Zbyt wczesne podnoszenie główki u noworodka – jakie są przyczyny?

Podnoszenie główki i inne umiejętności motoryczne małego dziecka

Noworodek wydaje nam się całkowicie nieporadny i niesamodzielny. Dzięki temu instynkt opiekuńczy nakazuje nam troszczyć się o niego i być dostępnym w dzień i w nocy. Noszenie dziecka na rękach, jego bujanie i przytulanie trwają czasem całymi godzinami. Kiedy jednak poobserwujemy bliżej nasze niemowlę, zauważymy, że zostało wyposażone w umiejętności (często czysto odruchowe), które mają zapewnić mu przetrwanie. Najważniejsze z nich to umiejętność ssania i płaczu. Kolejną jest zdolność do odwracania głowy na bok w leżeniu na plecach oraz podnoszenie głowy i utrzymywanie jej chwiejnie w górze na około 3 sekundy w leżeniu na brzuchu. Pierwsze próby podnoszenia główki wykonuje już noworodek. Potrafi podnosić główkę i obracać nią, aby nie doszło u niego do zatkania dróg oddechowych, zwłaszcza podczas leżenia na brzuchu. Nie potrafi jednak samodzielnie utrzymywać głowy zbyt długo – ze względu na słabe mięśnie prostowniki szyi i duży ciężar główki (obwód główki noworodka jest zwykle większy od obwodu klatki piersiowej). Gdy odgina głowę mocno do tyłu, co nam często wydaje się oznaką silnych mięśni, możemy podejrzewać zbyt wczesne unoszenie główki.

Sprawdź również: Jak przebiega rozwój motoryczny niemowląt?

W jaki sposób dziecko trzyma główkę w drugim miesiącu życia?

W drugim miesiącu życia dziecko trzyma główkę samodzielnie przez kilka sekund pod kątem ostrym, około 45 stopni, leżąc na brzuchu. Trzymane przez opiekuna na rękach, potrafi utrzymać głowę przez kilkanaście sekund. Świadczy to o coraz lepszej integracji napięcia mięśni zginaczy i prostowników i umożliwia przesuwanie środka ciężkości w kierunku miednicy. Łopatki malucha przesuwają się lekko w dół, co powoduje nieznaczne wysunięcie rączek w przód, coraz większe odciążanie kłębu kciuka oraz przenoszenie odpowiedzialności za podpór na przedramię, co uwalnia dłonie. Dla niemowlaka trzymanie główki to cenna umiejętność z punktu widzenia możliwości poznawania świata z innej perspektywy. To również ważna informacja dla rodziców na temat prawidłowego napięcia mięśniowego malucha. Jeśli niemowlę nie podnosi główki wcale lub ma odgięciowy wzorzec leżenia na brzuchu, warto zwrócić na to uwagę na wizycie u pediatry.

Przeczytaj też: Zaburzenia integracji sensorycznej u dziecka

Dlaczego tak ważne jest leżenie na brzuszku?

Leżenie na brzuszku to bardzo ważna kompetencja niemowlaka. Ta pozycja jest bardzo pożądana przez wzgląd na rozwój motoryczny oraz poznawczy. Leżenie na brzuszku z uniesioną klatką piersiową wzmacnia mięśnie obręczy barkowej dziecka, jego brzucha i grzbietu. Są to mięśnie posturalne, odpowiadające za naszą postawę w przyszłych latach życia. Ich prawidłowy rozwój jest ważny, jeśli chcemy, aby dziecko prawidłowo rozwijało się ruchowo – mogło nauczyć się przekręcać na boki, raczkować, siadać, ale także aby było gotowe do zajęć w szkole, czytania i pisania.

Leżenie na brzuszku wspomaga rozwój poznawczy – podnoszenie główki w tej pozycji ułatwia obserwowanie świata. Poszerza horyzonty niemowlaka, zachęca do eksplorowania przestrzeni (najpierw wzrokiem, później również całym ciałem). Gdy maluch chętnie lubi leżeć na brzuszku, to niewątpliwie powód do radości dla opiekunów. Kiedy w tej pozycji pojawia się u dziecka dyskomfort, rozdrażnienie i płacz, to sygnał, aby wybrać się do specjalisty – fizjoterapeuty, pediatry, gastrologa dziecięcego.

Przeczytaj też: Pierwszy spacer z dzieckiem – jak się do niego przygotować?

Jak zachęcać niemowlę do leżenia na brzuszku?

Pierwsze próby leżenia na brzuchu i podnoszenia główki mogą odbywać się, gdy maluch leży na kolanach rodzica. Takie ćwiczenia warto rozpocząć już od pierwszego miesiąca życia niemowlaka. Później, gdy maluch potrafi w leżeniu na brzuchu utrzymać środek ciężkości, przydaje się mata edukacyjna, na której dziecko będzie spędzało czas czuwania. Możemy stymulować wtedy jego uwagę różnymi ruchomymi i kolorowymi zabawkami. Ciekawy przedmiot położony przed maluszkiem skutecznie zachęci go do trzymania główki.

Sprawdź również: Kiedy wybrać się z niemowlęciem do fizjoterapeuty?

W jaki sposób dziecko trzyma główkę w trzecim miesiącu życia?

