Maź płodowa – co to jest, jakie pełni funkcje?

Czym jest maź płodowa?

Maź płodowa (vernix caseosa) to substancja pokrywająca skórę płodu i noworodka nie tylko u ludzi, ale również u innych ssaków. Biało-żółta, śliska, o mazistej konsystencji, złożona jest ze:

• złuszczonych komórek nabłonka,
• wydzieliny gruczołów łojowych płodu,
• włosków meszku płodowego,
• wydzieliny komórek owodni (błony wchodzącej w skład pęcherza płodowego).

Pod względem chemicznym na maź płodową składają się przede wszystkim: laktoferyna, cholesterol, antyoksydanty i lizozym, a aż 80% stanowi woda.

Maź płodowa pokrywa skórę płodu już w okresie rozwoju wewnątrzmacicznego, mniej więcej w 5. miesiącu ciąży, choć pod koniec 7. miesiąca ciąży jej ilość stopniowo zaczyna się zmniejszać. Po narodzinach dziecka maź płodowa częściowo jest wycierana, natomiast jej pozostałości wchłaniają się samoistnie w ciągu kilku kolejnych dni. Nie ma konieczności jej usuwania z ciała noworodka, zwłaszcza mając na uwadze jej dobroczynne właściwości.

Jakie funkcje pełni maź płodowa w ciąży?

Jakie właściwości ma maź płodowa? Przede wszystkim nawilża i regeneruje, a jednocześnie oczyszcza skórę dziecka. Dodatkowo zapewnia jej prawidłowe pH i przyspiesza procesy gojenia się drobnych uszkodzeń skóry.

Choć wydaje się ona być z punktu widzenia rozwoju dziecka mało istotna, tak naprawdę zarówno przed jak i po porodzie maź płodowa odgrywa istotną rolę. Jej główne funkcje na etapie życia płodowego to:

• ochrona skóry płodu przed czynnikami infekcyjnymi obecnymi w płynie owodniowym. Uniemożliwia rozwój chorobotwórczych drobnoustrojów, chroniąc dziecko przed stanami zapalnymi;
• jest naturalną barierą od otaczających płód wód płodowych, co zapobiega maceracji i wysuszaniu się skóry płodu;
• zapewnia prawidłowe, lekko kwaśne pH skóry;
• jest naturalnym źródłem przeciwciał;
• chroni przed zanieczyszczeniami.

Sprawdź, kiedy i przeciwko jakiej chorobie trzeba zaszczepić dziecko

Jakie funkcje pełni maź płodowa w czasie porodu i po narodzinach?

Maź płodowa odgrywa także istotną rolę przy narodzinach dziecka. W trakcie porodu ułatwia bowiem jego przechodzenie przez kanał rodny, co nie tylko skraca czas porodu, ale również zmniejsza ryzyko powstawania urazów kanału rodnego u matki czy urazów zewnętrznych u dziecka.

Po porodzie natomiast pozostawienie mazi płodowej na skórze noworodka pozwala na stworzenie naturalnej bariery umożliwiającej jej prawidłowe funkcjonowanie. Jej główne funkcje w tym okresie to:

• ochrona przed utratą ciepła;
• uniemożliwianie wniknięcia do organizmu dziecka chorobotwórczych patogenów (wykazuje działanie przeciwbakteryjne chociażby ze względu na zawarty w niej lizozym);
• utrzymywanie prawidłowego pH skóry;
• zmniejszenie utraty wody drogą transdermalną;
• ułatwienie regeneracji podrażnień i drobnych ran skóry powstałych w trakcie porodu.

Wiek ciążowy a maź płodowa

Maź płodowa pełni również istotną funkcję z diagnostycznego punktu widzenia. Na podstawie jej wyglądu lekarze ginekolodzy oraz pediatrzy mogą bowiem dokonać oceny wieku płodowego nowonarodzonego dziecka. Jest to szczególnie pomocne w sytuacji, kiedy kobieta przed ciążą miała nieregularne cykle menstruacyjne i nie da się jednoznacznie określić wieku dziecka.

W celu oceny stanu i ilości mazi płodowej wykorzystywana jest tzw. skala Ballarda.

Jak wygląda maź płodowa u różnego typu noworodków?

• U skrajnych wcześniaków maź płodowa jest praktycznie nieobecna.
• Wcześniaki urodzone między 32. a 36. tygodniem ciąży pokryte są stosunkowo dużą ilością mazi płodowej.
• Dzieci urodzone o czasie (38.-42. tydzień ciąży) pokryte są mazią płodową w umiarkowanym stopniu.
• Przenoszone dzieci (urodzone po 42. tygodniu ciąży) pozbawione są prawie całkowicie mazi płodowej, a także charakterystycznego meszku płodowego.

Sprawdź, jak wysokie będzie Twoje dziecko

Kiedy pierwsza kąpiel noworodka?

Ze względu na rolę, jaką odgrywa maź płodowa w prawidłowym rozwoju płodu i noworodka, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaleca, by pierwsza kąpiel dziecka odbyła się nie wcześniej, niż po 24 godzinach od narodzin. W określonych przypadkach noworodka można wykąpać wcześniej (np. zabrudzenie smółką czy krwią), jednak wciąż powinno to być minimum 6 godzin po porodzie. Dzięki temu chociaż część zawartych w mazi płodowej dobroczynnych składników ma szansę wniknąć w głębsze warstwy skóry dziecka.

Pamiętajmy, że dużą rolę w tej kwestii odgrywają oczywiście własne standardy poszczególnych oddziałów położniczych, jednak wyrażenie takiego życzenia przez świeżo upieczoną mamę w miarę możliwości powinno zostać uwzględnione.