Zespół aspiracji smółki – przyczyny, objawy, sposoby leczenia

Co to jest zespół aspiracji smółki?

Smółka jest to pierwszy stolec dziecka, wydalany zaraz po urodzeniu. Jego zawartość tworzą wody płodowe, maź płodowa, złuszczony nabłonek śluzówki przewodu pokarmowego oraz enzymy trawienne. Najczęściej smółka wydalana jest w pierwszej dobie po urodzeniu.

Z zespołem aspiracji smółki (MAS) mamy do czynienia wtedy, kiedy smółka przedostaje się do dróg oddechowych dziecka, powodując zaburzenia oddychania.

Obecność smółki w wodach płodowych daje się zauważyć w przypadku około 10-15% noworodków urodzonych po 42. tygodniu ciąży. Podczas porodu dziecko jeszcze wewnątrz macicy zachłystuje się wodami płodowymi zawierającymi smółkę, która blokuje drogi oddechowe.

Zespół aspiracji smółki dotyka głównie dzieci urodzonych po terminie, ale nie jest to regułą. Ryzykiem obarczone są również dzieci urodzone o czasie, rzadziej wcześniaki.

Sprawdź: Kalkulator terminu porodu

Objawy zespołu aspiracji smółki

Jednym z pierwszych zauważalnych objawów zespołu aspiracji smółki jest zielony płyn owodniowy. Lekarz rozpoznaje zespół aspiracji smółki po obecności smółki w wodach płodowych, podczas odsysania wydzieliny, kiedy smółka jest widoczna w drogach oddechowych noworodka po porodzie oraz na obrazie RTG klatki piersiowej noworodka. Częsta jest tachykardia lub bradykardia płodu.

Ponadto, po urodzeniu u dziecka zauważa się problemy z oddychaniem, duszność, sinicę, które szybko postępują, a także zielone zabarwienie skóry, paznokci i pępowiny. Podczas osłuchiwania słychać w płucach dziecka rzężenie i furczenie, niepokojące są również badania krwi dziecka, świadczące o zbyt niskim poziomie tlenu. Maleje pH krwi, rosną poziomy enzymów wątrobowych, dochodzi do uszkodzenia nerek, pojawia się żółtaczka, objawy zakażenia oraz zauważa się zły stan ogólny noworodka.

To też może Cię zainteresować: Niedotlenienie okołoporodowe – przyczyny, objawy, leczenie

Przyczyny zespołu aspiracji smółki

Skąd smółka w wodach płodowych? Jeśli poród dziecka przebiega ciężko, może to wywoływać u dziecka stres i powodować kurczenie się jego jelit, a co za tym idzie – rozluźnienie odbytu i wydalenie smółki do płynu owodniowego. Do takich sytuacji najczęściej dochodzi w przypadku ciąż przeterminowanych, kiedy pojawia się problem z łożyskiem i pępowiną, a do dziecka dochodzi zbyt mało tlenu. Do oddania smółki przez dziecko do wód płodowych dochodzi także wskutek niedotlenienia płodu lub zakażenia wewnątrzmacicznego. W efekcie, dziecko stymuluje ruchy oddechowe, przez co smółka z zanieczyszczonych wód płodowych dostaje się do jego tchawicy i oskrzeli. Niedotlenienie płodu bywa wynikiem nieprawidłowości łożyska, chorób matki (np. cukrzycy, z którą wiąże się wysoka masa urodzeniowa dziecka), nieprawidłowego przebiegu porodu, jego wydłużenia się lub urazu porodowego.

Czynnikiem zwiększającym ryzyko wystąpienia zespołu aspiracji smółki są także porody zabiegowe z wykorzystaniem dodatkowych narzędzi, np. próżnociągu czy kleszczy. Wzmaga to niepokój dziecka, co może prowadzić do przedwczesnego wydalenia smółki i przedostania się jej do dróg oddechowych.

Sprawdź również: Wodobrzusze u noworodka

Czym grozi zespół aspiracji smółki?

Bardzo często przy zespole aspiracji smółki konieczna jest resuscytacja noworodka, by przywrócić mu funkcje życiowe. Niezbędne jest przy tym szybkie działanie ze strony personelu medycznego oraz dobry sprzęt, które mogą uratować życie dziecka.

Zespół aspiracji smółki występuje w przypadku około 5-15% urodzeń. Może doprowadzić do ciężkich urazów porodowych, takich jak niewydolność oddechowa, encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna, drgawki, a w konsekwencji może prowadzić nawet do mózgowego porażenia dziecięcego.

Zespół aspiracji smółki wywołuje również zaburzenia drożności oskrzelików, uszkodzenia pęcherzyków płucnych i chemiczne zapalenie płuc, upośledzenie drożności drobnych oskrzeli, a w konsekwencji odmę opłucnową, a także przetrwałe nadciśnienie płucne noworodków w wyniku zmian w łożysku naczyniowym płuc wynikających z niedotlenienia, które może mieć charakter trwały.

Przeczytaj też: Czym jest lanugo u dziecka?

Leczenie zespołu aspiracji smółki

Przede wszystkim, w przypadku zagrożenia zespołem aspiracji smółki należy monitorować płód, aby nie doszło do niebezpiecznych powikłań. Nie można stwarzać sytuacji, w których może się nasilać niedotlenienie dziecka. Jeśli istnieje ryzyko, że do płodu dociera zbyt mało tlenu i krwi, lekarz może podjąć decyzję o natychmiastowym rozwiązaniu ciąży poprzez cesarskie cięcie. W innym wypadku, jeśli poród będzie opóźniany, może dość do uszkodzenia mózgu dziecka, a nawet śmierci.

Po porodzie odsysa się smółkę z układu oddechowego dziecka – z jamy ustnej, nosa, tchawicy, a także podłącza dziecko do respiratora, co pomaga również odessać smółkę, śluz i inne wydzieliny z dróg oddechowych. Otrzymuje ono również antybiotyki dla wzmocnienia odporności. W niektórych przypadkach stosuje się żywienie pozajelitowe lub przez sondę jelitową, aby nie obarczać dziecka dodatkowym wysiłkiem.

Noworodek, u którego wystąpił zespół aspiracji smółki, powinien znaleźć się na oddziale intensywnej opieki, ponieważ stan dziecka może się pogarszać. Bardzo ważne jest utrzymanie odpowiedniego poziomu tlenu, wentylacji orz ciśnienia krwi. Personel medyczny dokłada wszelkich starań, by utrzymać odpowiednią temperaturę ciała dziecka. Jeżeli zespół aspiracji smółki wywołał nieprawidłowość w układzie krążenia i jeżeli niedotlenienie spowodowało nieprzystosowanie układu krążenia dziecka do życia pozałonowego, do wentylacji dołącza się wziewnie tlenek azotu.

Rokowania przy prawidłowym rozpoznaniu, szybkim postępowaniu i leczeniu są zazwyczaj dobre.

Zespół aspiracji smółki stanowi śmiertelne zagrożenie dla dziecka. Dlatego tak ważne jest, by ciężarna monitorowała swoje zdrowie i była pod stałą opieką specjalistów zarówno przez cały okres ciąży, jak i szczególnie w czasie porodu. Kluczowe jest unikanie sytuacji, w których może dojść do niedotlenienia dziecka, z czym wiąże się nie tylko zespół aspiracji smółki, ale także wiele ciężkich powikłań.