Poporodowe zapalenie tarczycy – objawy, badania, leczenie

Co to jest poporodowe zapalenie tarczycy?

Poporodowe zapalenie gruczołu tarczowego (łac. thyreoditis post partum) to autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, które występuje u kobiet w ciągu pierwszego roku po porodzie (lub poronieniu). Tego typu problemy z tarczycą dotyczą 5 proc. kobiet po ciąży (lub poronieniu). Objawy zapalenia tarczycy po porodzie zależą od fazy, w której się znajduje. Nadczynność tarczycy pojawia się jako pierwsza. W celu potwierdzenia poporodowego zapalenia tarczycy wykonuje się badania anty-TPO, TSH, fT3 i fT4 w surowicy.

Leczenie zależy m.in. od fazy zapalenia, objawów chorej tarczycy i poziomu hormonów tarczycy. Nie każde zapalenie poporodowe wymaga wdrażania leczenia. Rokowanie jest pomyślne. U większości chorych zaburzenia czynności tarczycy mijają samoistnie w ciągu roku po porodzie.

Jak przebiega poporodowe zapalenie tarczycy? W przebiegu poporodowego zapalenia tarczycy można stwierdzić obecność niewielkiego i niebolesnego wola (powiększenia tarczycy). Zapalenie tarczycy po porodzie ma 4-fazowy przebieg:

1. faza nadczynności tarczycy,
2. faza eutyreozy, czyli prawidłowej funkcji tarczycy,
3. faza niedoczynności tarczycy,
4. faza eutyreozy.

Jakie są przyczyny zapalenia tarczycy po ciąży?

Dokładna przyczyna poporodowego zapalenia tarczycy nie jest znana. Uważa się jednak, że ma ono charakter autoimmunologiczny, podobnie jak choroba Hashimoto.

Zarówno w jednym, jak i w drugim schorzeniu obecne są przeciwciała przeciw peroksydazie (anty-TPO). Stan zapalny może prowadzić do hipertyreozy, czyli nadmiaru hormonów tarczycy uwalnianych w wyniku rozpadu komórek tarczycy, jak i hipotyreozy, czyli niskiego poziomu hormonów tarczycowych.

Istnieje wśród kobiet grupa ryzyka, która jest w największym stopniu narażona na pociążowe zapalenie tarczycy. Są to na przykład kobiety obarczone innymi chorobami autoimmunologicznymi (takimi jak przewlekłe zapalenie wątroby i toczeń rumieniowaty), z cukrzycą typu 1 czy z depresją poporodową. Istotnym czynnikiem ryzyka jest też występowanie chorób tarczycy w rodzinie.

Objawy poporodowego zapalenia tarczycy

Zapalenie tarczycy po porodzie poza nieznacznie zwiększonym rozmiarem gruczołu, może manifestować się w zależności od fazy – albo objawami nadczynności albo niedoczynności tarczycy.

Poporodowe zapalenie tarczycy – objawy nadczynności gruczołu

W fazie nadczynności tarczycy objawy obserwuje się najczęściej między 1. a 6. miesiącem od porodu. U kobiet z poporodową nadczynnością tarczycy występują:

• ubytek masy ciała mimo dobrego apetytu,
• wrażliwość na ciepło,
• drażliwość,
• pobudzenie,
• bezsenność,
• nadmierna potliwość,
• uczucie kołatania serca,

W poporodowym zapaleniu tarczycy wyniki badania ciśnienia obrazują podwyższenie jego wartości. Pojawiają się ponadto zaburzenia wypróżniania w postaci biegunek.

Objawy w fazie niedoczynności tarczycy po porodzie

W kolejnej fazie – niedoczynność tarczycy – objawy są przeciwieństwem powyższych symptomów i występują zazwyczaj po 6. miesiącu od porodu, jednak mogą pojawić się już po 3. miesiącu. Obraz poporodowej niedoczynności tarczycy to:

• przyrost masy ciała,
• osłabienie,
• senność,
• zaburzenia koncentracji,
• łatwa męczliwość,
• łatwe marznięcie,
• zimna i sucha skóra,

Stan zapalny tarczycy w fazie niedoczynności objawia się także spowolnioną pracą serca, obniżonym ciśnieniem oraz zaparciami.

