Mastopatia – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest mastopatia w piersiach?

Mastopatię, nazywaną też fachowo rozlaną mastopatią torbielowatą lub – jeśli występuje proliferacja nabłonka – włóknieniem piersi, charakteryzuje zwyrodnienie tkanki gruczołowej piersi o różnym charakterze.

Mastopatia jest częstym schorzeniem kobiet, występującym nawet u 60% pań w wieku od 30 do 50 lat, jeszcze przed menopauzą. Z tego względu niektórzy specjaliści twierdzą, że zmian tego typu nie powinno się klasyfikować jako choroby, a są one naturalnym następstwem funkcjonowania tkanki aktywnej hormonalnie.

Zmiany włóknisto-torbielowate piersi to stan, w którym okresowo może występować ból, a także wyczuwalne są torbiele i zgrubienia w piersi. Piersi sprawiają wrażenie nierównych, a dolegliwości mogą się nasilać podczas niektórych faz cyklu miesiączkowego z powodu stymulacji hormonalnej. Warto jednak zaznaczyć, że są to normalne modyfikacje struktury tkanki, niezwiązane z procesem nowotworowym. Zmiany włóknisto-torbielowate obejmują łagodne patologie, jak gruczolakowłókniaki, zwłóknienia i brodawczaki piersi, które nie są zaczątkiem raka.

Czynniki ryzyka występowania mastopatii obejmują m.in. wczesny wiek pojawienia się pierwszej miesiączki, późne macierzyństwo lub bezdzietność.

Mastopatia – jak wyglądają zmiany?

Zmiany w chorobie włóknisto-torbielowatej piersi charakteryzują się pojawieniem się tkanki włóknistej, wyczuwalnej jako nierówna, grudkowata tkanka w piersiach. Liczne, pojedyncze grudki mają gładkie, wyraźne krawędzie i swobodnie poruszają się w stosunku do sąsiednich struktur.

Nieprawidłowości często znajdują się w górnej, zewnętrznej części piersi, blisko dołu pachowego, ale czasami będą wyczuwalne na obszarze całej piersi.

Objawy mastopatii

Do objawów mastopatii zaliczamy:

• uporczywy lub przerywany ból piersi,
• nadmierną tkliwość piersi i sutków,
• nawracające obrzmienie piersi,
• swędzenie piersi i sutków.

Objawy te mają charakter okresowy, ściśle związany z cyklem miesiączkowym. Dolegliwości zazwyczaj zmniejszają się po miesiączce, a nasilają na kilka dni lub tygodni przed okresem. W szczytowym momencie piersi mogą wydawać się pełne, ciężkie, spuchnięte i delikatne w dotyku. Czasami może pojawić się również wydzielina z gruczołu sutkowego.

Mastopatia w piersiach – dlaczego powstaje?

Jakie są przyczyny mastopatii? Podstawową przyczyną mastopatii jest z pewnością zaburzenie przemian hormonalnych u kobiet w wieku produkcyjnym. Taki stan zwykle ustępuje po menopauzie i jest ściśle związany z cyklem miesiączkowym.

Zaobserwowano jednak, że u starszych kobiet, przyjmujących hormonalną terapię zastępczą, diagnozowano także objawy zmian włóknisto-torbielowatych piersi, co wskazuje, że główną rolę w tym schorzeniu odgrywają wahania poziomu hormonów.

Do najważniejszych hormonów cyklu płciowego kobiety należą: estrogen, progesteron i prolaktyna. To właśnie one stymulują wzrost i namnażanie się komórek tkanki piersi. Wraz z wiekiem, szczególnie po 35. roku życia, w aktywnej hormonalnie tkance piersi mogą stopniowo gromadzić się zmiany histopatologiczne, a niewielkie dotąd torbiele narastać. Z biegiem czasu cysty takie, przypuszczalnie stymulowane nieprawidłowym poziomem czynników wzrostu, szeregiem zmian genetycznych i epigenetycznych, mogą się zmieniać i powiększać. Istotną rolę w patogenezie mastopatii mogą odgrywać też predyspozycje genetyczne w rodzinach pacjentek.

Diagnostyka mastopatii

Chociaż mastopatia obejmuje naturalne zmiany piersi związane z cyklem hormonalnym, nigdy nie wolno bagatelizować niepokojących objawów. Jedynie właściwa diagnostyka może wykluczyć, czy wykryty guz lub inne dolegliwości nie są związane ze stanem nowotworowym piersi.

Aby ustalić, czy guzek jest torbielą czy nie, lekarz specjalista wykona badanie palpacyjne oraz zleci badania obrazowe, które mogą obejmować:

• badanie ultrasonograficzne,
• mammografię,
• zdjęcia rentgenowskie,
• rezonans magnetyczny.

Mammografia jest zwykle pierwszym badaniem obrazowym, które należy zlecić, gdy podczas klinicznego badania piersi zostaną stwierdzone nietypowe zmiany w piersiach. Bardzo często w komplecie z mammografią wykonywane są zdjęcia MRI czy USG piersi, ponieważ dają wyraźne obrazy tkanki piersi, na podstawie których możliwe jest wyraźnie odróżnienie stałej masy od wypełnionych płynem torbieli.

Dopiero po wykonaniu badań obrazowych, które ujawniły nietypowo wyglądające obszary, może zaistnieć konieczność wykonania biopsji piersi, która potwierdza rozpoznanie. Procedura polega na pobraniu próbki tkanki, która jest badana przez patologa pod mikroskopem. Specjalista analizujący próbkę tkanki będzie w stanie stwierdzić, czy zmiany piersi są łagodne czy złośliwe.

Istnieje kilka różnych typów biopsji piersi, w tym: biopsja cienkoigłowa (BAC), gruboigłowa, biopsja stereotaktyczna i podejście chirurgiczne. Najczęściej zlecanym i najmniej inwazyjnym wariantem biopsji jest biopsja cienkoigłowa, wykonywana przy asyście badania USG, które umożliwia precyzyjne wkłucie.

Leczenie mastopatii

Mastopatia zazwyczaj nie jest schorzeniem groźnym, a większość bezobjawowych zmian włóknisto-torbielowatych nie wymaga leczenia. Zalecana może być jedynie bliższa obserwacja i regularne samobadanie piersi.

Jeśli pacjentka cierpi na cykliczne bóle piersi, przydatne mogą okazać się żele zawierające leki przeciwbólowe lub doustne niesteroidowe leki przeciwzapalne, a także zmiana niektórych nawyków. Kobiety obdarzone dużym biustem powinny zrezygnować ze spania na brzuchu, warto również zainwestować w profesjonalne dopasowanie biustonosza (tzw. bra-fitting).

Niektóre badania wskazują, że leczenie mastopatii może następować poprzez zmianę diety, zwłaszcza zmniejszenie spożycia kofeiny w kawie i herbacie, ograniczanie słodyczy oraz stosowanie suplementów witaminowych i jodu. Korzystnie działać będzie również regularny wysiłek fizyczny, który poprawia krążenie i dotlenienie tkanek.

Kobiety z rodzinną historią raka piersi powinny jednak skrupulatnie przestrzegać okresowych badań profilaktycznych, ponieważ w tej grupie mastopatia może zwiększać ryzyko wystąpienia raka piersi. Wszelkie niepokojące dolegliwości w obrębie piersi zawsze wymagają specjalistycznej kontroli.