Białko w moczu (białkomocz) – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Przyczyny białkomoczu fizjologicznego

Niewielka ilość białka w moczu jest zjawiskiem całkowicie naturalnym, u osoby zdrowej zwykle nie przekracza jednak 80 mg +-24 mg na dobę. Przeważającą ilość protein, jeśli chodzi o frakcje, stanowi albumina oraz białka Tamma-Horsfalla.

Przyjmuje się, że białkomocz fizjologiczny, określany niekiedy jako czynnościowy, występuje do momentu, kiedy ilość protein obecna w płynie nie przekracza 250 mg w skali dobowej (część źródeł podaje 150 mg na dobę dla osób dorosłych oraz 250 mg dla dzieci i młodzieży w wieku dojrzewania).

Przyczyną białkomoczu czynnościowego mogą być: intensywny wysiłek fizyczny, wysoka gorączka lub długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej, tzw. białkomocz ortostatyczny.

W przypadkach skrajnego zmęczenia organizmu obok protein w moczu mogą być obecne także krwinki czerwone, erytrocyty. Fizjologiczna obecność białka w moczu może być wynikiem przegrzania lub wychłodzenia organizmu. Występuje w ciąży oraz podczas menstruacji. Tak naprawdę sama obecność protein w urynie nie uzasadnia jeszcze skierowania pacjenta do diagnostyki.

Rodzaje białkomoczu

Kiedy w takim razie białko w moczu powinno niepokoić? Jeżeli poziom białka w moczu będzie wyższy niż ten, jaki charakteryzuje białkomocz czynnościowy, można mówić o proteinurii patologicznej. Przyczyn podwyższonej obecności białka w moczu może być wiele.

Białkomocz kłębuszkowy jest jednym z objawów w kłębuszkowym zapaleniu nerek oraz nefropatii cukrzycowej. Jeżeli przesączanie protein osiąga wysokie wartości (powyżej 3,5 grama na dobę), u pacjenta diagnozuje się zespół nerczycowy.

W zależności od stopnia zaawansowania białkomoczu kłębuszkowego dzieli się go na selektywny i nieselektywny. W pierwszym przypadku do moczu przesączają się cząsteczki białka o niewielkiej średnicy, np. albuminy. Przy białkomoczu nieselektywnym są to także proteiny Ig tworzące przeciwciała.

Innym rodzajem dolegliwości jest białkomocz cewkowy. Towarzyszy on m.in. odmiedniczkowemu zapaleniu nerek, a także charakteryzuje uszkodzenie nerek przez substancje toksyczne lub metale ciężkie.

Z kolei białkomocz tkankowy (pozanerkowy) może sygnalizować choroby zapalne i nowotworowe dróg moczowych. W literaturze wyróżnia się też białkomocz z przeładowania. Jest on związany z hemoglobinurią i mioglobinurią lub nefropatią szpiczakową.

W zależności od rodzaju białkomoczu ilość białka w moczu może wynosić od 0,2 g na dobę do nawet 20 g na dobę i więcej.

Jako ciekawostkę warto wskazać, że u mężczyzn po 40. roku życia oznaczenie białka w moczu może przyczynić się do szybkiego wykrycia problemów z gruczołem krokowym. Jeśli w moczu pojawia się białko, należy rozważyć USG prostaty.

Jak objawia się białkomocz?

Białkomocz zwykle przebiega bezobjawowo. Do jego wykrycia najczęściej dochodzi przypadkowo, na przykład podczas rutynowych badań towarzyszących stanowi ciąży albo testów przeprowadzanych przez osoby aktywne fizycznie.

Białkomocz niekiedy towarzyszy też osobom znajdującym się w grupie ryzyka przewlekłej choroby nerek, w tym:

• diabetykom,
• pacjentom cierpiącym na nadciśnienie tętnicze,
• pacjentom z chorobami kardiologicznymi.

Znaczny białkomocz może objawiać się obrzękami, wzrostem ciśnienia, a także spienieniem uryny.

Czy białkomocz w ciąży jest niebezpieczny?

Kobiet w ciąży, u których wykryto zawartość białka w moczu przekraczającą 300 mg/dobę powinny skonsultować wyniki badań z ginekologiem. Tak wysoka zawartość protein może być jednym z objawów stanu przedrzucawkowego lub rzucawki. Taka dolegliwość jest groźna nie tylko dla organizmu matki, ale również rozwijającego się płodu – może sygnalizować m.in. zahamowanie wzrostu (hipotrofię) oraz zaburzenie przepływu krwi w tętnicy pępowinowej.

Jak wygląda diagnostyka białkomoczu?

Podstawowym badaniem przy białkomoczu jest przeprowadzenie ogólnego badania moczu. Próbka uryny powinna być oddana z tzw. środkowego strumienia. Oznacza to, że pierwsza, niewielka ilość moczu powinna trafić do toalety, a dopiero następnie do sterylnego pojemnika. W miarę możliwości próbkę moczu należy przekazać do badań w czasie nie dłuższym, niż 1-2 godziny. W praktyce często bywa to niemożliwe, ale wtedy próbkę należy umieścić w warunkach chłodniczych.

Nie zawsze konieczne będzie wyliczanie białka w moczu w zbiórce dobowej. Za wystarczające uważa się oznaczenie wskaźnika albumina/kreatynina (ACR) lub białko/kreatynina (PCR).

Jeżeli wzmożone wydalanie białka utrzymuje się przez dłuższy czas, lekarz może zalecić badania diagnostyczne w kierunku prawidłowości pracy nerek przeprowadzane przez nefrologa.

Jak przebiega leczenie białkomoczu?

Leczenie białkomoczu ma na celu przede wszystkim ustalenie pierwotnej przyczyny choroby i jej wyeliminowanie. Istotną rolę w procesie leczenia odgrywają ćwiczenia fizyczne oraz prawidłowa dieta pozwalające na obniżenie ciśnienia, a także rezygnacja z używek, jak papierosy czy alkohol. Białkomocz powiązany z zespołem nerczycowym lub nefrytycznym powinien być leczony specjalistycznie.

W leczeniu białkomoczu niestety nie można polegać na popularnych mieszankach ziół o działaniu moczopędnym dostępnych w aptekach. Należą do nich m.in.: brzoza, nawłoć, skrzyp polny, jałowiec czy czarny bez. Choć mogą one okazać się skuteczne w zwalczaniu umiarkowanego nadciśnienia tętniczego, będącego jednym z objawów białkomoczu, nie pomogą w usunięciu głównej przyczyny problemu.

Powikłania przy białkomoczu

Utrzymujący się przez długi czas białkomocz wywiera bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie, ponieważ prowadzi do uszkodzenia nerek. W rezultacie powoduje nadciśnienie tętnicze oraz hiperwolemię, czyli zbyt intensywne gromadzenie wody w organizmie. Do innych powikłań zalicza się:

• niedokrwistość,
• zaburzenia w metabolizmie wapnia i fosforu,
• powstawanie i odkładanie w organizmie toksyn mocznicowych (produkty katabolizmu aminokwasów).

Nadmierny poziom białka jest silnie obciążający dla serca oraz układu krążenia. Może powodować nawet niewydolność serca.

Niewielki ślad białka w moczu jest zjawiskiem całkowicie naturalnym i nie musi świadczyć o żadnej dolegliwości. Kiedy jednak zawartość protein w wydalanym moczu wzrasta, a dodatkowo towarzyszą mu niepokojące objawy, warto rozważyć konsultację nefrologiczną.