Stan zapalny tarczycy po porodzie – czynniki ryzyka

Istnieje kilka stanów, które zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania na pociążowe zapalenie tarczycy. Są to:

• wysokie miano przeciwciał anty-TPO,
• cukrzyca typu 1 (ryzyko około 3 razy większe),
• przebyty w przeszłości epizod zaburzeń hormonalnych tarczycy po porodzie,
• poronienia w wywiadzie,
• depresja poporodowa – każda kobieta z tym zaburzeniem powinna być zbadana pod kątem poporodowego zapalenia tarczycy,
• inne choroby autoimmunologiczne w wywiadzie,
• dodatni wywiad rodzinny w kierunku autoimmunologicznych chorób tarczycy (np. choroba Hashimoto)

Badania tarczycy w autoimmunologicznym zapaleniu po porodzie

Aby rozpoznać poporodowe zapalenie tarczycy, należy zlecić badania hormonów tarczycy oraz na obecność przeciwciał:

• TSH (hormon tyreotropowy),
• fT3 (wolna trijodotyronina) i fT4 (wolna tyroksyna),
• anty-TPO (przeciwciała przeciw peroksydazie).

Poza badaniami laboratoryjnymi można wykonać badanie USG tarczycy. Jeśli lekarz ma wątpliwości co do rozpoznania, to może zalecić wykonanie biopsji tarczycy, celem zróżnicowania z innymi chorobami tarczycy. Jednak w przypadku zapalenia poporodowego tarczycy wykonuje się ją rzadko.

Leczenie poporodowego zapalenia tarczycy

Leczenie zapalenia tarczycy po ciąży zależy od fazy, w której się znajduje i czynności hormonalnej tarczycy.

Jeśli objawy nadczynności tarczycy są znacznie nasilone (kołatanie serca, nerwowość, nadciśnienie) rekomenduje się podanie leku z grupy beta-blokerów. Czas przyjmowania tego leku nie powinien przekraczać 2 miesięcy. Przy bardzo ciężkich przypadkach możliwe podanie steroidów.

Z kolei w przypadku kobiet z niedoczynnością tarczycy po porodzie decyzja o wdrożeniu leczenia zależy od kilku czynników. Przy niedoczynności gruczołu tarczycowego włącza się doustną terapię lewotyroksyną, czyli syntetycznym hormonem tarczycy. Wskazania do jego podania to:

• nasilone objawy,
• planowanie w najbliższym czasie kolejnej ciąży,
• wysokie stężenie TSH w surowicy.

W pozostałych przypadkach, gdy objawy chorej tarczycy po porodzie są miernie nasilone lub nie występują wcale, zaleca się monitorowanie poziomu TSH i kontrolę lekarską po 4–8 tygodniach.

Poporodowe zapalenie tarczycy a karmienie piersią i kolejna ciąża

Autoimmunologiczna choroba tarczycy po porodzie sama w sobie nie jest przeciwskazaniem do karmienia piersią. Stosowanie syntetycznego hormonu tarczycy (lewotyroksyny) jest dopuszczalne podczas karmienia piersią, ponieważ nie przenika do pokarmu kobiecego. Ostrożność należy natomiast zachować w przypadku stosowania beta blokerów (przy nadczynności tarczycy). Dla bezpieczeństwa dziecka najlepiej wstrzymać się z karmieniem go piersią.

Planując kolejną ciążę po poporodowym zapaleniu tarczycy, należy pozostać pod kontrolą specjalisty. Ważne jest regularne sprawdzanie stężenia TSH , FT4 i FT3 oraz p zeciwciał przeciw hormonom tarczycy.

Poporodowe zapalenie tarczycy w większości przypadków mija samoistnie w ciągu 1. roku po porodzie. U około 20 proc. kobiet może dojść utrzymania się objawów niedoczynności tarczycy. Dlatego przez następne 5–10 lat po przebytym poporodowym zapaleniu tarczycy wskazana jest rutynowa kontrola poziomu wspomnianych hormonów.