Pod koniec 3. miesiąca życia maluch leżąc na brzuchu potrafi unieść głowę nawet pod kątem 45-90 stopni oraz utrzymać ją w górze około minuty. Gdy podniesiemy lub będziemy kołysać niemowlaka w trzecim miesiącu życia, jego głowa nie powinna opadać do tyłu. To jest ten czas, gdy maluch leżąc na brzuszku zaczyna podpierać się na przedramionach. Czteromiesięczne niemowlę pewnie trzyma główkę, z ciekawością odwraca ją na wszystkie strony. Nosząc dziecko w tym wieku w chuście zauważymy, że zacznie aktywnie spędzać ten czas, rozglądając się z zainteresowaniem i wiercąc. Jeśli dotychczas naszym ulubionym wiązaniem był kangurek, warto pomyśleć o zmianie wiązania na kieszonkę. Dziecko w czwartym miesiącu życia czuje się również bardzo pewnie leżąc na brzuchu na macie, potrafi podpierać się na przedramionach i całkiem nieźle kontrolować swoje ciało.

To też może Cię zainteresować: Jak rozwijać u dziecka motorykę dużą?

Kiedy dziecko powinno podnosić główkę? Nieprawidłowości rozwojowe u noworodków i niemowląt

U noworodków w pierwszych tygodniach życia za prawidłowe ułożenie ciała odpowiadają głównie odruchy oraz napięcie mięśniowe. Donoszony noworodek będzie układał się zgięciowo, z rączkami i nóżkami przywiedzionymi do tułowia, leżąc na plecach, jak i na brzuchu.

W późniejszym okresie większy wpływ na ułożenie dziecka będzie miał ruch swobodny, co jest związane z rozwojem układu nerwowego. Niepokój powinno wzbudzić asymetryczne układanie się malucha. Może świadczyć o niskim napięciu mięśniowym lub nieprawidłowej pielęgnacji. Skutkami utrwalenia asymetrii mogą być wtórne zaburzenia w rozkładzie napięcia mięśniowego, nieprawidłowe ustawienie kręgosłupa i miednicy, co przełoży się na późniejsze wady postawy. Na szczęście w porę zauważona asymetria, skorygowana zmianą nawyków pielęgnacyjnych, w większości nie pozostawia śladu. Należy zwracać również uwagę, w jaki sposób noworodek leży na brzuszku. Jeśli „rozlewa się” na macie, z brzuszkiem przyklejonym do podłoża i nóżkami oraz rączkami rozjechanymi po bokach tułowia, prezentuje tak zwany wzorzec „żaby”. Gdy mocno odgina główkę do tyłu, czyli zbyt wcześnie unosi główkę, dodatkowo odrywając od podłoża barki i nóżki (robiąc łódeczkę), prezentuje niepożądany odgięciowy wzorzec ułożeniowy.

Sprawdź, kiedy i przeciwko jakiej chorobie trzeba zaszczepić dziecko

Opisane nieprawidłowości świadczą o nieprawidłowej dystrybucji napięcia mięśniowego. Mogą, choć nie muszą, świadczyć o uszkodzeniu ośrodkowego układu nerwowego lub innych zaburzeniach rozwojowych. Wymagają wizyty u fizjoterapeuty i korekty pod jego okiem, aby nie stały się patologiczną bazą dla następnych umiejętności rozwojowych. Odpowiednia terapia oraz pielęgnacja w domu przynoszą bardzo dobre efekty. Dwumiesięczne niemowlę wymaga kontroli fizjoterapeuty, gdy zauważymy w leżeniu na brzuszku wzmożone napięcie kończyn górnych i podnoszenie ich nad podłoże, gdy podnoszona jest główka. Powinno zaniepokoić nas również, gdy maluch podczas unoszenia głowy prostuje grzbiet, rozciągając tym samym brzuszek i unosząc przedramiona oraz nóżki nad podłoże. Unoszenie głowy we wzorcu „żaby” również nie jest prawidłowe. Tak jak w przypadku noworodków, wizyta u specjalisty i zmiany w pielęgnacji powinny przerwać utrwalanie nieprawidłowych wzorców unoszenia główki oraz pomóc wypracować nowe, pożądane wzorce ruchowe u niemowlaka.

Zobacz też: Pleśniawki u niemowląt – przyczyny, objawy i leczenie pleśniawek u dzieci

Dziecko podnosi główkę za wcześnie – co robić?

Najważniejsza jest wizyta u fizjoterapeuty, który oceni, gdzie tkwi problem, wykluczy nieprawidłowości rozwojowe, nauczy prawidłowej pielęgnacji, która potrafi wiele naprawić. Ważne jest umożliwianie dzieciom leżenia na twardym podłożu, bez kocyka czy pieluszki pod dzieckiem. Wystający spod rączek materiał powoduje odruch chwytny – dłonie zacisną się na kocyku i podciągną go pod klatkę piersiową. Środek ciężkości zamiast w dół, przesunie się w górę, główka dziecka opadnie, co sprowokuje do uniesienia jej przez wyprost (którego chcemy unikać). Z tego samego powodu zwracajmy uwagę, aby maluszki miały podwinięte rękawki – uwolnione od ubranek nadgarstki. Materiał rękawów naciągnięty na dłonie również może prowokować odruch chwytny i utrwalać go, zamiast pozwolić mu wygasnąć w odpowiednim rozwojowo czasie.