Hipowolemia – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Czym jest hipowolemia?

Hipowolemia to zaburzenie funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego w wyniku obniżonego poziomu krwi w naczyniach krwionośnych. Tyle mówi definicja. Coś jednak musi doprowadzić to sytuacji, w której tej krwi w naczyniach rzeczywiście będzie za mało. Pierwsze skojarzenie jest zazwyczaj bardzo trafne. Najczęściej stan ten spowodowany jest przez uraz, prowadzący do nagłej utraty dużej ilości krwi, osocza oraz płynów pozakomórkowych. Serce zmuszone jest podjąć pracę na zwiększonych obrotach, a i tak – mimo tak dużego wysiłku – nie jest w stanie dostarczyć komórkom wystarczającej ilości krwi w obręb naczyń krwionośnych. To tak, jakby pracowało trochę na „pusto”, nie dostarczając tkankom potrzebnego paliwa.

W przypadku zranień czy urazów powodujących tylko niewielką utratę krwi i które zostają szybko zaopatrzone, hipowolemia ustaje samoistnie. Organizm potrafi samodzielnie regulować i kompensować braki w objętości płynu wewnątrznaczyniowego (czy to krwi, limfy czy osocza). Ta kompensacja polega na obkurczeniu naczyń żylnych i skierowaniu potrzebnego płynu – pochodzącego z innych tkanek – w miejsce krążenia centralnego. Jednak jeżeli utrata krwi (lub innych płynów, np. podczas bardzo mocnej biegunki czy silnych wymiotów) przebiega w sposób gwałtowny i niedający się łatwo powstrzymać, może nastąpić wstrząs hipowolemiczny, który jest już sytuacją zagrożenia zdrowia lub nawet życia.

Przeczytaj też: Biegunka na początku ciąży

Objawy wstrząsu hipowolemicznego

Niedostarczenie wystarczającej ilości krwi do tkanek i narządów powoduje ich niedotlenienie, a w konsekwencji – obumarcie. Jest to więc stan zagrożenia życia. Objawy wstrząsu hipowolemicznego zależą m.in. od przyczyny jego powstania oraz ilości utraconej krwi lub płynów fizjologicznych.

Wraz ze spadkiem objętości krwi organizm próbuje ratować sytuację i zwęża naczynia krwionośne. Odprowadza także i przekierowuje krew z jednych tkanek i narządów do drugich, takich, w których jest bardziej potrzebna. Powoduje to m.in. odpłynięcie krwi spod skóry, która staje się blada i chłodna. Kolejnym widocznym objawem jest zwiększenie częstotliwości pracy serca. Przez zwężenie objętości w przestrzeni naczyniowej serce musi szybciej pracować, aby pompować dostępną krew, doprowadzając ją do narządów.

Do pozostałych objawów wstrząsu hipowolemicznego należą:

• dreszcze i pocenie się, będące wynikiem reakcji stresowej;
• zawroty głowy;
• mdłości;
• dezorientacja i niepokój;
• osłabienie organizmu i uczucie ciągłego zmęczenia;
• niskie ciśnienie tętnicze oraz słabo wyczuwalny puls;
• przyspieszony, ale płytki oddech;
• odwodnienie;
• omdlenie;
• zaburzenia świadomości lub całkowita jej utrata.

Niektóre przewlekłe schorzenia, jak cukrzyca, choroby nerek, serca i płuc, mogą nasilać skutki wstrząsu hipowolemicznego. W przypadku braku reakcji i nieudzielenia pierwszej pomocy, stan ten może doprowadzić nawet do śmierci.

Sprawdź też: Odwodnienie u dziecka

Utrata krwi i inne przyczyny zmniejszonej objętości płynu wewnątrznaczyniowego

Najczęstszą przyczyną wstrząsu hipowolemicznego są krwotoki różnego pochodzenia, prowadzące do znacznej utraty krwi w organizmie. Krwotok zewnętrzny jest widoczny i łatwiejszy do opanowania. Gorzej, jeżeli krwawienie pojawia się wewnątrz ciała, np. z przewodu pokarmowego. Często na pierwszy rzut oka nie można postawić prawidłowej diagnozy, a w tej sytuacji bardzo liczy się czas. W przypadku wstrząsu hipowolemicznego dochodzi dość szybko do niedotlenienia i upośledzenia czynności ważnych dla życia narządów.

Hipowolemia związana z dużą utratą krwi to nie jedyna niebezpieczna sytuacja. Groźne dla zdrowia są także ostre i przedłużające się biegunki i wymioty, mogące doprowadzić do odwodnienia organizmu (szczególnie szybko dochodzi do tego u małych dzieci).

Także oparzenia obejmujące znaczny procent ciała nie pozostają bez wpływu na gospodarkę wodno-elektrolitową. Hipowolemia pooparzeniowa, która może doprowadzić do wstrząsu, objawia się m.in. zmniejszeniem objętości osocza, niską pracą serca i rzadszym oddawaniem moczu. Nieleczona choroba oparzeniowa powoduje uogólnioną odpowiedź zapalną, a jej przebieg zależy od powierzchni skóry objętej oparzeniem.

Innymi możliwymi przyczynami hipowolemii mogą być również: zapalenie trzustki, stany zapalne otrzewnej oraz zaleganie krwi w poszerzonych naczyniach krwionośnych.

To też może Cię zainteresować: Jak zatamować krwotok z nosa u dziecka?

Leczenie hipowolemii

Osoba będąca we wstrząsie hipowolemicznym, która nie otrzyma na czas pomocy medycznej, może przypłacić to życiem. Dlatego w przypadku widocznego urazu pierwsze kroki to zapobieganie dalszej utracie krwi (założenie opatrunku uciskowego), następnie ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej, zadbanie o odpowiednie nawodnienie i oczekiwanie na pomoc.

Trudniej wygląda sprawa, jeżeli przyczyną hipowolemii jest krwotok wewnętrzny, ponieważ bez interwencji chirurgicznej nie istnieje możliwość zatamowania go. Lekarz na oddziale ratunkowym zaordynuje przetoczenie płynów (w tym transfuzję) oraz przywrócenie prawidłowego krążenia krwi, następnie rozpocznie się poszukiwanie przyczyny krwotoku i zlokalizowanie źródła krwawienia.