je stosuje? Korzyści dla środowiska i... kieszeni
Czy wszystkie butelki plastikowe będą objęte kaucją?
Warto zapamiętać, że system kaucyjny obejmuje jedynie wybrane butelki i puszki. Na opakowaniach widnieje specjalne oznaczenie z informacją o wysokości kaucji (drukowany napis KAUCJA i kwota, np. 1 zł.). Opakowania muszą mieć również czytelny kod kreskowy.
Dlaczego nie wszystkie butelki z tworzyw sztucznych będą objęte kaucją? Pamiętajmy, że system kaucyjny dotyczy konkretnych rodzajów opakowań, a nie każdego rodzaju plastiku. W praktyce oznacza to, że:
butelki po sokach i nektarach zazwyczaj nie są objęte systemem, ponieważ często są wykonane z jednorazowego, twardego plastiku;
opakowania po mleku i produktach mlecznych, podobnie jak butelki po oleju, również są wyłączone z systemu.
Warto jednak nie polegać na ogólnych wskazówkach i dokładnie czytać etykiety – to najpewniejszy sposób na zapewnienie skuteczności funkcjonowania systemu kaucyjnego.
Jak oddać opakowania objęte systemem?
Konsument ma do wyboru dwie metody odzyskania kaucji:
Zbiórka ręczna
To najprostsza i najbardziej tradycyjna metoda. Po prostu zanosisz puste butelki i puszki do wybranego sklepu, który uczestniczy w systemie. Pracownik sklepu przyjmuje od Ciebie opakowania i wypłaca zwrot kaucji.Recyklomaty
Recyklomaty to maszyny, do których wkłada się puste opakowania. Automat skanuje etykiety, weryfikuje, czy opakowanie jest objęte systemem kaucyjnym, i drukuje kupon. Możesz go wykorzystać na zakupy w danym sklepie lub wymienić na gotówkę.
Warto pamiętać, że podczas zwracania kaucji sprawdzana jest czytelność etykiety, opakowania muszą być całe, niezgniecione i mieć nakrętkę. To kluczowe, aby automat lub pracownik sklepu mógł je poprawnie zidentyfikować, a konsument otrzymać zwrot kaucji.
Przeczytaj również:
Trujące rośliny w ogródku i w doniczce – których unikać?
Jak korzystać z systemu kaucyjnego?
Korzystanie z systemu jest proste i intuicyjne.
Zakup napoju w opakowaniu objętym systemem kaucyjnym.Cena, którą płacisz, będzie powiększona o wysokość kaucji:
za butelki PET o pojemności do 3 litrów – 50 groszy,
za puszki metalowe o pojemności do 1 litra – 50 groszy,
za butelki szklane wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra – 1 zł.
Upewnienie się, że opakowanie jest puste.
Zwrot opakowania –puste opakowania zwróć do dowolnego punktu zbiórki (nie musisz oddawać butelek w tym samym miejscu, w którym je kupiłeś).
Odbiór kaucji –po oddaniu opakowania otrzymasz bon lub gotówkę.
Czy system kaucyjny ma wady?
Choć system kaucyjny ma wiele zalet, nie jest pozbawiony wyzwań. Na początku wdrożenia może pojawić się zamieszanie, zarówno po stronie konsumentów, jak i sklepów, które mają go obsługiwać.
Jedną z potencjalnych niedogodności dla klienta jest konieczność przechowywania pustych butelek i puszek w domu. Zamiast od razu wyrzucić opakowanie, musimy je przetrzymać do momentu najbliższej wizyty w punkcie. Dla osób mieszkających w małych mieszkaniach może to stanowić problem. Ważna jest również kwestia higieny i bezpieczeństwa – niedokładnie opróżnione opakowania mogą wydzielać nieprzyjemny zapach.
Tymczasem z perspektywy sieci handlowych i sklepów detalicznych lista wyzwań jest jeszcze dłuższa. Ich właściciele skarżą się na:
Wysokie koszty i brak przestrzeni. Zapewnienie funkcjonowania nowej technologii wymaga zakupu drogich automatów kaucyjnych lub wygospodarowania miejsca na ręczną zbiórkę. Dla niewielkich sklepów detalicznych jest to ogromne obciążenie finansowe i logistyczne.
Obciążenie pracowników. Przyjmowanie butelek to dodatkowe obowiązki, które wymagają czasu i odpowiedniego przeszkolenia. Dla niewielkich podmiotów, w których nierzadko jeden pracownik obsługuje kasę, przyjmuje dostawy i jednocześnie zbiera butelki, jest to duży problem.
Niskie opłaty za obsługę. Sklepy twierdzą, że opłaty, które otrzymują za obsługę systemu (tzw. „handling fee”), są za niskie i nie pokrywają realnych kosztów, co w efekcie może prowadzić do strat finansowych.
Przeczytaj również:
Przelicznik miar kuchennych – co ile waży?
Co musisz wiedzieć o systemie kaucyjnym – najczęściej zadawane pytania
Czy muszę mieć paragon, żeby oddać butelkę do punktu? Nie, do oddania opakowań objętych systemem i odzyskania kaucji paragon nie jest potrzebny.
Czy kaucję będzie można odzyskać w każdym sklepie? Nie. System obejmuje sieci handlowe i sklepy detaliczne o powierzchni powyżej 200 m², które oferują napoje w rodzajach opakowań nadających się do recyklingu. Pozostałe sklepy mogą przystąpić do systemu dobrowolnie.
Kiedy wchodzi w życie system kaucyjny? W Polsce system obowiązuje od 1 października 2025 r. Na Ministerstwie Klimatu i Środowiska oraz producentach napojów spoczywa obowiązek informowania klientów o wszystkich zachodzących zmianach.
