Kiła wrodzona – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Czy z kiłą można się urodzić?

Kiłę wywołuje krętek blady (Treponema pallidum). Do zakażenia kiłą dochodzi na drodze kontaktów płciowych, a także pocałunków czy seksu oralnego z osobą zainfekowaną. W dawnych czasach kiła znana była pod nazwą syfilis lub choroba francuska i stanowiła plagę obejmującą nie tylko kraje Europy, ale też Ameryki i egzotycznych wysp podbijanych przez konkwistadorów.

Poza ciężkim przebiegiem nieleczonej kiły u osób dorosłych, w przypadku ciężarnych kobiet choroba może być niestety przeniesiona na dziecko. Tego typu zakażenie nazywane jest transmisją przezłożyskową i polega na przeniesieniu bakterii na płód wewnątrz macicy z krwi matki. Prawdopodobieństwo zakażenia kiłą nienarodzonego dziecka jest zależne od fazy zakażenia w jakim znajduje się matka. U kobiet z nieleczoną, utajoną wersją choroby, tzw. kiłą I lub II fazy (występującą do 2 lat od zakażenia) ryzyko zakażenia płodu jest bardzo wysokie i sięga od 75 do 95%. U kobiet które dotyka kiła późna (utajona lub objawowa), trwająca dłużej niż 2 lata, wynosi ono około 30%.

Brak leczenia choroby u ciężarnej matki w wielu przypadkach prowadzi do poronienia lub kończy się urodzeniem martwego dziecka. Nawet w przypadku donoszenia ciąży, dziecko obarczone jest najczęściej tzw. kiłą wrodzoną, której objawy niosą ze sobą bardzo poważne konsekwencje zdrowotne i mogą ujawnić się po dłuższym czasie.

Jakie są objawy kiły wrodzonej?

Kiła jest niezwykle trudna do identyfikacji, ponieważ początkowe objawy choroby są niespecyficzne i przypominają wiele innych schorzeń, włączając popularne alergie czy przeziębienia. Choroba nie ustępuje samoistnie, ale przechodzi w bardziej zaawansowane stadium, o odmiennych objawach klinicznych.

U dorosłych, objawy wczesnej, nieleczonej kiły to między innymi:

• zmiany skórne (różowe plamy, grudki i drobne krostki na dłoniach i okolicach stóp)
• gorączka
• bóle głowy i gardła
• wypadanie włosów
• przewlekłe powiększenie węzłów chłonnych
• utrata masy ciała

Przy schorzeniu jakim jest kiła wrodzona wczesna objawy zakażenia występują już w czasie ciąży, której przebieg jest zaburzony. Na etapie życia płodowego występuje zwiększone ryzyko poronienia, porodu przedwczesnego lub martwego urodzenia.

Niemowlę urodzone z kiłą wrodzoną może cierpieć na szereg objawów, w tym:

• wykształcenie tzw. nosa siodełkowatego lub innych deformacji twarzy (słabo wykształcone kości szczękowe, wypukłe kości czołowe);
• zmiany skórno-śluzówkowe (pęcherze, grudki, wybroczyny);
• zmiany zapalne kości i chrząstek;
• przykurcz kończyn dolnych;
• uszkodzenie słuchu;
• problemy z karmieniem.

U wielu dzieci kiła wrodzona objawi się nie od razu przy urodzeniu, ale później, najczęściej do 10 tygodnia życia, ale też do około 2 roku życia.

Liczne powikłania zakażenia mogą wtedy dawać symptomy w postaci nawracających epizodów gorączki, powiększenia organów wewnętrznych np. wątroby czy śledziony, czy też poważnych uszkodzeń oczu (śródmiąższowe zapalenie rogówki), uszu lub mózgu. U dzieci stosunkowo często rozwija się też syfilityczny nieżyt nosa, przypominający katar. Wydzielina zawiera żywe bakterie krętka bladego i jest niezwykle zakaźna.

W przypadku braku leczenia przez pierwsze 2 lata życia dziecka, kiła przybiera postać niezakaźną. Do objawów kiły wrodzonej, które towarzyszą tej fazie choroby, najczęściej zalicza się zmiany deformacyjne kośćca i chrząstek, stany zapalne, nawracające wysięki stawowe i inne objawy charakterystyczne dla osób dorosłych. Dość rzadko występuje zajęcie układu sercowo naczyniowego.

W jaki sposób rozpoznawana jest kiła wrodzona?

Kiła jest na tyle poważną chorobą, grożącą nie tylko zdrowiu matki jak i dziecka, że wszystkie kobiety we wczesnym okresie ciąży powinny mieć wykonane przesiewowe badania serologiczne. Obejmują one wykonanie tzw. odczynów niekrętkowych – mikroskopowego testu kłaczkowania (veneral disease research laboratory – VDRL) lub szybkiego testu reaginowego (rapid plasma reagin – RPR). Jeśli odczyny powyższych badań okażą się dodatnie, można je dodatkowo potwierdzać w tzw. testach krętkowych.

Ocena podejrzenia kiły wrodzonej u noworodków do 1 miesiąca życia polega na powtórzeniu ww. testów, zwłaszcza jeśli dziecko urodzi się z cechami kiły wrodzonej. Ostateczne rozpoznanie zakażenia u dziecka możliwe jest po uwidocznieniu bakterii Treponema pallidum w materiale mikroskopowym, pobranym ze śluzówki nosa, zmian skórnych, płynu owodniowego, łożyska lub sznura pępowinowego. Analizę taką wykonuje się za pomocą metod immunofluorescencyjnych, pod mikroskopem z ciemnym polem widzenia. W bardziej nowoczesnych laboratoriach możliwe jest obecnie wykonanie testów metodą PCR, cechujących się bardzo wysoką swoistością i czułością.

Czy da się wyleczyć kiłę?

Leczenie kiły wrodzonej jest stosunkowo nieskomplikowane i polega na podaniu antybiotyków z grupy penicylin jeszcze przed wystąpieniem widocznych objawów.

Współcześnie, wszystkie dzieci matek ze zdiagnozowaną kiłą (tzw. seropozytywnych) rutynowo otrzymują jednorazową dawkę penicyliny G (w stężeniu 50 000 IU/kg masy ciała). W przypadku stwierdzenia wczesnego zakażenia u dziecka, wdraża się leczenie penicylinami podawanymi dożylnie lub domięśniowo, trwające 15 dni.

Jeśli zakażenie kiłą zostanie zdiagnozowane późno (kiła wrodzona późna), leczenie penicylinami trwa nawet przez 30 dni. U dzieci powyżej 1 miesiąca życia, wykazujących reakcje alergiczne na preparaty z grupy penicylin można stosować erytromycynę. Zastosowanie odpowiedniego leczenia jak najwcześniej może uchronić zakażone dziecko przed ciężkimi deformacjami i kalectwem.